1
00:01:52,212 --> 00:01:56,349
Ipar eta Hego Sudan hamarraldi
askoan borrokan aritu ondoren…

2
00:01:56,449 --> 00:01:58,751
…bake-hitzarmen bat sinatu zen.

3
00:01:59,319 --> 00:02:03,456
Eta amaiera eman zion Afrikako
gerra zibilik luzeenetako bati.

4
00:02:04,190 --> 00:02:09,295
2011n, Hego Sudanen independentzia
bozkatu zuen jendeak.

5
00:02:09,395 --> 00:02:15,301
Urte askoan kanpoan egon ondoren,
horren parte izan nahi dut orain.

6
00:02:16,436 --> 00:02:19,205
Horregatik
itzultzen ari naiz etxera.

7
00:02:39,659 --> 00:02:43,897
HISTORIA
AHAZTEZIN BAT

8
00:02:52,105 --> 00:02:54,007
Kaixo, Peter.

9
00:02:54,174 --> 00:02:59,312
Anuol, zer moduz?
Hego Sudanera itzuli naiz.

10
00:03:00,246 --> 00:03:03,383
Beste 30 minutu autoz etxeraino.

11
00:03:04,817 --> 00:03:08,221
Benetan pozten naiz hainbeste
denboraren ondoren zu ikusteaz.

12
00:03:08,288 --> 00:03:10,657
Hau poza zu ikustea.

13
00:03:14,294 --> 00:03:19,265
Peter
Anuolen lehengusua

14
00:03:23,937 --> 00:03:26,339
Ikusten duzu
Juba hazten ari dela?

15
00:03:26,506 --> 00:03:28,875
Asko handitu da, bai.

16
00:03:29,008 --> 00:03:34,914
Gauza asko aldatzen ari dira. Kale
asfaltatuak eta eraikin berriak.

17
00:03:35,782 --> 00:03:37,250
Denda pila.

18
00:03:39,519 --> 00:03:42,121
Bai, hotel berriak egingo dituzte.

19
00:03:43,823 --> 00:03:46,226
Ondo aurreratzen ari da.

20
00:03:53,967 --> 00:03:56,769
<i>Gure ametsa da
Hego Sudango umeak eskolara joatea…

21
00:03:56,836 --> 00:03:59,172
<i>…aire-bonbardaketen beldurrik gabe.

22
00:03:59,539 --> 00:04:02,342
<i>Gure ametsa da
Hego Sudango etxe bakoitzak…

23
00:04:02,408 --> 00:04:04,911
<i>…elektrizitatea eta ura
edukitzea.

24
00:04:05,078 --> 00:04:09,582
<i>Gure ametsa da
Hego Sudango familia bakoitzak…

25
00:04:09,649 --> 00:04:12,051
<i>…aski janari edukitzea mahaian.

26
00:04:13,319 --> 00:04:16,856
<i>Gure ametsa da Hego Sudango
gure seme-alaba guztiak…

27
00:04:17,023 --> 00:04:20,026
<i>…bakean bizitzea betiko.

28
00:04:29,335 --> 00:04:33,906
Indarkeria-historia
luze bat dugu Hego Sudanen.

29
00:04:34,073 --> 00:04:37,710
Ez bakarrik Iparraldearen
eta Hegoaldearen arteko gerrek…

30
00:04:37,710 --> 00:04:41,681
…tribuen arteko barne-gatazkek
ere zatitu egin gaituzte.

31
00:04:42,415 --> 00:04:47,287
Beste tribu bateko errebeldeek
nire herriari eraso zioten 1991n…

32
00:04:47,353 --> 00:04:51,691
…eta Keniako iheslari-eremu batera
ihes egin behar izan nuen.

33
00:04:52,558 --> 00:04:55,061
Urte horietan guztietan
atzerrian bizi izan naiz…

34
00:04:55,228 --> 00:05:00,333
…eta orain, 15 urte geroago,
familiarekin elkartuko naiz azkenik.

35
00:05:04,470 --> 00:05:06,773
-Iritsi gara.
-Hori al da zure etxea?

36
00:05:06,839 --> 00:05:11,077
-Bai, iritsi gara. Etxean azkenik.
-Oso polita.

37
00:05:11,144 --> 00:05:15,014
Etxean azkenik.
Bagoaz.

38
00:05:16,983 --> 00:05:22,622
Bagoaz.

39
00:05:25,458 --> 00:05:27,994
-Denak hemen daude.
-Denak zain dauzkazu.

40
00:05:30,096 --> 00:05:35,535
-Ama, zer moduz?
-Seme! Seme!

41
00:05:36,536 --> 00:05:40,373
Ongi etorri, osaba. Zer moduz?
Faltan bota zaitugu.

42
00:05:43,076 --> 00:05:44,977
Kaixo, osaba. Zer moduz?

43
00:05:45,144 --> 00:05:48,381
-Zer moduz zaude? Ondo?
-Ondo nago, bai.

44
00:05:51,984 --> 00:05:54,654
Non egon zara?

45
00:05:54,687 --> 00:05:57,290
Zer moduz?

46
00:06:06,132 --> 00:06:11,904
Hona nire maisuak, unibertsitateko
gradua lortu nuenean.

47
00:06:12,038 --> 00:06:15,308
Lege-maisua, lege-gradua.

48
00:06:15,475 --> 00:06:20,580
Hau abokatu elkargorako
aurkezpen-argazkia da.

49
00:06:20,747 --> 00:06:23,750
Lege-gradua atera ondoren
egin nuen ikastaroa.

50
00:06:23,916 --> 00:06:28,087
Kapeladuna zu zara?

51
00:06:28,254 --> 00:06:31,090
Kapela jantzi beharra zegoen,
hotz handia zegoen eta.

52
00:06:31,257 --> 00:06:37,397
Arazo bat izango duzu, kapelarik
janzten ez baduzu Europan.

53
00:06:37,530 --> 00:06:40,333
-Baina horiek ez dute kapelarik.
-Ohituta daude, baina ni ez.

54
00:06:40,500 --> 00:06:43,970
Horietakoren bat
zure neska-laguna izan da?

55
00:06:44,137 --> 00:06:45,638
-Ez.
-Ez?

56
00:06:45,772 --> 00:06:47,473
Horrek zure kutunagoa dirudi.

57
00:06:48,775 --> 00:06:51,511
Ez, laguna besterik ez da.

58
00:06:52,578 --> 00:06:56,749
-Burutazio okerrak dituzu.
-Barkatu.

59
00:06:59,519 --> 00:07:03,589
Hau da txikitan, Kenian,
hazi ninduen jendea.

60
00:07:03,756 --> 00:07:07,026
Haiek bultzatu ninduten
ikasketak egitera.

61
00:07:07,193 --> 00:07:10,062
Hau Moana da,
nire Moana maitea.

62
00:07:10,229 --> 00:07:12,198
-Laguna edo maite…
-Arreba maitea.

63
00:07:12,331 --> 00:07:14,667
Zenbateraino maitea zen zuretzat?

64
00:07:14,834 --> 00:07:18,037
Maite-maitea.
Berak eman zidan ni gaur naizena.

65
00:07:18,438 --> 00:07:22,275
Ikasketak ordaindu zizkidaten
institutuan bukatu arte.

66
00:07:22,341 --> 00:07:24,510
Unibertsitatea ere ordaindu zidaten.

67
00:07:25,378 --> 00:07:28,181
-Eta gerokoa ere bai.
-Zer da argazki hau?

68
00:07:28,347 --> 00:07:32,318
Gaztetako argazki bat da.
13 urte nituen.

69
00:07:32,452 --> 00:07:34,887
Ez dira sustraiak ahaztu behar.

70
00:07:35,054 --> 00:07:41,727
Ez da ahaztu behar
non hasi zinen eta nondik zatozen.

71
00:07:43,129 --> 00:07:47,967
Konparatzen baduzu oraingo Anuol
hemengo honekin…

72
00:07:48,067 --> 00:07:52,305
…ikusiko duzu
hau nire erabateko lorpena dela.

73
00:07:52,371 --> 00:07:54,974
Neure zeregina burutu dut.

74
00:07:56,542 --> 00:08:00,646
Legegizona izan nahi nuen,
eta hemendik hona joan.

75
00:08:32,778 --> 00:08:38,150
Umetan gertatutako zerbaitek
inspiratu ninduen legegizon izateko.

76
00:08:38,751 --> 00:08:42,021
Ez nekien bazegoela nazioarteko
legea esaten zaion zerbait…

77
00:08:42,088 --> 00:08:47,593
…munduko nazio guztiei
aplikatzen zaiena.

78
00:08:47,727 --> 00:08:53,666
Eta erantzukizuna eska diezaioke…

79
00:08:53,833 --> 00:08:58,738
…giza eskubideen bortxaketa larriak
eragiten dituen edonori.

80
00:08:58,905 --> 00:09:00,606
Nik ez nekien.

81
00:09:01,340 --> 00:09:04,377
Baina beranduago jakin nuen
bazegoela zerbait.

82
00:09:04,544 --> 00:09:10,783
Beraz, biktima gisa, justizia
gehiagoren bila hasi nintzen.

83
00:09:14,887 --> 00:09:16,889
Gogorra dago.

84
00:09:19,759 --> 00:09:22,495
Lagunduko al dizut jartzen?

