1 00:00:09,009 --> 00:00:12,212 Zer asmo duzu, Josh, zure matxinsalto mozkorrekin? 2 00:00:12,278 --> 00:00:15,382 Edari pixka bat erantsi nahi diot, gazitzeko. 3 00:00:15,415 --> 00:00:18,585 -Esperimental samarra dirudi, ba. -Bai. 4 00:00:19,953 --> 00:00:22,455 Zirrara handiko produktu bat daukat hemen. 5 00:00:22,489 --> 00:00:27,394 Joan den astean atera berria da animalien janari-merkatuan. 6 00:00:27,427 --> 00:00:32,699 Euli soldaduaren larba-koipe zatikatua da. 7 00:00:33,033 --> 00:00:34,601 Har-koipea da, beraz. 8 00:00:35,135 --> 00:00:36,736 Munduan lehena dela uste dut. 9 00:00:45,645 --> 00:00:49,315 Hankak sekulako estiloarekin kendu dizkiezula uste dut, Josh. 10 00:00:49,582 --> 00:00:51,084 Eskerrik asko. 11 00:00:51,885 --> 00:00:55,960 Larrapote migratzaile hauek hirugarren aldian daude. 12 00:00:56,589 --> 00:01:00,440 Aldi honetan gustatzen zaizkigu, hegalak kendu behar ez zaizkielako. 13 00:01:00,480 --> 00:01:02,280 Sartu hor, txo. 14 00:01:02,462 --> 00:01:03,800 Sekulakoa. 15 00:01:04,064 --> 00:01:06,833 Hona hemen har-fiasko bikoitza. 16 00:01:10,103 --> 00:01:12,572 Abisatu beharra daukagu hau jan baino lehen… 17 00:01:12,839 --> 00:01:16,609 …ez dagoela gaur egun janaritzat legez onartua. 18 00:01:17,510 --> 00:01:19,579 Badirudi Paul badatorrela. 19 00:01:20,980 --> 00:01:23,650 Paul psikologoa da. 20 00:01:23,950 --> 00:01:26,319 Nazkaren aitabitxia esaten diote. 21 00:01:26,352 --> 00:01:28,755 HERBEHEREAK 22 00:01:29,856 --> 00:01:31,357 -Kaixo. -Kaixo, Paul. 23 00:01:31,424 --> 00:01:33,860 -Zer moduz zaude? -Oso ondo, eta zu? 24 00:01:33,893 --> 00:01:39,866 Saio-sukalde batean ari gara hegazkin-janaria diseinatzen. 25 00:01:40,600 --> 00:01:41,935 Horra zergatik txanoa. 26 00:01:42,102 --> 00:01:47,006 -Hegazkin-janaria emango diguzue? -Hori da. 27 00:01:47,006 --> 00:01:51,744 -XXII. mendeko hegazkin-janaria? -Bai… Beharbada. 28 00:01:54,481 --> 00:01:58,818 Hegazkin-janari sorta bat aukeratu dizuegu. 29 00:01:59,385 --> 00:02:02,255 Hau oilaskoa da, baratxuri eta azafrai saltsan. 30 00:02:02,388 --> 00:02:05,658 Bufalo-har apurretan bildua. 31 00:02:05,792 --> 00:02:09,629 "Tabule" honek larrapoteak ditu. 32 00:02:09,629 --> 00:02:13,366 Edariak chia-haziak, luzokerra eta albahaka ditu… 33 00:02:13,500 --> 00:02:19,072 …eta larrapotearen bi garapen-aldi desberdinekin egindako gatza. 34 00:02:19,072 --> 00:02:23,143 Kakalardo pelotagilearen larbak. 35 00:02:23,309 --> 00:02:26,746 Ene bada, doble txarra, doble nazkagarria! 36 00:02:26,779 --> 00:02:28,160 Doble nazkagarria! 37 00:02:28,200 --> 00:02:33,760 Fideo horiek euli beltz soldaduaren koipetan frijituta daude. 38 00:02:35,622 --> 00:02:38,440 Zuek zarete, egon ziur, gure planetako lehen gizakiak… 39 00:02:38,480 --> 00:02:41,520 …honekin prestatutako zerbait jan duzuenak. 40 00:02:41,594 --> 00:02:42,829 Mesedez, jan. 41 00:02:44,197 --> 00:02:48,168 ZOMORROAK 42 00:02:53,473 --> 00:02:58,160 2050ean, 9.000 milioi lagun biziko dira munduan. 43 00:02:59,078 --> 00:03:02,382 Nazio Batuetako Elikadura eta Nekazaritza Erakundeak (ENE) dio… 44 00:03:02,582 --> 00:03:05,919 …elikagaien ekoizpena %70 handitu beharko dela. 45 00:03:09,956 --> 00:03:15,028 ENEren arabera, intsektuak gure dietaren zati handi bat izango dira. 46 00:03:32,045 --> 00:03:33,613 Eskerrik asko. 47 00:03:34,080 --> 00:03:37,150 Ben Reade chefa eta Josh Evans ikertzailea… 48 00:03:37,383 --> 00:03:40,480 …jateko moduko intsektuak ikertzen ari dira. 49 00:03:54,434 --> 00:03:55,668 Zerbait aurkitu duzu? 50 00:03:57,870 --> 00:03:59,138 Moztu itzazu. 51 00:03:59,305 --> 00:04:01,140 -Hau moztuko dut? -Bai, moztu itzazu. 52 00:04:08,581 --> 00:04:10,080 Ez da ona. 53 00:04:10,984 --> 00:04:14,854 -Ibiltzera joan behar dugu. -Ibiltzera? Goazen, ba. 54 00:04:32,505 --> 00:04:33,906 Honek ona dirudi. 55 00:04:37,277 --> 00:04:38,411 Liddy! 56 00:04:40,613 --> 00:04:41,748 Handi-handia! 57 00:04:43,950 --> 00:04:46,819 -Usain gogorra du. -Lur-usaina. 58 00:04:47,287 --> 00:04:48,988 Belar lehorraren usaina. 59 00:04:49,522 --> 00:04:50,990 Hirustaren antzekoa. 60 00:04:51,024 --> 00:04:52,892 Beste bat aurkitu dute. 61 00:04:52,959 --> 00:04:55,662 Ene bada! Munstro bat da. 62 00:04:57,363 --> 00:05:00,833 -Handiena hartuko dugu? -Ez, hau jan behar dugu. 63 00:05:00,833 --> 00:05:04,671 -Tratu bat egin beharko dugu. -Tartekoa. 