1
00:00:00,720 --> 00:00:05,560
NEKAZARIA
EUSKALDUNEN HERRIAN
2
00:00:06,800 --> 00:00:13,440
Pirinioetako pelikula bat
Dan Grenholmen eta Lennart Olsonen eskutik
3
00:00:16,640 --> 00:00:20,440
Haritz eta gaztainondozko basodun
mendilerro boteretsuak.
4
00:00:20,480 --> 00:00:24,960
Amuarrainez beteriko errekak;
artasoro eta galsoroak.
5
00:00:25,160 --> 00:00:27,880
Fruta-arbolak loretan dituzten
basetxe txikiak.
6
00:00:27,920 --> 00:00:33,720
Pirinioetako elur-ekaitzak neguan;
Atlantikoko laino leunak udan.
7
00:00:34,320 --> 00:00:40,480
Frantzia nahiz Espainiatik
hedatzen den herri honetan,
jatorri enigmatikoa duen jendea bizi da.
8
00:00:40,480 --> 00:00:44,360
Agian iberiarrengandik datoz;
Espainiako jatorrizko herritik.
9
00:00:44,360 --> 00:00:46,920
Zelta arrazaren adarra dira apika.
10
00:00:47,320 --> 00:00:52,080
Zientzialariek iritzi ugari daukate honen inguruan,
baina gehienak ados daude
11
00:00:52,120 --> 00:00:58,720
Harri Arotik bere homogeneotasuna hoberen gorde duen
europar arraza dela esatean.
12
00:01:25,120 --> 00:01:30,920
Milioi bat inguru euskaldun dago. Heren bat
Frantzian bizi da; gainerakoa, Espainian.
13
00:01:30,920 --> 00:01:37,920
600.000 biztanle inguruk euskara hitz
egiten du; jatorri ezezaguna duen hizkuntza.
14
00:01:38,960 --> 00:01:41,520
Hizkuntza oso berezia eta zaila da.
15
00:01:41,840 --> 00:01:46,920
Kondaira batek dio Deabruak berak
behin euskaldunak bisitatu zituela
hauen hizkuntza ikasteko,
16
00:01:46,960 --> 00:01:52,160
baina, zazpi urteren buruan, soilik
«Bai» eta «Ez» esaten ikasi zuela,
17
00:01:52,200 --> 00:01:55,880
eta herritik haserre alde egin zuela.
18
00:01:55,920 --> 00:02:00,960
Mugara ailegatzean, «Bai» eta «Ez»
esatea ere ahaztu omen zitzaion.
19
00:02:01,120 --> 00:02:07,800
Hizkuntzak asko ezberdintzen ditu euskaldunak
gainerako espainiarrekiko,eta horrek
indartu egin du beren autoestimua.
20
00:02:08,200 --> 00:02:15,200
1876ra arte beren legeak —Foruak— zeuzkaten, besteak beste zerbitzu militarra egitetik salbuesten zituztenak.
21
00:02:15,200 --> 00:02:18,720
Oraindik ere, askok amesten dute
erreinu propio bat izatearekin.
22
00:02:33,400 --> 00:02:38,640
Arto-irina, ura eta gatza erabiliz,
talo izeneko opil txikiak egiten dira.
23
00:03:06,440 --> 00:03:11,960
Artzainak udareondo egurra, ihia eta
behi-adarra erabiliz egin du bere alboka.
24
00:03:11,960 --> 00:03:14,960
Alboka, euskaldunen gaita bezala
ezagutzen da.
25
00:03:14,960 --> 00:03:17,680
Soinu-tresna Ekialdetik dator,
26
00:03:17,680 --> 00:03:21,920
eta Erdi Aroan entzun ahal izan ziren lehen aldiz
honen doinuak Espainia iparraldean.
27
00:03:22,400 --> 00:03:26,560
Jotzeko oso zaila da,
arnaste-teknika oso berezia behar baita.
28
00:03:26,560 --> 00:03:30,800
Soinu-tresna menperatzeko,
umetatik entseatzen hasi beharra dago.
29
00:03:30,840 --> 00:03:34,360
Ignaziok dioenez,
berak sei urte baino ez zituenean,
30
00:03:34,360 --> 00:03:38,760
ur-edalontzi batean sartutako ihiarekin eseri arazi zuten,
putz egin eta burbuilak sortzeko.