85
00:09:26,632 --> 00:09:34,040
Herri hau indartuko eta norabide
zuzenera bideratuko duen aingura…

86
00:09:34,106 --> 00:09:35,608
…legearen agintea da.

87
00:09:40,479 --> 00:09:44,150
Gizartea gidatzeko da legea.

88
00:09:44,317 --> 00:09:48,287
Legea da edozein
gizarte indartsuren giltzarria.

89
00:09:48,421 --> 00:09:54,627
Nire trebetasunak hemen dira
beste inon baino beharrezkoagoak.

90
00:10:33,833 --> 00:10:39,271
-Ez dut ezer oroitzen honetaz.
-Bai, aldatuta dago dena.

91
00:10:44,343 --> 00:10:47,146
Horiek estualdi handian daude.

92
00:10:55,688 --> 00:10:59,659
Horiek izan litezke
bertako epaitegiko auziak.

93
00:10:59,692 --> 00:11:01,293
Ohikoak.

94
00:11:01,460 --> 00:11:03,596
-Zuhaitz azpian esertzen dira?
-Bai.

95
00:11:03,729 --> 00:11:06,999
Oso interesgarria da.
Zuretzat, bereziki.

96
00:11:16,542 --> 00:11:19,412
Zezena lapurtu didate.

97
00:11:19,545 --> 00:11:26,952
Nire atzetik etorri da.
Behi bat hartu, eta joan egin da.

98
00:11:27,453 --> 00:11:30,956
Behia hartu, eta joan egin da.

99
00:11:31,857 --> 00:11:33,259
Hori gezurra da.

100
00:11:33,426 --> 00:11:37,530
Zergatik esaten duzu hori?

101
00:11:37,697 --> 00:11:40,299
Gezurtia ni?
Hori gezurra da.

102
00:11:40,466 --> 00:11:43,703
Orain zergatik esaten duzu ezetz?

103
00:11:43,836 --> 00:11:46,839
Ez da egia. Gezurretan ari zara.

104
00:11:46,972 --> 00:11:51,544
Bi gauza. Lehenengoa…

105
00:11:53,412 --> 00:11:56,615
…adineko jendeak ez du
gezurrik esaten.

106
00:11:57,450 --> 00:12:00,386
Eta gu iraintzeak
ez du arazoa konponduko.

107
00:12:03,022 --> 00:12:07,226
Epaitegikoek erabakiko dute orain.

108
00:12:09,428 --> 00:12:14,734
Zezena berriz ekarri, eta
beste bat jarri hil denaren ordez.

109
00:12:16,535 --> 00:12:21,474
-Bukatu dugu. Joan egin behar duzu.
-Goazen.

110
00:12:30,549 --> 00:12:36,889
Kaixo, zer moduz zaude?

111
00:12:37,056 --> 00:12:39,391
-Noiz etorriko zara?
-Banoa.

112
00:12:39,558 --> 00:12:45,131
Iritsi berria naiz.
Hemengo epaitegien berri izan dut.

113
00:12:45,297 --> 00:12:47,767
Legegizona naiz Juban.

114
00:12:47,900 --> 00:12:55,908
Lege-ikasketak egin ditut; badakit
legeak jendeari laguntzen diola.

115
00:12:56,075 --> 00:13:01,313
Hemen jaio nintzen, mendebaldera
joan, eta orain berriz etorri naiz.

116
00:13:01,447 --> 00:13:05,184
Epaitegian esaten dena
entzun beharra dago hemen.

117
00:13:05,351 --> 00:13:10,356
Mendebaldean idatzi egiten da dena,
eta epaileak erabakitzen du.

118
00:13:10,489 --> 00:13:12,424
-Horrela hartzen da erabakia?
-Hori da.

119
00:13:12,591 --> 00:13:14,794
Eta euria egiten badu, zer?

120
00:13:14,894 --> 00:13:18,597
Gelditu egin behar da,
ez dugulako eraikinik.

121
00:13:18,731 --> 00:13:25,504
Gobernuak entzuten badit eta
horrelako eraikin bat egiten badu…

122
00:13:25,671 --> 00:13:28,307
…epailea hemen egon daiteke.

123
00:13:28,474 --> 00:13:31,911
-Zeurea eraikiko duzu lehenik.
-Ez da niretzat.

124
00:13:32,077 --> 00:13:38,384
-Non dago, ba, arazoa?
-Ez dugu horrela eraikitzen.

125
00:13:38,551 --> 00:13:42,454
-Badakigu gure etxeak nola eraiki.
-Utzi hori alde batera.

126
00:13:42,621 --> 00:13:47,026
-Dendak ez dira eraikinak.
-Nahi dudan bezala eraikitzen dut.

127
00:13:47,059 --> 00:13:54,633
-Eraikin hau bezalakoa izango da?
-Nork eraiki zuen hau?

128
00:13:54,767 --> 00:13:59,438
Zerbait egin nahi omen dute.
Ez dute inoiz hori egin.

129
00:13:59,572 --> 00:14:03,108
Bihotza hondatuta daukagu.
Herri honek ez du erremediorik.

130
00:14:03,275 --> 00:14:04,877
Dena ustelduta dago.

131
00:14:05,010 --> 00:14:06,278
Dena ustelduta dago.

132
00:14:09,949 --> 00:14:12,251
Ederki, agur.

133
00:14:31,737 --> 00:14:38,878
ZORIONAK
Independentziaren 2. urteurrena

134
00:14:59,131 --> 00:15:01,567
Kalea jendez gainezka dago.

135
00:15:01,634 --> 00:15:09,208
Umeak eta gazteak kalean daude.

136
00:15:10,576 --> 00:15:12,378
Ederra.

137
00:15:16,215 --> 00:15:17,917
Nola egingo dugu aurrera?

138
00:15:19,351 --> 00:15:21,587
Hor blokeatuta dago.

139
00:15:21,620 --> 00:15:24,290
Zein errepidetatik irits gaitezke
mausoleora?

140
00:15:24,456 --> 00:15:27,927
Zoaz atzera
ministerioetako errepidera.

141
00:15:28,060 --> 00:15:32,932
Gero, hartu lehenengo errepidea.

142
00:15:33,065 --> 00:15:34,967
Eskerrik asko. Agur.

143
00:15:39,071 --> 00:15:41,307
Hori da gustatzen ez zaidana.

144
00:15:41,473 --> 00:15:47,279
Arma handi horiek eskuan!
Zertarako?

145
00:15:47,413 --> 00:15:51,617
Pentsatzekoa dena egingo dute.

146
00:15:53,052 --> 00:15:55,421
Ez, segurtasuna ez da
horrela ziurtatu behar.

147
00:15:55,554 --> 00:16:00,826
Segurtasunak garuna erabiltzea
esan nahi du, ez arma handiak.

148
00:16:03,062 --> 00:16:06,966
Bai, baina ikusten duzu.
Dena lasai dago, Anuol.

149
00:16:08,133 --> 00:16:11,437
Beharrezkoa da.

150
00:16:11,570 --> 00:16:16,475
Ikusten ari zaren guztia
egoeragatik da.

151
00:16:21,413 --> 00:16:26,719
<i>Gure ikuspenaren eguna da gaur,
gozatu askatasunaren egunaz.

152
00:16:26,852 --> 00:16:32,024
<i>Gure ikuspenaren eguna da gaur,
gozatu askatasunaren egunaz.

153
00:16:32,191 --> 00:16:35,661
<i>Denok diogu
geure jaioterria maite dugula.

154
00:16:35,828 --> 00:16:42,434
<i>Denok diogu
harro gaudela Hego Sudanez.

155
00:16:42,568 --> 00:16:51,010
<i>Historia, kontuan har ezazu:
Hau Hego Sudan da.

156
00:16:51,143 --> 00:17:00,119
<i>Herrialde honen alde
borrokatu gara.

157
00:17:00,252 --> 00:17:03,589
<i>Mugimenduaren hasieran…

158
00:17:03,756 --> 00:17:07,593
<i>…lehen gerra zibila deitu genion,
bigarren gerra zibila.

159
00:17:07,726 --> 00:17:10,262
<i>Gero SPLA etorri zen.

160
00:17:10,429 --> 00:17:15,434
<i>Eta Afrikar Batasuna etorri,
eta askatasuna ekarri zigun.

161
00:17:29,248 --> 00:17:31,850
Lehendakariaren etorrera
izango da.

162
00:17:32,051 --> 00:17:34,219
Ordua dela uste dut.

163
00:17:38,457 --> 00:17:42,494
Denok banderari eragiteko
prest egotea da onena.

164
00:17:55,107 --> 00:17:58,377
Jaun-andreok, beste inolako…

165
00:17:58,410 --> 00:18:03,082
Bere gorentasuna, Hego Sudango
Errepublikako Lehendakaria:

166
00:18:03,215 --> 00:18:06,218
Salva Kiir Maradit jenerala.

167
00:18:12,624 --> 00:18:17,663
Nire herritar maiteok, gonbidatu
agurgarriok, jaun-andreok.

168
00:18:17,830 --> 00:18:21,233
Hego Sudan
ez da egun batean eraikiko.

169
00:18:21,366 --> 00:18:25,838
Gogora dezagun beti
gure nazioa…

170
00:18:26,038 --> 00:18:29,541
…gure heroien odoletik sortu zela.

171
00:18:29,708 --> 00:18:34,713
Nire kideak eta ni mendira
joan ginenean askapen-gerrara…

172
00:18:34,847 --> 00:18:37,749
…gazteak ginen, zuek bezala.