64 00:05:04,671 --> 00:05:06,906 Eszpezimen on bat edukitzea ona da. 65 00:05:06,906 --> 00:05:10,476 Barkatu, txikitxo. Zientziaren izenean da. 66 00:05:11,477 --> 00:05:15,848 -Zer egingo dugu? -Eztia, soja, baratxuria, txileak. 67 00:05:16,215 --> 00:05:18,918 Lehen hartutako tomateak ere badauzkagu. 68 00:05:19,118 --> 00:05:21,621 Norbaitek erakutsiko al digu bi hauek nola prestatu? 69 00:05:21,788 --> 00:05:23,956 Jar itzazu errautsen gainean. 70 00:05:27,760 --> 00:05:30,263 Handitzen ari dira. 71 00:05:31,064 --> 00:05:32,265 Prest daude? 72 00:05:42,342 --> 00:05:43,343 Kurruskatsua. 73 00:05:44,644 --> 00:05:46,760 Luzaroan konfitatutako… 74 00:05:47,113 --> 00:05:51,480 …eta zaporea galdutako baratxuria dirudi. 75 00:05:51,551 --> 00:05:56,689 Zertxobait gozoa da, eta krema-testura du. 76 00:05:56,756 --> 00:05:58,291 Oso trinkoa da. 77 00:05:58,391 --> 00:06:02,360 Intxaur kutsu handia du. Makadamia antzeko zera bat. 78 00:06:05,064 --> 00:06:06,366 Hori sumatzen diot. 79 00:06:06,966 --> 00:06:10,636 Piper gorri errea, baratxuria eta intxaurra dena batera. 80 00:06:10,636 --> 00:06:12,372 Zapore hori du niretzat. 81 00:06:12,372 --> 00:06:14,507 Oso goxoa da. Harrigarria. 82 00:06:18,678 --> 00:06:22,148 DANIMARKA 83 00:06:22,949 --> 00:06:26,152 Nordic Food Lab René Redzepi-k sortu zuen… 84 00:06:26,319 --> 00:06:28,621 …Noma jatetxe ospetsukoak. 85 00:06:28,955 --> 00:06:31,691 Irabazi asmorik gebeko erakunde bat da… 86 00:06:31,724 --> 00:06:34,000 …janariaren aniztasuna eta goxotasuna ikertzen dituena. 87 00:06:40,833 --> 00:06:44,404 Momifikazio-teknikak gureganatzea izan zen jatorrizko ideia… 88 00:06:44,404 --> 00:06:47,006 …eta jateko haragia gordetzeko haiek aplikatzea. 89 00:06:47,073 --> 00:06:50,743 Atzera begiratuz gero, teknika asko berdinak izan dira. 90 00:06:50,977 --> 00:06:55,214 Balsamatzeak, erretxinak, eta mikrobioen aurkako osagaiak… 91 00:06:55,248 --> 00:06:56,816 …usteltzea moteltzeko. 92 00:07:04,023 --> 00:07:09,262 Inor ez da ari gastronomiaren ikuspuntutik intsektuak lantzen… 93 00:07:09,295 --> 00:07:11,798 …hemen ari garen bezain sakon. 94 00:07:12,231 --> 00:07:14,901 Munduan badaude kultura asko, non… 95 00:07:15,668 --> 00:07:19,105 …intsektuak ez bakarrik jaten dira, jaki gorentzat dauzkate, aitzitik… 96 00:07:19,205 --> 00:07:23,443 …eta jakintza alor aberats bat daukate horri lotuta. 97 00:07:23,443 --> 00:07:27,246 Nola erabili sukaldean? Zer lotura dute bizitzako beste atalekin? 98 00:07:27,547 --> 00:07:31,384 Jende gehiagorentzat janari goxo gehiago egitea da gure helburua. 99 00:07:31,451 --> 00:07:33,686 Eta kultura horietatik ikasten saiatzea. 100 00:07:57,643 --> 00:07:59,212 Termita pila dago hor. 101 00:08:00,480 --> 00:08:02,715 Goxoak dira. Txigortu egin dituzte. 102 00:08:04,350 --> 00:08:06,385 Bihurrikatzen ari dira oraindik. 103 00:08:06,986 --> 00:08:10,189 -Bi katilu, 6.000. -Ondo da. 104 00:08:28,674 --> 00:08:33,045 Mendebaldeko jende askok senda- balioagatik nahi ditu intsektuak. 105 00:08:33,579 --> 00:08:37,583 Afrikarrek zer jaten duten ikusi nahi dute horietako askok. 106 00:08:37,683 --> 00:08:42,855 Jateko intsektuen interesa pizten ari delako jendearengan? 107 00:08:43,055 --> 00:08:45,391 Edo dokumentazio hutsagatik da? 108 00:08:45,391 --> 00:08:47,527 Kanpoan zer gertatzen ari den jakin nahi baitut. 109 00:08:47,560 --> 00:08:52,331 Sukaldarien ikuspegitik etorri gara gu. 110 00:08:52,665 --> 00:08:58,037 Janariaren alor berriak etengabe bilatzen ari baikara. 111 00:08:58,070 --> 00:09:01,541 Eta azterketa asko egin ditugu jateko moduko basa landareetan… 112 00:09:01,541 --> 00:09:06,812 …eta azterketa asko, janariaren hartziduraz. 113 00:09:06,979 --> 00:09:10,750 Eta janariaren aniztasuna da gure ardatz nagusia. 114 00:09:10,783 --> 00:09:16,400 Jateko moduko 1.900 intsekturen zerrenda bat dagoela jakitean… 115 00:09:16,489 --> 00:09:19,458 …bakoitzak bere zentzumen-ezaugarriak dituena… 116 00:09:19,559 --> 00:09:20,927 …zirrara egin zigun. 117 00:09:20,993 --> 00:09:23,763 Beste ikuspegi batetik ere ikusi nahi dugu: 118 00:09:23,896 --> 00:09:26,465 Zergatik ez dugu mendebaldetarrok horrelakorik jaten? 119 00:09:26,566 --> 00:09:29,302 Maiz konparatzen dugu sushiarekin. 120 00:09:29,335 --> 00:09:33,139 Arrain gordina jatea nazkagarria zen 90eko hamarkadan. 121 00:09:33,172 --> 00:09:36,776 Eta orain janari eroso bihurtu da… 122 00:09:36,809 --> 00:09:39,946 …eta tren-geltokietan eta nonahi eros daiteke. 