31
00:03:38,760 --> 00:03:43,880
Ez zen erraza gelditu gabe haize egin
eta aldi berean sudurretik airea hartzea.
32
00:04:48,040 --> 00:04:53,040
Mendiak elur-zuriz estalirik daude.
Nire usoa urruti joan zen,
urruti itsasorantz.
33
00:04:54,760 --> 00:04:58,120
Nire zaldi beltzean zamalkatuko naiz
nire usoa berreskuratzeko.
34
00:04:58,200 --> 00:05:04,320
Zatoz, itzuli nirekin;
otarra urrezko artoz beterik dago.
35
00:05:37,320 --> 00:05:42,000
Euskaldunen herrian 30.000 bat
baserri —caserío— dago,
36
00:05:42,000 --> 00:05:45,960
eta bakoitzak 2,5 hektarea inguru
lur dauka normalki.
37
00:05:45,960 --> 00:05:50,480
Euskaldunak artzain trebeak dira,
eta askok beren herria utzi dute
38
00:05:50,480 --> 00:05:55,280
iparramerikar abeltzainek eskainitako
irabazi handiko kontratuek erakarrita.
39
00:06:34,640 --> 00:06:41,640
Mende askoan zehar, euskal nekazariak
laia izeneko lanabes primitibo honekin
goldatu du lurra.
40
00:06:42,440 --> 00:06:48,520
Oraindik ere, baserri batzuetan ikus daiteke
lanabes horien mugimenduen erritmo ederra.
41
00:07:44,760 --> 00:07:48,600
Euskalduna ez da soilik nekazari,
arrantzale eta artzain trebea;
42
00:07:48,600 --> 00:07:53,800
bere lurraldea Espainiako inguru industrialik
garrantzitsuena bihurtzea ere lortu du.
43
00:08:10,040 --> 00:08:16,480
Kristo aurreko 63. urte inguruan jadanik,
Pliniok jakinarazi zuen
herri hau meatzeetan aberatsa zela.
44
00:08:16,480 --> 00:08:21,120
Ikatzez, kobrez eta berunez gainera,
meatzeek batez ere burdina daukate,
45
00:08:21,120 --> 00:08:23,880
eta burdina diruaren ikur da
euskaldunarentzat.
46
00:08:23,880 --> 00:08:27,880
Bere tresnarik garrantzitsuena
aizkora izan da betidanik.
47
00:08:54,960 --> 00:09:00,320
Maria Jesusi herritik bueltan dator, bertan
esnea saldu eta posta jaso ondoren.
48
00:11:14,160 --> 00:11:19,720
Anastasio Garitano nekazariak
eta bere emazte Marzelak 6 seme-alaba,
49
00:11:19,720 --> 00:11:24,360
40 hektarea lur, 300 oilo, 8 behi,
50
00:11:24,360 --> 00:11:29,440
3 mando, txakur bat
eta 2 katu argal dauzkate.
51
00:12:45,600 --> 00:12:48,080
Familian patriarkatu zorrotzak agintzen du.
52
00:12:48,080 --> 00:12:53,400
Anastasio da burua eta berak
hartzen ditu erabaki guztiak.
53
00:12:53,440 --> 00:12:57,240
Seme nagusia oinordekoa da, eta
bere erantzukizuna izango da
54
00:12:57,240 --> 00:13:02,480
ama eta ezkongabeko arrebak mantentzea.
55
00:13:02,520 --> 00:13:08,160
Ezkongairik azaltzen ez bada, euskal neskek
nebaren betiko laguntza jaso dezakete,
56
00:13:08,160 --> 00:13:13,640
eta etxean gizonezkorik ez bada,
ahizpa zaharrak hartuko du
baserriaren eta sendiaren erantzukizuna.
57
00:13:27,080 --> 00:13:34,560
Ia baserri guztiek beheko solairuan dituzte
sukaldea, logelak eta ukuiluak;
58
00:13:34,560 --> 00:13:39,280
goiko solairua, berriz, aletegi eta
lanabesen trasteleku gisa erabiltzen da.
59
00:17:05,120 --> 00:17:12,760
Fotografia eta edizioa: Lennart Olson/TIO
Testua eta lokuzioa: Dan Grenholm