173
00:18:38,183 --> 00:18:43,355
Baina, gazteak ginenez,
geure buruak eskaini genituen…

174
00:18:43,489 --> 00:18:47,426
…gure nazioa askatzeko.

175
00:18:47,459 --> 00:18:50,896
Inork ez digu inoiz
daukagun askatasuna kenduko.

176
00:18:52,431 --> 00:18:58,036
Bigarren independentzia-egun
zoriontsua zuei guztiei.

177
00:19:16,755 --> 00:19:19,491
Ederra da, ezta?

178
00:19:19,591 --> 00:19:21,927
Anuol, ederra da.

179
00:19:23,428 --> 00:19:25,264
-Ederra.
-Ez dut uste.

180
00:19:25,430 --> 00:19:29,268
Ez duzu uste.
Ederra da. Ederra da.

181
00:19:37,910 --> 00:19:40,746
Zazpi urte nituen
gerra zibilaren garaian.

182
00:19:42,181 --> 00:19:45,017
Orduan hasi zen nire amesgaiztoa.

183
00:20:01,200 --> 00:20:07,506
Armak eta suziriz jaurtikitako
granadak zeramatzaten.

184
00:20:07,673 --> 00:20:13,879
Balen burrunda zeruan,
hori besterik ez genuen entzuten.

185
00:20:14,012 --> 00:20:18,584
Jiratu nintzen, eta amaren eskuak
sentitu nituen, niri heltzen.

186
00:20:18,617 --> 00:20:24,957
Eskuin-ezkerrera begiratu,
eta erortzen ikusten genuen jendea.

187
00:20:25,891 --> 00:20:28,227
Bazirudien…

188
00:20:30,729 --> 00:20:36,134
Giza-ehizaren askoz antz handiagoa
zuen.

189
00:20:36,301 --> 00:20:39,338
Horra zer zen.

190
00:20:43,508 --> 00:20:46,812
Jendea hil zuten,
abereak hil zituzten.

191
00:20:46,878 --> 00:20:52,651
Eta mendialdera joan zirenek
bakarrik iraun zuten bizirik.

192
00:20:53,652 --> 00:20:57,256
Ez genuen besterik ikusten:
etxeak sutan…

193
00:20:57,389 --> 00:21:02,294
…eta putreak abere eta jende hila
bazkatzen.

194
00:21:03,328 --> 00:21:05,631
Festa ederraz gozatu zuten.

195
00:21:14,906 --> 00:21:17,075
Pentsatu genuen hura amaiera zela.

196
00:21:17,142 --> 00:21:22,714
Jendea kexuka eta oihuka
entzuten baikenuen.

197
00:21:28,654 --> 00:21:32,090
Sekulako amesgaiztoa izan zen.

198
00:21:38,897 --> 00:21:41,533
<i>Jainkoa etorriko da
eta bedeinkatuko zaitu.

199
00:21:41,700 --> 00:21:44,136
<i>Janariaz ez kezkatu.

200
00:21:44,169 --> 00:21:45,937
<i>Jainkoak hornituko gaitu.

201
00:21:46,171 --> 00:21:49,808
<i>Gogorra izan, ez kezkatu.

202
00:21:49,875 --> 00:21:52,878
<i>Tente eduki burua.

203
00:21:53,078 --> 00:21:56,415
<i>Janariaz ez kezkatu,
urdaila Jainkoaren katilua da.

204
00:21:56,581 --> 00:22:02,220
<i>Itxaropenari eutsi, eta
Jainkoak janariz hornituko gaitu.

205
00:22:04,256 --> 00:22:10,028
Korangen ama hil egin zuten.
Emakume asko hil zituzten.

206
00:22:14,399 --> 00:22:18,270
Jende hila zegoen nonahi,
lurrean eta uretan.

207
00:22:19,638 --> 00:22:21,406
Gorpuak nonahi flotatzen.

208
00:22:22,541 --> 00:22:25,344
Gorpuen gainean ibili behar genuen.

209
00:22:25,477 --> 00:22:28,780
Goseak geunden,
ez geneukan janaririk.

210
00:22:28,947 --> 00:22:32,718
Inguruan aurkitutako hostoak
besterik ez genituen jaten.

211
00:22:33,618 --> 00:22:37,622
Hostoak aurkitzen nituenean,
zuri ekartzen nizkizun.

212
00:22:37,789 --> 00:22:40,792
Hosto txikiak ekartzen nizkizun.

213
00:22:42,294 --> 00:22:46,832
Txiki-txikia zen.
Orduan, jolasean hasi zinen berriz.

214
00:22:49,101 --> 00:22:53,538
Gogoan dut oraindik, Anuol.
Gogoan dut oraindik.

215
00:22:56,408 --> 00:22:59,077
Badakit gogorrak ginela.

216
00:23:00,112 --> 00:23:03,014
Horregatik gaude gaur bizirik.

217
00:23:07,986 --> 00:23:10,422
Galdera bat egiten diot
batzuetan neure buruari.

218
00:23:10,455 --> 00:23:14,826
Zergatik zu?
Zergatik atera zinen bizirik?

219
00:23:14,993 --> 00:23:17,696
Zer duzu zuk hain berezia…

220
00:23:17,863 --> 00:23:22,567
…hil zirenek ez zutena?

221
00:24:26,465 --> 00:24:29,100
Legearen arloko kontaktu batzuek…

222
00:24:29,234 --> 00:24:33,271
…enpresa batzuek, interesa dute
nazioarteko lana hemen egiteko…

223
00:24:33,338 --> 00:24:36,775
…jar itzazu nirekin harremanetan,
nahi baduzu.

224
00:25:02,968 --> 00:25:07,272
Justizia-ministeriora joan naiz
baimen bat lortu nahian.

225
00:25:07,439 --> 00:25:10,308
Galdetu dit
zer daukadan eta hori guztia.

226
00:25:10,308 --> 00:25:12,744
Esan diot lege-gradu bat
eta lege-masterrak ditudala…

227
00:25:12,911 --> 00:25:16,948
…eta Erresuma Batuko
abokatu elkargoan aritua naizela.

228
00:25:17,015 --> 00:25:21,786
Ezin nion sinetsi, hau esan baitit:
"Zenbat urte dituzu?"

229
00:25:21,853 --> 00:25:29,528
Hori guztia ezin nezakeela eduki
esanez bezala…

230
00:25:29,528 --> 00:25:31,363
…eta gezurretan ari nintzaiolakoan.

231
00:25:31,396 --> 00:25:33,532
Oso minduta nengoen, egia esan.

232
00:25:33,598 --> 00:25:37,569
Ez dut uste
hori esan behar zidanik.

233
00:25:37,636 --> 00:25:42,574
Mendebaldeko jendeak esan ohi du:
"Hego Sudangoa zara".

234
00:25:42,607 --> 00:25:46,811
"Ederki. Agiri horiek dituzu.
Hara joan behar zenuke".

235
00:25:46,978 --> 00:25:53,785
"Zoaz zeure herrira.
Zoaz hara eta lagundu".

236
00:25:53,919 --> 00:25:55,554
Eta etortzen zara,
eta amesgaizto bat da.

237
00:25:55,654 --> 00:26:02,727
Hau esan behar zidan: "Etorri zara,
nola lagundu diezazuket?"

238
00:26:03,728 --> 00:26:06,464
-Zoriontsuagoa izango zinen?
-Bai.

239
00:26:06,498 --> 00:26:09,901
Ez nintzen lotsatuta sentituko…

240
00:26:11,870 --> 00:26:15,807
Ez nintzen lotsatuta sentituko…

241
00:26:39,230 --> 00:26:43,234
Lege-ikasketak egin nituenean,
gauza paregabe bat ulertu nuen.

242
00:26:43,368 --> 00:26:49,874
Legea justiziaren, berdintasunaren,
egokitasunaren alde dago.

243
00:26:53,011 --> 00:26:58,416
Sarraski hau zera pertsonal bat da
niretzat, eragina du nigan.

244
00:26:59,718 --> 00:27:02,621
Haurtzaroa kendu zidaten.

245
00:27:17,068 --> 00:27:24,709
Gure komunitatearen kontra
erabili zituen Riek Macharek tropak.

246
00:27:24,776 --> 00:27:27,012
Etxeak
harrapakatu eta erre zituen…

247
00:27:27,045 --> 00:27:30,048
…eta emakumeak, umeak eta gizonak
hil zituen.

248
00:27:30,115 --> 00:27:34,452
Genozidio bat izan zen.
Denak hil zituzten.

249
00:27:42,527 --> 00:27:47,132
Orain lehendakariordea da.

250
00:27:47,232 --> 00:27:52,804
Eta horregatik ez du
Bor-eko sarraskiaren kontu hori…

251
00:27:52,871 --> 00:27:55,674
…jende askok aipatzen.

252
00:27:55,807 --> 00:27:59,010
Beldur baitira,
hori aipatzen badute…

253
00:27:59,177 --> 00:28:01,980
…agintariek
hilko omen dituzten beldur.

254
00:28:03,915 --> 00:28:08,053
Nazkatuta nago
kontu hau lurperatuta egoteaz.

255
00:28:29,874 --> 00:28:34,612
Kuol Manayang
Jonglei estatuko gobernadorea

256
00:28:36,214 --> 00:28:38,249
Lurralde honetatik etorri ginen.