123 00:09:40,046 --> 00:09:42,114 Horri begiratuta, aise ikusten da gauza bat. 124 00:09:42,114 --> 00:09:49,989 Lehen nazka sortzen zuten ideiak oso-oso azkar irauli direla. 125 00:09:57,597 --> 00:10:00,933 Mendebaldetarrek egiten duten guztia ez da zuzena. 126 00:10:01,834 --> 00:10:05,338 Gure bide tradizionaletara jo dugu. 127 00:10:05,371 --> 00:10:08,975 Eta horrela berreskuratu dugu intsektuak jatea. 128 00:10:09,008 --> 00:10:13,646 Atzean utzi dugu, beraz, une hori, non intsektuak jotzen baitziren… 129 00:10:13,846 --> 00:10:18,417 …bizirik irauteko janari zikintzat, nola edo hala. 130 00:10:18,417 --> 00:10:22,054 Eta orain jendea konturatzen ari da ezen dieta industrialak… 131 00:10:22,221 --> 00:10:25,925 …diabetesa eta minbizia sortzen duela… 132 00:10:26,058 --> 00:10:29,495 …presio altua eta hori guztia. 133 00:10:29,695 --> 00:10:34,700 Jende asko esnatu da: "Gure janaria hobea da, kimikarik gabea". 134 00:10:34,734 --> 00:10:38,638 Orain nazio industrializatuak ere horretara jotzen ari dira… 135 00:10:38,771 --> 00:10:42,775 …bere osasun balioengatik eta elikagaiengatik. 136 00:10:42,775 --> 00:10:44,310 Beraz, jendea esnatzen ari da. 137 00:10:47,680 --> 00:10:53,386 Eta espazio hau ekoizpen betean ari denean, zenbat ekoizten duzue? 138 00:10:54,453 --> 00:10:58,658 Kubo bakoitzean lau bat kilo kilker daude. 139 00:10:58,991 --> 00:11:01,827 Ilara batean zortzi kubo baldin badaude… 140 00:11:01,827 --> 00:11:04,430 …matematika egin: ia 64 kilo. 141 00:11:04,463 --> 00:11:06,899 Zer-nolako maiztasunez biltzen dituzue? 142 00:11:07,099 --> 00:11:11,037 Tenperaturari eusten badiozu, ziur egon zortzi aste barru… 143 00:11:11,203 --> 00:11:14,373 …lau kilo edukiko dituzula eta berriz hasiko zarela. 144 00:11:14,674 --> 00:11:19,912 Gizakiak jateko bakarrik edo animaliek jateko ere nahi duzue? 145 00:11:19,945 --> 00:11:25,384 Gizakientzat, hori baita mugarik handiena hirugarren munduan. 146 00:11:25,518 --> 00:11:32,058 Bost urtetik beherako umeen beherakoagatiko heriotza-tasa… 147 00:11:32,091 --> 00:11:34,226 …zink faltagatik izaten da, gehienbat… 148 00:11:34,260 --> 00:11:37,530 …eta intsektu honek zink asko du. 149 00:11:41,867 --> 00:11:43,636 A zer piztia! 150 00:11:43,869 --> 00:11:47,773 Gogotik ahalegindu ginen, kantatu eta dantzatu ere bai… 151 00:11:47,973 --> 00:11:51,920 …baina uko egin zion gure kaiolan bizirik irauteari. 152 00:11:53,879 --> 00:11:56,415 Aurrerapen handia egin badezakegu… 153 00:11:56,415 --> 00:11:58,617 …hau hazten… 154 00:11:59,652 --> 00:12:01,187 …izan liteke benetan… 155 00:12:01,353 --> 00:12:04,023 Aperitibo egokia da! 156 00:12:04,056 --> 00:12:07,660 -Burruntzi batean sar daiteke. -Eta pintxo bat egin! 157 00:12:11,197 --> 00:12:15,334 Aintzirako euliak kontsumitzea bultzatu nahi genuen… 158 00:12:15,367 --> 00:12:16,569 …eta gailetak egin genituen. 159 00:12:16,602 --> 00:12:21,774 Iazko erakusketa publiko batean probatu genuen. 160 00:12:21,841 --> 00:12:25,411 -Umeei izugarri gustatu zitzaien. -Ez naiz harritzen! 161 00:12:27,179 --> 00:12:29,915 Ogiak ere probatu genituen. 162 00:12:30,182 --> 00:12:35,087 Euliak dirudite, termitei burua ikusten zaie eta. 163 00:12:38,057 --> 00:12:43,796 Afrikan, termitak dira jateko moduko intsekturik arruntena. 164 00:12:44,196 --> 00:12:46,766 Milioiduna izango zara hori asmatzen baduzu. 165 00:12:46,799 --> 00:12:51,470 Aurrerapen hori aurkitzen duen pertsona milioiduna izango da. 166 00:12:51,604 --> 00:12:53,706 -Gauetik goizera. -Hori da. 167 00:12:55,641 --> 00:12:58,210 Milioiduna izango da, bai. 168 00:13:12,958 --> 00:13:16,996 Aurkitu al duzu termitategi aktiborik? 169 00:13:17,029 --> 00:13:18,030 Bai, bai. 170 00:13:18,230 --> 00:13:21,167 Handi bat aurkitu dut. 171 00:13:23,702 --> 00:13:25,571 Inurria hil behar dugu. 172 00:13:27,506 --> 00:13:31,510 Badakigu non egon litekeen? Goian, ezkerrean edo eskuinean? 173 00:13:31,644 --> 00:13:34,280 -Erdialdean, lehenengo. -Erdialdean aitzurtuko dugu lehenik? 174 00:13:39,285 --> 00:13:40,320 Gogorra da. 175 00:13:41,587 --> 00:13:44,089 Buztin gogorrean aitzurtzea bezala da. 176 00:13:47,193 --> 00:13:49,261 Habiara iritsi naiz, ezta? 177 00:13:53,499 --> 00:13:57,069 -Norantz aitzurtu behar dugu? -Sakonean. 178 00:14:00,339 --> 00:14:02,942 Eta nola dakigu ez dugula erregina harrapatuko? 179 00:14:03,542 --> 00:14:06,545 Inurri txiki hauengana hurbiltzean. 180 00:14:06,679 --> 00:14:10,549 Ikusten arrautza hauek? Erreginarengandik gertu daude. 181 00:14:12,518 --> 00:14:15,020 -Aitzurtzen segitu behar dugu? -Bai, bai. 182 00:14:17,523 --> 00:14:22,880 Beldur naiz ez ote den erregina erdia palatik zintzilik agertuko. 183 00:14:24,063 --> 00:14:25,560 Ez dut hori gertatzea nahi. 184 00:14:34,039 --> 00:14:35,007 Hori al da? 185 00:14:40,079 --> 00:14:42,147 Erregina zanpatu dugu. 186 00:14:44,149 --> 00:14:46,218 A zer zorigaitza! 187 00:14:46,385 --> 00:14:49,480 Gehienbat likidoz egina dago, ikusten duzuenez. 188 00:14:49,955 --> 00:14:50,689 Beraz… 189 00:14:52,191 --> 00:14:56,440 Zanpatzen duzun orduko, zeharo zanpatuta geratzen da. 190 00:14:58,731 --> 00:15:03,880 Herri honek eskaintzen duen jakirik goxoenetako baten aztarnak dira. 191 00:15:05,804 --> 00:15:08,560 Foie-gras egiteko, ahatea autoz harrapatzea bezala litzateke. 192 00:15:08,600 --> 00:15:13,240 Baina lur azpiko ahatea litzateke, aldez aurretik atera beharrekoa. 193 00:15:13,280 --> 00:15:19,560 5 orduz aitzurtu ondoren, korrika atera, eta kamioi batek harrapatua. 194 00:15:21,453 --> 00:15:23,956 Zer gertatzen da hemen? Zer daukagu? 195 00:15:24,223 --> 00:15:26,792 -Nola aurkitu duzu? -Aitzurtzen. 196 00:15:26,859 --> 00:15:29,461 -Aitzurtzen? -Ez oso sakon. 197 00:15:30,296 --> 00:15:32,264 -Zer sakoneran zegoen? -Metro erdira. 198 00:15:32,398 --> 00:15:34,033 -Metro erdira? -Bai. 199 00:15:34,066 --> 00:15:34,967 Ekatzu bostekoa! 200 00:15:43,575 --> 00:15:46,946 Hostoan jar ezazu, eta zartagina berotuko dugu. 201 00:15:53,752 --> 00:15:56,000 Minutu bat beharko du berotzeko. 202 00:15:56,655 --> 00:15:59,658 -Sufritzen ari da. -Frijitzen ari dira eta. 203 00:15:59,725 --> 00:16:03,529 Bizirik dago. A zer heriotza erregina batentzat! 204 00:16:11,670 --> 00:16:14,800 Jainkoak eskuz egindako saltxitxa bat bezalakoa da. 205 00:16:17,977 --> 00:16:19,578 Usain ona du. 206 00:16:19,845 --> 00:16:21,780 Pribilegiatua sentitzen naiz hau prestatzen. 207 00:16:21,981 --> 00:16:22,982 Ohore bat da. 208 00:16:23,015 --> 00:16:24,850 Bai, ohore handi bat. 209 00:16:28,153 --> 00:16:31,857 Bi lobuluen egitura ikusten da. 210 00:16:35,427 --> 00:16:36,095 Ederki. 211 00:16:36,895 --> 00:16:39,598 Horra. Erregina mangoarekin. 212 00:16:40,799 --> 00:16:41,633 Puska bat har dezagun. 213 00:16:47,039 --> 00:16:48,507 Oso gozoa. 214 00:16:55,080 --> 00:16:57,783 Goxoa da, luxu hutsa da. 215 00:16:59,885 --> 00:17:02,554 Kristoren janaria da. 216 00:17:48,500 --> 00:17:51,103 Hau kutxa oparoa da. 217 00:17:55,174 --> 00:18:00,212 "Awiwa" aipatu behar genuke, sekulako kiratsa darielako. 218 00:18:01,747 --> 00:18:04,216 Insect Project-eko sortzaileekin emaitzak partekatzen 219 00:18:04,883 --> 00:18:07,219 Gaur garrantzitsuena erakutsiko dizuegu. 220 00:18:07,352 --> 00:18:09,488 Begira zer inurri handia! 221 00:18:10,089 --> 00:18:11,423 Sekulako inurria da. 222 00:18:12,091 --> 00:18:14,093 Denak probatu dituzue? 223 00:18:14,159 --> 00:18:18,130 Hau, ez. Probatu ez dugun bakarrenetakoa izango da. 224 00:18:18,163 --> 00:18:20,132 Hauek izugarriak dira. 225 00:18:20,265 --> 00:18:21,733 -Bai? -Bai. 226 00:18:22,134 --> 00:18:25,571 -Gordinik, goxoak dira? -Prestatuak. 227 00:18:25,704 --> 00:18:28,941 -Hori erregina al da? -Ez, ezti-inurriak dira. 228 00:18:28,974 --> 00:18:30,342 Inurri ipurtandiak dira. 229 00:18:31,443 --> 00:18:34,146 Hauek oso goxoak dira. Gordinik jaten dira. 230 00:18:34,947 --> 00:18:37,549 Ume txikiei ematen zaie batzuetan, botika gisa. 231 00:18:37,983 --> 00:18:42,020 Ahoan zukutzen zaie. 232 00:18:42,521 --> 00:18:46,358 Kilker-barra bat jateko gogoa ote duten galdetuko diegu? 233 00:18:46,391 --> 00:18:50,496 Benetan hau atera nahi duzu mahaira? Ez zaigu ondo iruditzen. 234 00:18:50,596 --> 00:18:53,899 -Zergatik ez? -Hemen zentzurik ez dutelako. 235 00:18:53,966 --> 00:18:57,369 Barratxo baten balio kimikoa handitzeko besterik ez dira. 236 00:18:57,469 --> 00:19:02,708 Proteina hau modu iraunkorrago batean egin dela baldin badakizu… 237 00:19:02,741 --> 00:19:06,145 …beste animalia-proteina batekin konparatuz gero… 238 00:19:06,311 --> 00:19:09,915 -…orduan, ondo dago. -Bai? 239 00:19:10,015 --> 00:19:13,852 Ia planeta osoan, oso herri gutxitan izan ezik… 240 00:19:13,919 --> 00:19:18,056 …proteina-kontsumoa gutxitzeko gomendatzen du ENEk. 241 00:19:18,190 --> 00:19:23,929 Berez handiegia den eskaintza handitzen ari zara. 242 00:19:24,029 --> 00:19:26,165 Eskaria gelditu behar genuke. 