257
00:28:38,416 --> 00:28:44,989
Umeak ginen Jonglei estatuan
krisia hasi zenean.

258
00:28:45,090 --> 00:28:49,594
Geure ahaide asko galdu genituen.

259
00:28:49,728 --> 00:28:57,435
Nola ote da posible
zerbait sortzea…

260
00:28:57,669 --> 00:29:01,539
…garai hartako hildako haiek
oroitu ezinik?

261
00:29:01,740 --> 00:29:06,344
Zergatik ez dago oroigarririk,
monumenturik edo estatuarik?

262
00:29:06,511 --> 00:29:09,514
Biktimen zauriak
sendatuko lituzke horrek.

263
00:29:09,581 --> 00:29:12,517
Uste dut komunitate osoa
dela biktima.

264
00:29:12,650 --> 00:29:18,189
Lagungarria izan daiteke baita ere
jendeari asmo hori kentzeko…

265
00:29:18,356 --> 00:29:20,425
…eta hura berriz ez errepikatzeko.

266
00:29:20,492 --> 00:29:23,661
Monumentuak egin behar ditugu.

267
00:29:24,829 --> 00:29:30,835
Baina kontuz ibili behar da
besteak ez etsaitzeko.

268
00:29:30,835 --> 00:29:36,174
Hemen gertatutakoa
mundu guztiari ere gertatu zaio.

269
00:29:36,341 --> 00:29:41,713
Batzuek ez dute ondo hartuko
iragana gogoratzea.

270
00:29:41,813 --> 00:29:45,583
Beste batzuek gertatutakoa
kritikatuko dute…

271
00:29:45,650 --> 00:29:47,986
…eta gaitzetsi egingo dute.

272
00:29:48,052 --> 00:29:51,890
Hezigabeko jendeak
mendekurako deitzat hartuko du hori.

273
00:29:52,056 --> 00:29:54,192
Mendekatzeko aukeratzat.

274
00:29:55,326 --> 00:29:58,797
Beraz,
iragana ahazten saiatzen gara…

275
00:29:58,830 --> 00:30:01,933
…eta orainaldian bizi gara…

276
00:30:02,100 --> 00:30:05,103
…iragana ahazturik.
Iragana joana da.

277
00:30:45,877 --> 00:30:47,478
Ikusten zer egin dudan?

278
00:30:47,545 --> 00:30:55,019
Baloia jaurtitzean,
Dtik kanpo egon behar duzu.

279
00:30:55,153 --> 00:31:00,458
Gero, kanpotik izkin egin,
aurrera, eta tantoa. Kaleko arauak.

280
00:31:05,897 --> 00:31:07,699
Segi, harrapa ezazu.

281
00:31:12,770 --> 00:31:16,808
Baloia hartu dut.

282
00:31:18,343 --> 00:31:21,179
-Ez nauzu ukitu behar.
-Ez zaitut ukitu.

283
00:31:21,346 --> 00:31:23,882
-Jo egin duzu.
-Ez.

284
00:31:25,383 --> 00:31:27,518
Ez dakizkizu arauak.

285
00:31:31,256 --> 00:31:35,093
Zatoz. Badakit nekatuta zaudela.
Zatoz hona.

286
00:31:35,260 --> 00:31:38,029
Zatoz hona.

287
00:31:43,501 --> 00:31:47,038
-Atsedenaldia.
-Zer gertatzen da?

288
00:31:50,909 --> 00:31:53,745
Gauza asko daude, baina…

289
00:31:53,778 --> 00:31:58,449
…saskibaloiak duen gauza on bat
hau da…

290
00:31:58,616 --> 00:32:04,222
…jokatzen ari naizenean
den-dena ahazten dut.

291
00:32:04,389 --> 00:32:07,225
Estresatuta nagoenean
jokatu egiten dut.

292
00:32:07,358 --> 00:32:11,262
Garuna askatzen du
eta gorputza goxatzen.

293
00:32:11,996 --> 00:32:15,667
Badakit leiala zarela.
Bihotz leiala duzu.

294
00:32:15,833 --> 00:32:22,573
Ez zaitugu gure herriko
kontuengatik erreta ikusi nahi.

295
00:32:22,740 --> 00:32:26,878
Zu gizarte-lanean graduatua zara,
zuk, berriz, ingeniari gradua duzu…

296
00:32:26,945 --> 00:32:28,479
Ni legegizona naiz.

297
00:32:28,579 --> 00:32:32,417
Baina ume asko daude
gu baino askoz hobeak…

298
00:32:32,583 --> 00:32:35,053
…1991n hil zirenak.

299
00:32:35,153 --> 00:32:38,690
Horrek garraztuta nauka.

300
00:32:38,823 --> 00:32:40,692
Zeren eta ume horiek
bizirik baleude…

301
00:32:40,825 --> 00:32:44,462
…haietako batzuk zientzialari edo
ingeniari onenak lirateke, agian.

302
00:32:44,629 --> 00:32:46,631
Uste duzu ez zaituela erretzen ari?

303
00:32:46,798 --> 00:32:49,033
Ez.
Ez du inolako eraginik nigan.

304
00:32:49,167 --> 00:32:53,471
-Horregatik naiz horrelakoa.
-Zergatik ez duzu astia hartzen…?

305
00:32:53,638 --> 00:32:55,139
Egin behar ez duzun gauza bat…

306
00:32:55,173 --> 00:32:58,576
-Egin behar duzun gauza bat…
-Ezin duzu iragana ahaztu.

307
00:32:58,676 --> 00:33:05,249
Iragana ahazten duzun orduko,
berehala errepikatuko duzu.

308
00:33:11,456 --> 00:33:14,559
Ezagutzen dut
Hego Sudangoen pentsaera.

309
00:33:14,625 --> 00:33:16,194
Ez dira oso errazak.

310
00:33:18,196 --> 00:33:23,134
Oso baketsuak izan daitezke.
Eta, handik gutxira, akabo.

311
00:33:23,301 --> 00:33:26,170
Erotu egingo zaizkizu.

312
00:33:29,474 --> 00:33:32,477
Zentzurik ere ez duten gauzen alde
borrokan.

313
00:33:41,185 --> 00:33:44,789
<i>Hau Afrika 4 da, gaur gauean
hasi gara Hego Sudanetik.

314
00:33:44,956 --> 00:33:47,291
<i>Asteazkenean tirabirak
izan ziren agintaritzan…

315
00:33:47,358 --> 00:33:50,061
<i>…Kiirek Riek Machar
lehendakariordea bota…

316
00:33:50,228 --> 00:33:52,597
<i>…eta haren gobernu osoak
dimisioa eman zuenean.

317
00:34:02,540 --> 00:34:08,179
<i>Hego Sudango gobernu
berregokitzerik handiena da hau.

318
00:34:08,346 --> 00:34:12,050
<i>Salva Kiir lehendakariak
kargutik bota du gobernu osoa.

319
00:34:12,183 --> 00:34:14,552
<i>Gertatutakoak harritu egin du
jende asko.

320
00:34:14,619 --> 00:34:18,189
<i>Kritikoek diotenez,
gobernu barruko borrokengatik da…

321
00:34:18,222 --> 00:34:21,592
<i>…eta hau da Kiirek agintean
irauteko izan duen modu bakarra.

322
00:34:21,759 --> 00:34:25,229
<i>Analistek diotenez,
ezin zen une okerragoan gertatu.

323
00:34:25,396 --> 00:34:28,599
<i>Krisi ekonomikoan
murgilduta dago Hego Sudan…

324
00:34:28,733 --> 00:34:31,069
<i>…eta tribuen arteko indarkeria
ez da amaitu.

325
00:34:31,169 --> 00:34:36,140
<i>Indarkeria berriz lehertuko den
beldurra piztu dio Kiirek jendeari.

326
00:34:52,690 --> 00:34:54,826
Nire beldurrik handiena
egia bihurtu zen.

327
00:34:54,992 --> 00:34:58,496
Jubako kuarteletan militarrak
altxatu ondoren…

328
00:34:58,529 --> 00:35:02,867
…tribuen arteko indarkeria berehala
zabaldu zen herrialde osoan.

329
00:35:03,367 --> 00:35:09,140
Eta 2013ko abenduaren 15ean
beste gerra zibil bat piztu zen.

330
00:35:30,128 --> 00:35:33,397
Kalean ikusi nituen gorpu hilek…

331
00:35:33,531 --> 00:35:36,434
…iraganean gertatutakoa
oroitarazi zidaten.

332
00:35:38,236 --> 00:35:42,540
Horrelako gauzak ziren
ahazten saiatzen ari nintzena…

333
00:35:42,707 --> 00:35:46,144
…onartzen saiatzen ari nintzena…

334
00:35:46,277 --> 00:35:48,779
…haiek atzean utzirik aurrera
egiten saiatzen ari nintzena.

335
00:35:55,853 --> 00:35:58,022
Burua galtzen ari naizela
iruditzen zait.

336
00:35:58,189 --> 00:36:01,292
Erotuta bezala sentitzen naiz,
baita gauez ere.

337
00:36:01,459 --> 00:36:06,497
Gerra itzuli dela pentsatzean.
Eta orain berriz ere hau.

338
00:36:07,632 --> 00:36:09,667
Ez dago irtenbiderik.