243 00:19:26,798 --> 00:19:32,738 Modu iraunkorrean ekoitzi ez diren proteinak alda ditzakegu… 244 00:19:32,771 --> 00:19:33,705 Teorian. 245 00:19:33,739 --> 00:19:37,409 Zergatik ez dugu dilistekin edo garbatzuekin egiten? 246 00:19:37,743 --> 00:19:40,480 Animalia bizi batekin egin ordez? 247 00:19:40,946 --> 00:19:45,450 Berdin zait ardiak, oilaskoak, intsektuak jatea. Nik jaten ditut. 248 00:19:45,884 --> 00:19:50,489 Axola dit, ordea, kopuru izugarritan jatea. 249 00:19:50,522 --> 00:19:54,593 -Horixe egiten dugu hemen. -Has gaitezen saihesten, ba. 250 00:19:54,626 --> 00:19:59,598 Janariaz ari gara, planetaren ikuspegi holistiko batez ari gara. 251 00:19:59,598 --> 00:20:03,202 Beraz, aurre egin diezaiegun arazo konplexu horiei. 252 00:20:03,235 --> 00:20:07,439 Ez dezagun esan: "Hau beste arazo bat da. Ez dezagun kontuan hartu". 253 00:20:43,141 --> 00:20:47,246 -Hau "eskamol" izoztua da. -Handiak dira. 254 00:20:47,446 --> 00:20:48,914 Erreginaz ari gara. 255 00:20:48,914 --> 00:20:54,686 Ehunetik batek egin dezake habia berri bat edo bizirik iraun. 256 00:20:54,820 --> 00:20:58,557 Errege-erreginen kabiarra da hau. 257 00:21:03,395 --> 00:21:04,496 Zer leku polita! 258 00:21:12,838 --> 00:21:18,310 -Zein ateratzen ari zara? -Lauak eta hautsiak. 259 00:21:18,377 --> 00:21:20,212 Eta inurriak diruditenak. 260 00:21:24,549 --> 00:21:26,418 Zenbat balio du "eskamol" kiloak? 261 00:21:26,585 --> 00:21:29,187 San Juan azokara joaten bazara… 262 00:21:29,221 --> 00:21:34,026 …1.300 eta 1.500 pesoren artean egongo da. 263 00:21:34,626 --> 00:21:36,828 Zenbat "eskamol" ateratzen dizkiozue pertsona bakoitzari? 264 00:21:36,962 --> 00:21:40,065 70etik 90era gramo inguru. 265 00:21:44,803 --> 00:21:46,538 -Oso polita! -Ederra! 266 00:21:47,072 --> 00:21:50,375 Ez ditugu "eskamolak" intsektutzat hartzen, janaritzat baizik. 267 00:21:50,509 --> 00:21:52,511 Ez dakit nork esan zuen, baina egia da: 268 00:21:52,678 --> 00:21:58,840 Eztia gonbitoa da; beraz, pentsatu ezkero, arraroa da. 269 00:21:58,917 --> 00:22:01,653 Baina jendeak ez du horretan pentsatzen, normala baita. 270 00:22:01,787 --> 00:22:05,357 Zapore ona izatea da niretzat garrantzitsuena. 271 00:22:05,524 --> 00:22:07,993 Zapore ona baldin badu, berdin dio. 272 00:22:14,333 --> 00:22:18,737 Teotlacualli-n gaude. Etxalde iraunkor bat da… 273 00:22:18,870 --> 00:22:20,572 …ekosistema iraunarazteko. 274 00:22:20,605 --> 00:22:23,475 Jateko moduko landareak eta intsektuak lantzen ditu. 275 00:22:30,549 --> 00:22:31,650 Inurria ikusten duzu? 276 00:22:33,585 --> 00:22:38,056 "Caminito" deitzen diogu honi. 277 00:22:38,390 --> 00:22:43,028 Hiruzpalau bide daude norabide bakoitzean. 278 00:22:43,395 --> 00:22:48,767 Hau da inurritegira eramaten dituen seinalea. 279 00:22:53,805 --> 00:22:55,540 A zer usaina duten! 280 00:22:57,709 --> 00:22:58,977 Ederki. 281 00:22:59,478 --> 00:23:03,760 Edo azkura ematen du edo zizta egiten du leku honetan denak. 282 00:23:03,882 --> 00:23:05,480 Aukeratu egin behar. 283 00:23:06,885 --> 00:23:08,120 Kaka! 284 00:23:11,123 --> 00:23:13,560 Aluak! Koska ari zaizkit. 285 00:23:16,027 --> 00:23:19,160 -Ahal dezaket? -Gogoratu: kontu handiz. 286 00:23:21,533 --> 00:23:22,701 Bizirik sentiarazten zaitu. 287 00:23:23,735 --> 00:23:28,120 Erle Gizona dirudit, baina ez naiz ondo egokitzen kolonian. 288 00:23:28,940 --> 00:23:30,275 Gerran daude! 289 00:23:30,308 --> 00:23:33,400 Usaina aurpegi osoan duzu, ezin duzu arnasa hartu. 290 00:23:33,545 --> 00:23:39,160 Niretzat, ahuntz-gazta ondugabearen usaina du. 291 00:23:40,152 --> 00:23:42,621 Ea zer aldiak dauzkagun. 292 00:23:42,721 --> 00:23:45,557 Hau larba bat da. Ea zer alde duten. 293 00:23:45,991 --> 00:23:47,359 Tori, hau zuretzat. 294 00:23:47,426 --> 00:23:49,694 Nondik hasiko zara? Larbatik? 295 00:23:55,200 --> 00:23:58,870 Oso zapore berezia du. Zer zapore du? 296 00:24:00,205 --> 00:24:03,000 Ahuakate-kutsua du. 297 00:24:03,708 --> 00:24:09,280 Eta intxaur berdearen zaporea, almendra freskoaren antzekoa. 298 00:24:10,816 --> 00:24:14,219 Ez zait gehiegi gustatzen nola itsasten zaion azala ahoari. 299 00:24:14,853 --> 00:24:16,688 Baina ateratzen zaion zukua aparta da. 300 00:24:21,827 --> 00:24:23,895 Inurritegien zelatan egoten gara. 301 00:24:23,895 --> 00:24:29,280 Eta, inurritegia prest ez badago, prest egon arte itxaroten dugu. 302 00:24:30,035 --> 00:24:34,039 Babestu egin behar ditugu, zeren eta lapurrak baitaude… 303 00:24:34,539 --> 00:24:37,142 …eta ireki egingo baitituzte, batere konturik gabe. 304 00:24:37,275 --> 00:24:41,600 Ahal duten guztia atera, eta saldu egingo dute. 305 00:24:44,816 --> 00:24:48,200 Inguruko sistema hondatzen dute, ez bakarrik ekosistema… 306 00:24:48,253 --> 00:24:50,720 …baita ere bertako jendearen sistema ekonomikoa. 307 00:24:53,525 --> 00:24:55,594 A zer pila! 308 00:25:00,031 --> 00:25:00,832 Proba dezaket? 309 00:25:03,869 --> 00:25:06,638 Une egokia aukeratu behar da. 310 00:25:25,857 --> 00:25:27,626 Nopal, tipula… 311 00:25:28,793 --> 00:25:33,398 …larba pixka bat, arrautzak. Beste zerbait? Ez. 312 00:25:33,665 --> 00:25:35,634 Nahasketa honetatik pixka bat. 313 00:25:36,134 --> 00:25:37,602 Nahasketa honetatik pixka bat. 314 00:25:38,036 --> 00:25:39,738 Testura aparta du. 315 00:25:40,038 --> 00:25:43,875 Eskamole gordin hauek oso zaporetsuak eta goxoak dira… 316 00:25:43,909 --> 00:25:47,000 …baina sukaldean prestatzeko ere harrapatzen dira. 317 00:25:47,045 --> 00:25:50,582 Mina, gozoa, garratza, mikatza… 318 00:25:51,316 --> 00:25:56,254 Pil-pilean dago hemen dena. 319 00:25:57,422 --> 00:26:00,792 Hau da, alde handiarekin, inoiz jan dudan tortillarik benetakoena. 320 00:26:00,825 --> 00:26:04,496 Eskamoleak, nixtamal-artoa… Bene-benetako zera. 321 00:26:04,596 --> 00:26:08,066 Hemen txorakeria gutxi. Hau janari egokia da. 322 00:26:14,406 --> 00:26:17,542 Proiektu hau sortzen hasi ginenean… 323 00:26:17,642 --> 00:26:21,780 …hemen, laborategian, eta Noma jatetxean… 324 00:26:21,947 --> 00:26:24,416 …zapore kontu batekin hasi zen dena. 325 00:26:24,482 --> 00:26:27,552 Intsektu horietakok askok zapore paregabea dute… 326 00:26:27,552 --> 00:26:31,056 …eta zergatik Renék, chefak, ezin zituen menuan jarri? 327 00:26:31,089 --> 00:26:34,159 Iraunkortasunaren gaia sortu zen gero. 328 00:26:34,192 --> 00:26:40,131 Idatzian eta jendearekin hizketan aurkitu genituen erantzun gehienak… 329 00:26:40,198 --> 00:26:43,602 …berotegi-efektuko gas igorpenekin zerikusia zuten… 330 00:26:43,702 --> 00:26:46,104 …eta elikagaia eraldatzeko efizientziarekin. 331 00:26:46,204 --> 00:26:49,140 Neurriak garrantzitsuak eta esanguratsuak dira… 332 00:26:49,307 --> 00:26:52,711 …baina iraunkortasunaz ari garenean ez dira kontu bakarra. 333 00:26:53,044 --> 00:26:57,215 Sistema anitz batetik sortzen da iraunkortasuna. 334 00:26:57,616 --> 00:27:02,387 Espezie desberdineko lorategiak erresistenteago egingo du sistema. 335 00:27:08,827 --> 00:27:09,995 Gazte eta berde. 336 00:27:10,629 --> 00:27:12,964 Berdea gure izadian dago. Gure ingurumena babestu. 337 00:27:13,431 --> 00:27:15,066 Argazki bat atera behar diot. 338 00:27:15,233 --> 00:27:17,636 Luzaroan bizi bedi Carlo Petrini. Janari motelaren filosofiaren alde. 339 00:27:17,736 --> 00:27:20,520 Janariaren bioaniztasuna babestu. Utzi janari motelari aurrera egiten. 340 00:27:38,523 --> 00:27:42,280 Inurriak, termitak eta erleak bizi dira muino honetan? 341 00:27:45,030 --> 00:27:47,832 Hau al da eztenik gabeko afrikar erlea? 342 00:27:48,099 --> 00:27:50,301 Har ditzaket batzuk? 343 00:27:53,104 --> 00:27:54,472 Zukutu egingo dut. 344 00:27:56,675 --> 00:27:59,678 Zer intentsoa! 345 00:28:00,745 --> 00:28:03,114 Oso ona da. Oso mikatza eta oso gozoa. 346 00:28:03,181 --> 00:28:05,750 Lokatzetik eztia zukutzea bezala da. 347 00:28:05,784 --> 00:28:08,787 Lokatz magikoa dirudi. 348 00:28:11,456 --> 00:28:12,991 Ospatzeko arrazoia da. 349 00:28:13,124 --> 00:28:18,063 Ene, begiraiozu! Bizitza osoan ez dut halakorik ikusi. 350 00:28:20,398 --> 00:28:25,880 Ardoa dirudi, Sauternes, on guztiarekin eta txarrik gabe. 351 00:28:27,706 --> 00:28:29,474 Zer intsektu politak! 352 00:28:30,075 --> 00:28:31,409 Hau orgasmikoa da. 353 00:28:31,976 --> 00:28:36,214 Barkatu, txikiak. Ni hartz gosetua naiz, eta zuek eztia daukazue. 354 00:28:41,319 --> 00:28:42,387 Egun zoriontsuak! 355 00:28:46,157 --> 00:28:47,992 Hau da anbrosiaren zaporea. 356 00:28:54,866 --> 00:28:57,168 Hau da inoiz izan dudan unerik zoriontsuenetako bat. 357 00:28:59,671 --> 00:29:01,960 Batzuk gorde behar genituzke; ez jan denak. 358 00:29:03,742 --> 00:29:05,276 Hor badago beste bat beteta. 359 00:29:05,844 --> 00:29:08,913 Zoragarria da, ez baitizute eztena sartzen. 