339
00:36:10,835 --> 00:36:14,872
Tragedia berriz dabilkit gogoan.
Ezin dut gauez lo egin.

340
00:36:15,173 --> 00:36:17,909
Gure komunitatea
suntsitu digutelako.

341
00:36:18,075 --> 00:36:22,847
Ezin da esan
berriz elkarrekin egongo ote garen.

342
00:36:23,915 --> 00:36:26,184
Ez duzu herria gorrotatu behar.

343
00:36:26,350 --> 00:36:30,021
Elkar hiltzen jarraitzen badugu
denbora guztian…

344
00:36:30,188 --> 00:36:34,825
10 urte daramatzagu elkar hiltzen.
Non daude, ba, gure bihotzak?

345
00:36:34,959 --> 00:36:40,198
Jendeak ez luke botereagatik
borrokatu behar. Indarrez ezin da.

346
00:36:41,299 --> 00:36:43,768
Ez dago jadanik herrialderik.

347
00:36:46,304 --> 00:36:48,339
Ez dago jadanik herrialderik.

348
00:37:03,254 --> 00:37:05,990
Kontuz ibili, neskatxa.

349
00:37:21,372 --> 00:37:27,378
Aizue, utzi emakumeei
lehenik sartzen. Sartu, sartu.

350
00:37:35,987 --> 00:37:38,789
Borrokak gero eta latzagoak ziren.

351
00:37:38,823 --> 00:37:43,461
Nire familiaren segurtasunaz
kezkatzen hasia nintzen.

352
00:37:45,196 --> 00:37:49,367
Ugandako iheslari-eremu batera
ihes egin genuen, beraz.

353
00:37:56,874 --> 00:38:02,980
Uganda - UNHCRen iheslari-eremua
60.000 hego sudandar iheslari

354
00:38:21,065 --> 00:38:24,435
17an etorri zirenek…

355
00:38:24,502 --> 00:38:30,374
…itxaron egin behar dute,
eta astelehenean itzuli.

356
00:38:30,508 --> 00:38:37,048
Hori esan digu eremuko buruzagiak.
Beranduago etorri beharko duzue.

357
00:38:40,051 --> 00:38:45,756
-Zer-nolako sendagaia da hau?
-Odol-tentsio alturako.

358
00:38:51,996 --> 00:38:55,066
Urarekin har ezazu.

359
00:38:58,102 --> 00:39:03,174
Osaba Garang hil da.
Atzo hil zen.

360
00:39:04,108 --> 00:39:08,112
Hilda dago.

361
00:39:12,383 --> 00:39:14,618
Umeak zeuzkan.

362
00:39:14,819 --> 00:39:20,691
Eutsi goiari,
eta zaindu haren umeak.

363
00:39:21,692 --> 00:39:24,595
Aurre egin behar diozu egiari.

364
00:39:25,429 --> 00:39:29,133
Ezin dugu negar egin,
horrelakoa da bizitza.

365
00:39:31,302 --> 00:39:33,938
Horrelakoa da bizitza.

366
00:39:34,438 --> 00:39:39,977
Horrelakoa da bizitza.
Horrelakoxe egoeran gaude.

367
00:40:07,104 --> 00:40:09,540
Lo al dago?

368
00:40:09,707 --> 00:40:14,879
Neumonia du.

369
00:40:15,012 --> 00:40:17,248
Ahotik mukia dario.

370
00:40:17,348 --> 00:40:21,652
-Neumonia dela uste dut.
-Bero-bero dago.

371
00:40:41,539 --> 00:40:46,343
Banuen itxaropena 1991koa
ez zela errepikatuko.

372
00:40:46,510 --> 00:40:49,013
Ez nuen nahi hala izatea.

373
00:40:50,781 --> 00:40:54,552
Baina kaltea egina dago.

374
00:40:54,718 --> 00:40:59,356
Eta kaltea ez zaie
Hego Sudango indartsuenei egin.

375
00:41:00,090 --> 00:41:03,394
Ahulenei egin zaie kaltea.

376
00:41:19,310 --> 00:41:24,181
-Zer kate da hori?
-Ez dakit.

377
00:41:24,215 --> 00:41:28,853
92 da, baina FM da.

378
00:41:31,689 --> 00:41:33,424
Utzidazu saiatzen.

379
00:41:38,596 --> 00:41:40,397
<i>Eta zuk, Deng?

380
00:41:40,531 --> 00:41:43,767
<i>Gobernuak dioenez,
egoera larria aldatu egin da.

381
00:41:43,968 --> 00:41:46,170
<i>-Nola ikusten duzu, Deng?
-Egia da, Chol.

382
00:41:46,303 --> 00:41:50,341
<i>Egoera aldatu egin da
Hego Sudango leku askotan.

383
00:41:50,574 --> 00:41:53,911
<i>Zer nahi duzu
entzuleei aholkatzea?

384
00:41:54,078 --> 00:41:59,950
<i>Bere etxera itzultzeko
esaten ari zaio gobernua jendeari.

385
00:42:00,117 --> 00:42:03,454
<i>Alde egin baduzu, itzuli etxera.

386
00:42:13,130 --> 00:42:15,900
Hiru hilabeteren ondoren,
jendea etxeratzen hasi zen.

387
00:42:16,066 --> 00:42:20,905
Nire familia gehiena, ordea,
iheslari gunean geratu zen…

388
00:42:20,971 --> 00:42:26,410
Peter eta ni Hego Sudanera
itzuli ginen egoera ikustera.

389
00:42:32,716 --> 00:42:35,719
Bor hiria
Jonglei estatua - Hego Sudan

390
00:42:44,828 --> 00:42:51,936
Osaba Paul, zer moduz?
Pozten naiz zu ikusteaz.

391
00:42:52,102 --> 00:42:53,504
-Elizatik zatoz?
-Bai.

392
00:42:53,671 --> 00:42:56,307
Hau al da zure lepokoa?
Zergatik ez duzu horrela jartzen?

393
00:42:56,340 --> 00:43:00,878
-Goizean bero zegoen.
-Ez zegoen bero, Paul.

394
00:43:00,978 --> 00:43:05,249
-Itxura ederra duzu orain.
-Bai, hala da.

395
00:43:18,629 --> 00:43:22,633
Hau Atemen etxea zen.
Ugandara ihes egin zuen.

396
00:43:22,766 --> 00:43:24,268
-Ez da itzuli?
-Ez.

397
00:43:24,835 --> 00:43:28,238
Etxea zeharo kiskali zioten.

398
00:43:28,372 --> 00:43:32,476
-Zera hori al da?
-Bai, dena pikutara.

399
00:43:44,088 --> 00:43:49,059
-Denak herritik joan ziren.
-Hildakorik ikusi zenuen?

400
00:43:49,259 --> 00:43:54,064
Bai, gure aurrean tiro egin zioten
jendeari, gure etxetik gertu.

401
00:43:54,498 --> 00:43:56,834
-Hori ikusi zenuen?
-Bai, nola gertatu zen ikusi nuen.

402
00:43:56,900 --> 00:43:58,335
-Gero korrika hasi zinen?
-Bai.

403
00:43:58,535 --> 00:44:02,272
-Bakarrik al zeunden?
-Ume guztiekin joan nintzen korrika.

404
00:44:02,740 --> 00:44:06,410
Eta hemen gelditu zen
adineko jendea hil egin zuten.

405
00:44:07,945 --> 00:44:11,415
Ea gobernuak lehenbailehen
zuzen jokatzen duen.

406
00:44:12,850 --> 00:44:15,085
Hori dena zure aurrean gertatu zela
diozu.

407
00:44:15,152 --> 00:44:19,690
Baina espero duzu jendea bakean
itzultzea eta elkarrekin bizitzea?

408
00:44:19,857 --> 00:44:21,959
Jendea etorriko da
eta elkarrekin biziko da berriz…

409
00:44:22,092 --> 00:44:25,829
…baina ez dakit nola elkartuko den
jendea nuerekin.

410
00:44:25,863 --> 00:44:27,798
-Ez dakizu?
-Ez.

411
00:44:27,831 --> 00:44:29,767
Beraz, ez diozu bostekoa eman nahi
nuer bati?

412
00:44:29,933 --> 00:44:34,672
Ez, ez dut hitz egin nahi
Juban utzi genituen nuer horiekin.

413
00:44:35,339 --> 00:44:39,810
Apaiza zara, ordea, eta
besteei barkatzeko dio Jainkoak.

414
00:44:39,977 --> 00:44:45,582
Ez niri kargu hartu. Elizara etorri,
eta apaizak ere hil zituzten eta.

415
00:44:45,749 --> 00:44:49,853
-Badakit.
-Hala gertatu zen.

416
00:44:49,987 --> 00:44:54,825
Emakume haurdunak eta
haien sabeleko umeak hil zituzten.

417
00:44:54,992 --> 00:44:56,393
Hala gertatu zen.

418
00:45:02,266 --> 00:45:05,069
Hemen ohe bat geratu da.
Norena da etxe hau?

419
00:45:05,302 --> 00:45:08,338
Akuecen etxea da.

420
00:45:20,651 --> 00:45:24,855
Sentitzen dut, Paul.

421
00:45:46,744 --> 00:45:50,981
A, B, C eta D hobi komunak.

422
00:45:51,148 --> 00:45:55,419
870 gorpu inguru dauzkagu.

423
00:45:56,153 --> 00:45:59,656
Haietako batzuei ohean bertan
tiro egin zieten.

424
00:45:59,656 --> 00:46:00,491
Nhial Majak Nhial
Bor herriko alkatea

425
00:46:00,557 --> 00:46:02,559
Haietako batzuei
lepoa moztu zieten.

426
00:46:02,659 --> 00:46:07,131
Emakumeak lehenengo bortxatu,
eta gero hil egiten zituzten.

427
00:46:07,297 --> 00:46:10,067
Horietako asko
beren lokaletan hil zituzten…

428
00:46:10,134 --> 00:46:14,071
…edo gordelekuetan, zeren herriko
jendea hil ondoren errebeldeak…

429
00:46:14,104 --> 00:46:17,074
…kanpora irten ziren jende bila.

430
00:46:30,587 --> 00:46:34,057
Juba
Hego Sudan

431
00:46:34,625 --> 00:46:38,595
<i>Hainbat hilabeteko nazioarteko
presioaren ondoren, itxaropen-unea.

432
00:46:38,629 --> 00:46:41,932
<i>Salva Kiir Hego Sudango
lehendakaria ezkerrean…

433
00:46:41,999 --> 00:46:44,635
<i>…eta Riek Machar
buruzagi errebeldea eskuinean…

434
00:46:44,735 --> 00:46:48,739
<i>…su-etena 24 ordu barru
jarriko da indarrean.

435
00:46:49,106 --> 00:46:53,210
<i>Horrelako eszenak haien gatazka
pertsonalaren ondorioa dira.

436
00:46:53,277 --> 00:46:56,180
<i>Borroka etnikoak
Kiirren dinka komunitatearen…

437
00:46:56,313 --> 00:46:58,115
<i>…eta Macharren
nuer taldearen artean.

438
00:46:58,148 --> 00:46:59,983
<i>Milaka lagun hil dituzte…

439
00:47:00,017 --> 00:47:02,886
<i>…eta milioitik gora lagunek
beren etxetik joan behar izan dute.

440
00:47:03,020 --> 00:47:07,491
<i>Joan den urtarrileko azken
su-etenak porrot egin zuen berehala.

441
00:47:07,491 --> 00:47:10,861
<i>Oraingo su-etenaren xehetasunak
zehatz hitzartu dituzte. 

442
00:47:10,894 --> 00:47:13,864
<i>Goizegi da oraingo hau
hobeto aterako ote den jakiteko.

443
00:47:13,897 --> 00:47:16,867
<i>Baina azkenean, oraingoz,
eten bat egon da gatazkan…

444
00:47:16,900 --> 00:47:21,205
<i>…horren irrikaz baitzegoen,
etsita, Hego Sudango herria.

445
00:47:22,239 --> 00:47:25,075
Uste dut historia bera
bere burua errepikatzen ari dela.

446
00:47:25,108 --> 00:47:26,877
Zer diozu, ez dagoela bakerik?

447
00:47:26,877 --> 00:47:31,548
Ez dago bakerik, zeren eta,
jakina, lehenik 2002an…

448
00:47:31,715 --> 00:47:35,919
Baina bake-hitzarmen bat
egingo dutela esaten ari dira.

449
00:47:35,953 --> 00:47:39,623
Beldur naiz ez ote dugun historia
hirugarrenez errepikatuko.

450
00:47:39,690 --> 00:47:42,059
Eta historia hirugarrenez
errepikatzen badugu…

451
00:47:42,092 --> 00:47:45,295
-…bigarren errepikazioaren ondoren…
-Baikorrak izan behar dugu.

452
00:47:45,329 --> 00:47:48,799
-Orain arriskutsuagoa izango da.
-Baikorrak izan behar dugu.

453
00:47:48,866 --> 00:47:50,701
Zerbait daukagu eskuan.

454
00:47:50,868 --> 00:47:54,571
Betiko bakea lortzeko moduan
egin beharra dago bakea.

455
00:47:54,638 --> 00:47:57,007
Edo luzarorako, behintzat.

456
00:47:57,107 --> 00:48:02,012
Zer esan nahi du, ordea?
Beti bezala ari dira sinatzen…

457
00:48:02,112 --> 00:48:04,748
…beti bezala
ematen diote elkarri eskua…

458
00:48:04,815 --> 00:48:07,384
Beraz, ez duzu sinesten
egiten ari direna…

459
00:48:07,517 --> 00:48:10,687
Askotan eman diote eskua elkarri.

460
00:48:10,821 --> 00:48:12,489
Beraz, ez duzu horretan
inolaz ere sinesten.

461
00:48:12,623 --> 00:48:15,158
Uste genuen
iragana atzean utzia genuela.

462
00:48:15,359 --> 00:48:19,263
Baina gutxik zekiten 2013an
beste krisi bat izango zela…

463
00:48:19,296 --> 00:48:23,100
…jende berak eragina.
Jende berak.

464
00:48:32,709 --> 00:48:37,180
Zure anaia alde honetan hil zuten.
Matxetea harturik, ekin egin nion.

465
00:48:37,247 --> 00:48:44,688
Nire ulermen mugatuak esaten baitit
anaia mendekatu behar dudala.

466
00:48:44,855 --> 00:48:50,227
Ez dut horren ondorioetan
pentsatzen, ordea.

467
00:48:50,227 --> 00:48:53,130
Borroka hemen hasi zen, Juban…

468
00:48:53,196 --> 00:48:55,666
…eta gobernuak hasi zuen borroka.

469
00:48:55,732 --> 00:48:57,701
Ia hil ninduten.

470
00:48:57,734 --> 00:49:00,470
Mia Sabako nuerek
sortu al zuten arazoa?

471
00:49:00,570 --> 00:49:05,676
Etxez etxe joan ziren haien bila.
Hori onartu beharra daukagu.

472
00:49:05,809 --> 00:49:09,346
Etorkizun hobeago bat nahi badugu
Hego Sudanentzat…

473
00:49:09,346 --> 00:49:11,715
…ezin dugu hori lurperatu.

474
00:49:13,784 --> 00:49:15,852
Nire lege-analisiaren arabera…

475
00:49:15,953 --> 00:49:21,491
…Riek Machar doktorea
da erantzulea.

476
00:49:21,625 --> 00:49:26,530
Uste dut
erantzukizun pertsonala duela…

477
00:49:26,663 --> 00:49:28,966
…egin diren krimenetan.

478
00:49:29,132 --> 00:49:31,301
Garbi utzi nahi dut kontu hori…

479
00:49:31,335 --> 00:49:35,339
Erru guztia Riek Machar doktoreari
leporatzen diozu, baina…

480
00:49:35,372 --> 00:49:39,209
…kontu nagusia
alboratzen ari garela uste dut.

481
00:49:39,309 --> 00:49:44,348
Hego Sudan familia bat balitz,
nor litzateke familia burua?

482
00:49:44,414 --> 00:49:47,317
Nor familiako aita?

483
00:49:47,451 --> 00:49:50,821
Lehendakariak berak probokatu zuen.

484
00:49:50,887 --> 00:49:56,259
Aita batek ez bezalako bidea
hartu zuen gobernuak.

485
00:49:56,393 --> 00:49:57,928
Haren hitzak erabiltzen
saiatzen ari naiz.

486
00:49:57,928 --> 00:50:00,731
Hego Sudanen kasuan,
segurtasun-indarrek…

487
00:50:00,797 --> 00:50:02,632
…hil zuten jendea.

488
00:50:02,799 --> 00:50:06,503
Hemen, Juban,
egin zutena egin zutenak ere…

489
00:50:06,536 --> 00:50:11,174
…erantzuleak lirateke,
azken batean.

490
00:50:11,274 --> 00:50:14,011
Ez Hego Sudanen.
Nazioarteko Legearen arabera.

491
00:50:14,111 --> 00:50:17,147
-Badugu nazioarteko legea.
-Zein nazioarteko lege?

492
00:50:17,147 --> 00:50:20,017
Azaldu egingo dizut.
Justiziarik gabe…

493
00:50:20,017 --> 00:50:23,053
…ezin duzu
gizarte iraunkorrik sortu.

494
00:50:23,220 --> 00:50:28,191
Eguna bukatzean
gizarte iraunkor bat nahi duzu…

495
00:50:28,291 --> 00:50:31,428
…legearen arauak kontrolatua.

496
00:50:31,561 --> 00:50:34,664
Legearen araurik gabe
ezin duzu aurrera egin.

497
00:50:34,698 --> 00:50:36,333
Eusteko eskubidea du jendeak.

498
00:50:36,366 --> 00:50:38,935
Bere burua defendatzeko eskubidea
du jendeak.

499
00:50:38,935 --> 00:50:42,072
Hori ez al da legearen parte?
Legearen parte da hori.

500
00:50:42,139 --> 00:50:47,511
Erasotzen badidazu, nik ere erasoko
dizut, poliziaren zain egon gabe.

501
00:50:47,677 --> 00:50:49,746
Ez nago batere konforme horrekin.

502
00:50:52,315 --> 00:50:57,287
Independenteak al dira
gure epaileak?

503
00:50:58,855 --> 00:51:02,225
Hori baita legearen giltzarria.

504
00:51:02,225 --> 00:51:04,795
Independenteak dira
edo manipula daitezke?

505
00:51:04,861 --> 00:51:10,700
Berriz jarriko dizut.
Itxaron. Gauza bat besterik ez.