360 00:29:08,980 --> 00:29:13,718 Espezie batek nola eduki dezake hain gauza goxoa, eztenik gabe? 361 00:29:24,562 --> 00:29:28,500 ENEk ikertzen duenean jendeak zer jaten duen hemen… 362 00:29:28,500 --> 00:29:33,438 …azukre-iturri ikaragarri honen berririk ez dute… 363 00:29:33,438 --> 00:29:38,240 …ezta gau batean 200 kilo proteina eskura ditzatekenik ere. 364 00:29:38,309 --> 00:29:42,247 Eta bioaniztasuna kenduz gero, denek artoa ereiten badute hemen… 365 00:29:42,313 --> 00:29:44,816 …hori besterik ez da egongo. 366 00:29:44,949 --> 00:29:47,986 Baina jendeak honelako sistemei eusten badie… 367 00:29:49,020 --> 00:29:50,800 …ez dago hori neurtzeko modurik. 368 00:29:51,422 --> 00:29:54,492 Eta jende hori nahiko ondo bizi da. 369 00:29:54,726 --> 00:30:01,320 Hor dago koxka: ingurukoarekin pozik eta konforme egotea. 370 00:30:01,399 --> 00:30:05,560 Zertarako eduki bankuan dirua, lorategian janari goxo hau edukita? 371 00:30:05,603 --> 00:30:07,760 Guretzat erraza da hori esatea, guk hori badaukagulako. 372 00:30:07,800 --> 00:30:11,560 Guk balioa aitortzen diogu, baina jende askok, ez. 373 00:30:12,143 --> 00:30:13,280 Urrutikoa, hobea. 374 00:30:13,978 --> 00:30:18,850 Europak eta Estatu Batuek Txinari eta Indiari… 375 00:30:18,917 --> 00:30:21,440 …beren ikatz-igorpenak mugatzeko esatea bezala iruditzen zait hori. 376 00:30:21,480 --> 00:30:24,880 Ulertzen dut zure analogia, baina Europa eta Estatu Batuak… 377 00:30:24,920 --> 00:30:27,480 …bioaniztasuna suntsituko duten haziak erosteko esaten ari dira… 378 00:30:27,520 --> 00:30:29,640 …eta, merkatua aldatzean, gosetuta utziko dute jendea. 379 00:30:29,694 --> 00:30:34,265 Europa eta Estatu Batuak ez dira jendea bultzatzen ari… 380 00:30:34,299 --> 00:30:37,000 …sistema bioanitzak edukitzera, janaria edukiko dutela ziurtatzeko. 381 00:30:37,101 --> 00:30:39,270 -Ez dira mezu hori bidaltzen ari. -Badakit. 382 00:30:50,481 --> 00:30:52,717 Hain lasaia izatea atsegin dut. 383 00:30:52,917 --> 00:30:56,955 Eskuak erabiliz… Hortik etorriko zaio garraztasuna. 384 00:30:57,722 --> 00:31:01,693 Garraztasun garbia da, ordea, batere zikinik gabea. 385 00:31:01,860 --> 00:31:05,029 Gaztarik onena apirilekoa eta maiatzekoa da. 386 00:31:05,096 --> 00:31:08,867 Lore eta usain guztiengatik. 387 00:31:08,933 --> 00:31:11,269 Eta animaliek dena hartzen dute. 388 00:31:12,003 --> 00:31:15,273 Orain ebaki egingo dugu, hobeto erabili ahal izateko. 389 00:31:15,974 --> 00:31:20,545 Bira eman behar diodan guztietan gurutzea egiten diot. 390 00:31:20,745 --> 00:31:25,516 Etxean ikasitakoa da hori. 391 00:31:37,095 --> 00:31:39,430 Bero samarra dago. 392 00:31:47,438 --> 00:31:50,208 Orain, goialdean, marka egingo diot. 393 00:31:50,275 --> 00:31:52,911 -Zure marka? -Bai, bai. 394 00:31:55,179 --> 00:31:59,250 Nahiago dugu perfektu geratzea eta euliak haiei ez erasotzea… 395 00:31:59,250 --> 00:32:07,392 …baina euliak erasotzen badio, beste era batera tratatzen duzu? 396 00:32:07,558 --> 00:32:12,297 Hau nik infektatu nuen, behar bezain bero ez zegoelako. 397 00:32:12,397 --> 00:32:17,335 Beraz, ebaki txiki bat egin, eta hemendik pixka bat sartu nion. 398 00:32:17,402 --> 00:32:20,471 -Eta larbak barruan hazten dira? -Bai. 399 00:32:20,720 --> 00:32:23,600 Ni hasieran ez nintzen konturatu… 400 00:32:23,775 --> 00:32:28,379 …baina "casu marzu" teknika edozein gaztari aplika dakioke. 401 00:32:36,421 --> 00:32:38,289 -Prest zaudete? -Prest gaude. 402 00:32:43,361 --> 00:32:45,263 Gazia da, pikortsua… 403 00:32:45,997 --> 00:32:48,967 Amoniako zapore gogorra, baina ez gogorregia. 404 00:32:50,868 --> 00:32:54,080 Gogorregia, ez. Kristoren gazta gogorra eta ona da. 405 00:33:00,445 --> 00:33:01,746 Mila esker, adiskidea. 406 00:33:07,485 --> 00:33:09,053 Etxean berriz. 407 00:33:09,354 --> 00:33:10,488 Lanera berriz. 408 00:33:16,761 --> 00:33:19,130 Hauek saltoka ari dira. 409 00:33:20,064 --> 00:33:22,433 -Batek salto egin dit. -Nonahi daude. 410 00:33:22,533 --> 00:33:24,068 Sardinia-usaina du. 411 00:33:24,102 --> 00:33:26,037 Hauek hor sartuko ditugu. 412 00:33:26,237 --> 00:33:29,207 Hau erokeria eta bihurrikeria irudituko zaio jende askori. 413 00:33:29,574 --> 00:33:33,277 Franken-gazta moduko bat da! 414 00:33:36,014 --> 00:33:37,115 Goazen hemendik. 415 00:33:47,425 --> 00:33:49,994 Heriotza-usaina du, erabatekoa. 416 00:33:50,028 --> 00:33:51,629 Seinale ona dela uste dut. 417 00:33:53,664 --> 00:33:54,699 Usain gogorra du! 418 00:33:55,466 --> 00:33:58,236 Saltoka ari dira! 419 00:33:58,836 --> 00:34:00,671 Ene, zer kiratsa! 420 00:34:02,540 --> 00:34:04,609 Begira zer gertatu zaion munstro urdin honi. 421 00:34:04,675 --> 00:34:07,612 Hau izan da aldaketarik handiena. 