506
00:51:10,734 --> 00:51:13,703
Legeaz harro egongo naiz,
independentea baldin bada.

507
00:51:13,770 --> 00:51:18,809
Hori esaten baduzu,
onartuko duzu…

508
00:51:18,909 --> 00:51:21,178
Nire epaileak
ez badira independenteak…

509
00:51:21,211 --> 00:51:23,313
…nire epaileak ahulak dira,
beraz…

510
00:51:23,313 --> 00:51:26,583
…bortxaketa zilegi da Hego Sudanen?
Hori onartuko zenuke?

511
00:51:26,616 --> 00:51:30,187
Ez, hori da zurekin eztabaidatzen
ari naizenaren mamia.

512
00:51:30,420 --> 00:51:33,924
Dena perfektua dela esaten didazu
eta nik ezetz esaten dizut.

513
00:51:37,627 --> 00:51:40,597
Artzaina, eskerrik asko.

514
00:51:40,697 --> 00:51:44,468
Gutxienez, baduzu
hemen gertatutakoaren berri.

515
00:51:44,501 --> 00:51:48,839
Estatu Batuetako pentsaera eta
ideia horrekin etorri baitzara.

516
00:51:48,972 --> 00:51:54,644
Estatu Batuetako pentsaera! Hego
Sudangoa naiz, ez estatubatuarra.

517
00:51:56,379 --> 00:51:58,982
Hego Sudangoa naiz,
ez estatubatuarra.

518
00:52:21,471 --> 00:52:27,577
Ulertzen zailak zaizkidan egoerak
bizi izan ditut batzuetan.

519
00:52:27,711 --> 00:52:34,217
Pentsaera desberdina izateak
liskarra sortuko du, beharbada.

520
00:52:40,957 --> 00:52:42,425
Gogorra da.

521
00:52:42,492 --> 00:52:50,700
Gogorra egiten zait hori esatea.

522
00:52:50,767 --> 00:52:54,171
Zeren eta hona etortzeko
hartu nuen erabakia…

523
00:52:54,271 --> 00:52:57,374
…jakinaren gainean hartutako
erabakia baitzen.

524
00:52:57,474 --> 00:53:00,610
Beraz, oso gogorra egiten zait…

525
00:53:01,811 --> 00:53:04,781
…joan egin nahi dudala esatea.

526
00:53:52,229 --> 00:53:59,869
NAZIO BAT,
HERRI BAT

527
00:54:01,471 --> 00:54:03,473
Herritar maiteok.

528
00:54:03,540 --> 00:54:08,311
Tristea da esatea…

529
00:54:08,378 --> 00:54:12,582
…gu hemen ospatzen ari garen artean…

530
00:54:12,616 --> 00:54:18,388
…Riek Macharen soldaduek
gure soldaduei erasotzen dietela.

531
00:54:19,256 --> 00:54:24,461
Gatazkari irtenbide baketsu bat
emateko konpromisoa hartu dugu…

532
00:54:25,528 --> 00:54:28,465
…baina hitzarmen horrek
ez du luzaroan iraun.

533
00:54:29,099 --> 00:54:31,635
Jende horrek ez du
borroka gelditu nahi.

534
00:54:31,968 --> 00:54:37,374
Berresten dut amnistiaren aldeko
nire konpromisoa…

535
00:54:38,708 --> 00:54:42,379
…haiei guztiei
lehengoan eskaini nien bezala.

536
00:54:43,380 --> 00:54:47,717
Beraz,
amaiera eman diezaiogun gerrari…

537
00:54:47,784 --> 00:54:52,289
…gerrak guri
amaiera eman baino lehen.

538
00:54:52,389 --> 00:54:55,158
Jainkoak bedeinka zaitzatela
guztiok. Mila esker.

539
00:55:03,933 --> 00:55:07,537
Noiz arte jarraitu behar du
Hego Sudango herriak sufritzen?

540
00:55:07,704 --> 00:55:10,307
Aipatu egin behar zituen
gauza horiek.

541
00:55:10,407 --> 00:55:15,211
Nire ustez, dei egin behar zien
ihes egin dutenei…

542
00:55:15,312 --> 00:55:17,347
…inguruetako herrialdeetara
joandakoei…

543
00:55:17,380 --> 00:55:19,783
…lekualdatuen kanpamentuetan
daudenei, eta etortzeko esan.

544
00:55:19,849 --> 00:55:25,989
Ziurtasuna, segurtasuna, garapen
ekonomikoa eman behar lieke.

545
00:55:26,056 --> 00:55:28,058
Baina ez du sekula
halakorik aipatu.

546
00:55:28,158 --> 00:55:32,262
Amnistia aldarrikatzeak ez dio
Hego Sudango herriari lagunduko.

547
00:55:32,329 --> 00:55:38,468
Bere boterea maitatzea da hori.
Ez dago gogoetarik.

548
00:55:38,535 --> 00:55:43,973
Jakina, edozein nueri onartuko zaio
postu bat edukitzea.

549
00:55:44,007 --> 00:55:46,476
Edozein dinkak edo ekuatoriarrek
eduki dezake postu bat.

550
00:55:46,609 --> 00:55:51,448
Baina errugabeen odolaz blai
baldin badauzkazu eskuak…

551
00:55:51,581 --> 00:55:54,017
…legez erantzukizuna
eskatu behar litzaizuke.

552
00:55:54,117 --> 00:55:57,454
Uste dut hori dela kaleko
gizaki arruntek nahi dutena…

553
00:55:57,620 --> 00:56:00,090
…esan nai baitigute: utz dezagun
zentzugabekeria hau atzean.

554
00:56:00,256 --> 00:56:04,294
Bai baitago zerbait hobea,
eta bandera hori da.

555
00:56:04,461 --> 00:56:08,898
Hego Sudango Errepublika ez da
gizon edo tribu bakarrarentzat.

556
00:56:55,612 --> 00:57:00,016
Gauza asko daude
kontuan hartu beharrekoak. Entzun.

557
00:57:00,116 --> 00:57:02,552
Badaude herriari
ikusten ez zaizkion zauriak.

558
00:57:02,719 --> 00:57:07,023
Iragana atzean utzi,
eta aurrera egin behar da.

559
00:57:07,190 --> 00:57:11,895
Gauza bat esango dizut.
Zure ikuspegia zentzuduna litzateke…

560
00:57:11,928 --> 00:57:15,331
-…2013an gertatutakoa…
-Zentzuduna dela uste dut nik.

561
00:57:15,432 --> 00:57:18,234
…gertatu ez balitz.

562
00:57:18,368 --> 00:57:21,871
Erantzukizuna
da gauzarik garrantzitsuena.

563
00:57:22,038 --> 00:57:24,140
Erantzukizuna eskatu behar zaio
jendeari.

564
00:57:24,174 --> 00:57:27,510
Jendeari erantzukizuna eskatuta,
atzean utziko duzu iragana.

565
00:57:27,544 --> 00:57:30,713
Adiskidetu egingo dituzu.
Eta elkartu egingo dira.

566
00:57:30,780 --> 00:57:35,218
Ez. Aurrena adiskidetu
egin behar duzu jendea…

567
00:57:35,318 --> 00:57:36,820
…eta gero erantzukizuna eskatu
norberari.

568
00:57:36,853 --> 00:57:40,457
-Nola?
-Hutsegiteak onarraraziz.

569
00:57:40,490 --> 00:57:43,593
Ez, lehenik pertsonari
eskatu behar zaio erantzukizuna.

570
00:57:43,726 --> 00:57:45,628
Gero adiskidetuko dituzu.
Horrela da kontua.

571
00:57:45,695 --> 00:57:48,465
Beste hitzetan esanda,
mendekua hobea dela diozu?

572
00:57:48,498 --> 00:57:51,234
-Ez, ez.
-Hori esaten ari da.

573
00:57:51,301 --> 00:57:55,038
-Ez.
-Hitz handia dela uste dut.

574
00:57:55,138 --> 00:57:58,908
Ez, adiskidea.
Ez hitz egin horrela.

575
00:57:58,908 --> 00:58:03,580
Entzun. Zergatik esango dizut.
Begiraiozu Deng Xiao Pingi.

576
00:58:03,646 --> 00:58:05,815
Chain chan tsai Chinamen.
Ez, Deng Xiao Ping.

577
00:58:05,915 --> 00:58:07,317
-Bera…
-Zer?

578
00:58:07,484 --> 00:58:12,088
Deng Xiao Ping du izena.

579
00:58:12,489 --> 00:58:17,660
Bera izan zen lehendakaria
Maok agintea utzi zuenean.

580
00:58:17,827 --> 00:58:22,899
Gizon horrek bizkortu zuen
Txinako ekonomia.

581
00:58:22,999 --> 00:58:26,936
Badakizu zer egin zuen?
Gauza batek asko harritu ninduen:

582
00:58:27,036 --> 00:58:32,809
Ordu arteko arazoak
atzean utzi zituen…

583
00:58:32,942 --> 00:58:36,980
…bere familiakoak barne.
Semea eraikinetik bota zioten.

584
00:58:37,046 --> 00:58:42,218
Eta nahita, gainera, berak ea
nola erreakzionatzen zuen ikusteko.

585
00:58:42,352 --> 00:58:46,289
Mao lehendakaria hil zenean
gizon horrek hartu zuen boterea.

586
00:58:46,356 --> 00:58:51,060
Eta boterea hartu zuenean
hau esan zien txinatarrei:

587
00:58:51,127 --> 00:58:55,231
Niri egin didaten kaltea…

588
00:58:55,265 --> 00:58:57,634
…eta zuei egin zaizuen kaltea…

589
00:58:59,068 --> 00:59:04,741
…atzean utzi behar dugu,
ez digulako aurrera egiten uzten.

590
00:59:04,807 --> 00:59:08,144
Zer da praktikoa
testuinguru honetan?

591
00:59:08,278 --> 00:59:10,246
Testuinguru honetan praktikoa da…

592
00:59:10,413 --> 00:59:14,417
…2013an
gertatutakoaren samintasuna…

593
00:59:14,551 --> 00:59:17,420
…1991n gertatutakoarena…

594
00:59:17,487 --> 00:59:20,757
…eta gertatu izan diren
beste hamaika gauzena.

595
00:59:20,857 --> 00:59:25,962
Saia zaitez zure zauria sendatzen
zure herriaren onerako…

596
00:59:26,095 --> 00:59:28,565
…hala izango baitzara
besteen zauriak sendatzeko gai.

597
00:59:28,698 --> 00:59:32,569
-Bai, hori da kontua.
-Zure zauriak sendatzen dituzu…

598
00:59:32,702 --> 00:59:37,707
…eta, hala,
zeure atzean uzten duzu dena.

599
00:59:37,774 --> 00:59:42,178
Eta gero esaten duzu: Zer egin
dezakegu denok aurrera egiteko?

600
01:00:04,467 --> 01:00:06,502
<i>Euria ari du ganaduaren larrean.

601
01:00:06,536 --> 01:00:09,172
<i>Ikusiko dut
dena txuria dela han.

602
01:00:09,238 --> 01:00:12,742
<i>Eta entzungo ditut
kanpaiak dilin-dalan.

603
01:00:12,875 --> 01:00:15,545
<i>Kanpai-hotsa entzuten da,
dilin-dalan joka.

604
01:00:15,712 --> 01:00:19,515
<i>Eta dilin-dalan hasiko dira,
kanpai bat da.

605
01:00:19,916 --> 01:00:25,788
<i>Batzuk larre atzean daude;
mesedez, ez gelditu larre aurrean.

606
01:00:25,822 --> 01:00:28,958
<i>Eta behi hori
nire alabarentzat.

607
01:00:28,992 --> 01:00:31,628
<i>Mesedez, Marial, jo kanpaia.

608
01:00:31,661 --> 01:00:34,097
<i>Behia opari bat zen
Akur nire alabarentzat.

609
01:00:34,263 --> 01:00:36,032
Benetan?

610
01:00:38,267 --> 01:00:41,437
Oso ondo kantatzen duzu, ama.

611
01:00:45,642 --> 01:00:49,212
Ahaztuta dauzkat kantu guztiak.

612
01:00:50,146 --> 01:00:54,851
Kantu hori zure klanekoa da.
Ahaztu egin al duzu?

613
01:00:56,119 --> 01:00:59,288
Pixka bat oroitzen dut,
ez zitzaizun ahaztuko, ezta?

614
01:00:59,455 --> 01:01:05,228
Gogoan duzu
tiroka hasi zirenekoa…

615
01:01:05,261 --> 01:01:07,430
…eta gu korrika hasi ginenekoa?

616
01:01:07,497 --> 01:01:10,733
Ondo gogoan neukan hori.

617
01:01:10,900 --> 01:01:14,837
Eta gogoan dut orain ere. Ez dut
ahaztu. Hesi handi bat zegoen.

618
01:01:14,971 --> 01:01:18,274
Korrika gindoazenean
hesi handi hura saltatu genuen.

619
01:01:18,341 --> 01:01:23,479
Zu baino askoz handiagoa zen.
Nola zeharkatuko genuen?

620
01:01:23,613 --> 01:01:26,215
Honela heldu nizun.

621
01:01:26,315 --> 01:01:29,552
Bizkarretik heldu nizun
eta zuk honela heldu zenidan.

622
01:01:29,585 --> 01:01:31,354
Eta gero salto egin genuen?

623
01:01:31,387 --> 01:01:34,757
Honela salto egin genuen,
zu bizkarrean zintudala.

624
01:01:36,859 --> 01:01:40,697
Ez dut gehiago
bizkarrean beste inor eramango.

625
01:01:40,730 --> 01:01:45,735
Orain nik eramango zaitut.
Zu eramateko txanda dut orain.

626
01:01:45,902 --> 01:01:50,740
Gogoan dut oraindik, Anuol.

627
01:01:52,075 --> 01:01:58,715
Ama, esan nahi dizut…
Eskerrak eman nahi dizkizut.

628
01:01:59,749 --> 01:02:03,586
Hobe dut bizirik zaitudalarik
zuri eskerrak ematea.

629
01:02:03,619 --> 01:02:07,390
Eskertzen dizut
nire hezibidean lagundu zenidalako.

630
01:02:07,557 --> 01:02:09,792
Zuregatik hasi nintzen eskolan.

631
01:02:11,427 --> 01:02:14,097
Bai. Zergatik lagundu nizun?

632
01:02:14,197 --> 01:02:18,901
Orain
zure buruaren jabe izan zaitezen.

633
01:02:18,935 --> 01:02:22,638
Horregatik bidali zintudan eskolara
eta erosi nizun boligrafo bat.

634
01:02:22,672 --> 01:02:26,142
Zure buruaren jabe izateko.

635
01:02:27,276 --> 01:02:34,050
Zure anai-arrebei, osaba-izebei,
zure ahaideei laguntzeko.

636
01:02:46,829 --> 01:02:49,265
Ene, zer ederra den hau!

637
01:02:49,332 --> 01:02:54,137
Zer ondo egoten den Nilon!
Zer ederra den!

638
01:02:55,905 --> 01:02:58,174
Ontzia azkar doa, ezta?

639
01:03:11,387 --> 01:03:12,922
Primeran.

640
01:03:12,955 --> 01:03:15,458
Jarri txalupa hemen.

641
01:03:22,265 --> 01:03:26,903
Ganadua zaintzen nuen Wakatan.

642
01:03:26,936 --> 01:03:29,105
Eta, gero,
Ajong deitzen zen leku batean.

643
01:03:29,272 --> 01:03:31,641
Baina gure behiak ez zeuden
hain hautsez beteak.

644
01:03:31,741 --> 01:03:34,877
Hautsez beteta daude
ibaia zeharkatu dutelako.

645
01:03:35,011 --> 01:03:37,814
Ibaia zeharkatzen dutenean
betetzen dira hautsez.

646
01:03:41,017 --> 01:03:45,154
-Peter, behiek min emango digute.
-Beldur zara?

647
01:03:49,392 --> 01:03:52,862
-Zezen handia da.
-Senti ezazu.

648
01:03:53,029 --> 01:03:55,064
Handia da, ezta?

649
01:04:08,911 --> 01:04:11,214
<i>Zu zaitut zezenik bereziena.

650
01:04:11,314 --> 01:04:14,217
<i>Nire zezen berezia.

651
01:04:14,317 --> 01:04:17,486
<i>Oker-okerrak ditu adarrak.

652
01:04:17,653 --> 01:04:25,528
<i>Zezen hau nire klanarena da,
nire arbasoena.

653
01:04:25,628 --> 01:04:29,432
<i>Zu zaitut zezenik bereziena.

654
01:04:29,599 --> 01:04:31,734
<i>Nire zezen berezia zara.

655
01:04:31,868 --> 01:04:34,170
<i>Baina beste behientzat ere bai.

656
01:04:43,279 --> 01:04:46,148
Nire gurasoak hemen jaio ziren,
Hego Sudanen.

657
01:04:47,750 --> 01:04:50,353
Ni Hego Sudanen hazia naiz.

658
01:04:52,021 --> 01:04:55,758
Gauza horiek guztiak bizitua naiz
hemen, Hego Sudanen.

659
01:04:58,027 --> 01:04:59,662
Nora joango naiz?

660
01:05:05,968 --> 01:05:08,070
Hemen egon beharra daukat.

661
01:06:12,468 --> 01:06:17,606
Amak eman zidan boligrafoak
egin du nitaz orain naizena.

662
01:06:18,174 --> 01:06:24,313
Zorionekoa naiz, ukabilaren ordez
garuna erabili ahal izan dudalako.

663
01:06:25,314 --> 01:06:29,552
Denok ikasiko bagenu barkatzen,
besteez mendekatzen ikasi ordez…

664
01:06:30,419 --> 01:06:33,889
…badut itxaropena
herri honek aurrera egingo duela…

665
01:06:34,690 --> 01:06:40,329
…eta, egun batean, bakezko historia
berri bat idatziko duela.

666
01:07:01,984 --> 01:07:04,920
Baimena lortu, eta Hego Sudanen
abokatu gisa lanean ari da Anuol.

667
01:07:04,920 --> 01:07:08,991
Nilo ondoan lursail bat erosi, eta
han eraikitzen ari da bere etxea.

668
01:07:08,991 --> 01:07:11,360
Zailtasunak zailtasun,
erabakitasunez lagundu nahi du…

669
01:07:11,360 --> 01:07:13,963
…bere herriko lege-sistema
hobetzen.

670
01:08:07,550 --> 01:08:10,086
ITZULPENA - AZPITITULUAK:
Jon Muñoz