422 00:34:09,380 --> 00:34:13,051 Likido moduko bat dago inguru guztian. 423 00:34:13,551 --> 00:34:17,255 -Bigunegiak daude. -Hezetasun handiegia dute. 424 00:34:17,555 --> 00:34:20,058 Gosari-legea egingo dugu. 425 00:34:20,158 --> 00:34:21,626 Goizegi da honetarako. 426 00:34:25,496 --> 00:34:28,480 Nahiago nuke Camembert normal bat. 427 00:34:28,733 --> 00:34:30,240 Goizeko ordu honetan, bereziki. 428 00:34:30,435 --> 00:34:32,280 Baina ez dago gaizki. 429 00:34:33,104 --> 00:34:34,705 Ez, egia da. 430 00:35:10,041 --> 00:35:10,942 Har-izozkia! 431 00:35:12,944 --> 00:35:14,212 Jo eta su. 432 00:35:19,450 --> 00:35:22,120 Errezeta bila joan ginen. Errezetekin etorri gara. 433 00:35:22,253 --> 00:35:24,655 Errezetak dauzkagu. Teknikak dauzkagu. 434 00:35:24,689 --> 00:35:29,861 Guk sekula imajinatu baino askoz ere anitzagoak dira teknikak. 435 00:35:29,961 --> 00:35:32,263 Intsektuak nola prestatu galdetzea… 436 00:35:32,296 --> 00:35:34,899 …ugaztunak eta txoriak nola prestatu galdetzea bezala da. 437 00:35:35,199 --> 00:35:39,470 Ikertzeak hori du zoragarria, hori da landa-lanaren garrantzia… 438 00:35:39,504 --> 00:35:42,473 …landan bat-batean konturatzen baitzara… 439 00:35:42,473 --> 00:35:48,579 …bila zabiltzan hori ez dela nahitaez bilatu behar dena. 440 00:36:18,242 --> 00:36:19,944 03:49ak dira. 441 00:36:20,845 --> 00:36:23,200 Joango al gara nsenene ikustera? 442 00:36:29,720 --> 00:36:32,089 Uzta ona izan ote da gaur gauean? 443 00:36:34,959 --> 00:36:36,727 Erakutsiguzu zuk. 444 00:36:42,800 --> 00:36:45,469 -Hemen badago bat. -Hor bat dago? 445 00:36:50,208 --> 00:36:51,342 Zer da hori? 446 00:36:51,709 --> 00:36:53,010 Hor badago bat. 447 00:36:55,112 --> 00:36:56,013 Hartu duzu? 448 00:37:00,284 --> 00:37:01,919 Honen berdina da? 449 00:37:04,555 --> 00:37:06,257 Hauek dira ia denak? 450 00:37:06,657 --> 00:37:08,025 Kosk egin dizu? 451 00:37:08,259 --> 00:37:11,329 Hau basati samarra da. 452 00:37:11,462 --> 00:37:12,760 Putakume harroputza. 453 00:37:20,137 --> 00:37:23,808 Zer uste duzu, ia denak hor daude edo gehiago iritsiko dira? 454 00:37:24,242 --> 00:37:27,278 -Ez dut uste. -Ez dira gehiago iritsiko, beraz? 455 00:37:30,915 --> 00:37:34,218 Argi hauek begiak kiskaltzen dizkizute. 456 00:37:35,586 --> 00:37:38,589 -Batzuetan min izaten duzu begietan? -Bai. 457 00:37:38,756 --> 00:37:40,458 -Argiengatik? -Bai. 458 00:37:44,595 --> 00:37:47,465 Esker mila guri hau erakusteagatik. 459 00:37:48,032 --> 00:37:49,433 Ez horregatik. 460 00:37:51,669 --> 00:37:52,803 Eskerrik asko, Ronny. 461 00:37:53,037 --> 00:37:55,706 -Joango al gara? -Bai. 462 00:37:56,941 --> 00:37:59,944 Honekin esperientzia bereziki traumatiko bat izan genuen. 463 00:37:59,977 --> 00:38:01,400 Ehiztariekin ibili ginenekoa. 464 00:38:01,440 --> 00:38:06,440 Argi ikaragarri distiratsuz biltzen dituzte intsektuak. 465 00:38:06,517 --> 00:38:10,187 Ehiztari horiekin pasatu genuen gaua. 466 00:38:10,221 --> 00:38:15,480 Ia gauero 19tik 7etara lan egiten duen 12 urteko mutikoarekin. 467 00:38:15,559 --> 00:38:18,496 Goizean, oheratu ondoren, esnatu, eta itsututa geunden denok. 468 00:38:18,562 --> 00:38:22,767 Fotokeratitis larria geneukan. Elur-itsumen larriaren antzekoa. 469 00:38:22,833 --> 00:38:25,069 Agonia hutsa izan zen. 470 00:38:25,503 --> 00:38:29,607 Eta gure lankidea, zorionez lo geratu baitzen… 471 00:38:29,674 --> 00:38:32,310 …eta ez baitzituen begiak argipean hainbeste denboran eduki… 472 00:38:32,343 --> 00:38:34,345 …ospitalera joateko gai izan zenean… 473 00:38:34,345 --> 00:38:37,782 …mutil gazte itsuen ilara luze bat aurkitu zuen. 474 00:38:37,815 --> 00:38:41,352 Gauza mota horiek arriskua dakarte… 475 00:38:41,385 --> 00:38:45,456 …eta ez genuke itsuan aholkatu behar gauza horiek jatea… 476 00:38:45,489 --> 00:38:48,893 …proteina asko dutelako eta denak gose direlako, besterik gabe. 477 00:38:48,959 --> 00:38:51,595 Nor geratuko da itsu horren ondorioz? 478 00:39:27,965 --> 00:39:29,033 Pila dauzkazu. 479 00:39:31,268 --> 00:39:32,236 Ikus ditzaket? 480 00:39:38,709 --> 00:39:41,145 Horregatik gaude hain tematuta… 481 00:39:41,145 --> 00:39:45,950 …intsektuek janari-iturri gisa duten alderdi sistemikoan. 482 00:39:46,016 --> 00:39:47,985 Zeren eta baldin eta hori ez bada diskurtsoaren parte… 483 00:39:47,985 --> 00:39:53,320 …ez-iraunkorki inplementatutako da ezinbestean. 484 00:39:56,660 --> 00:40:00,097 Normalean ez dugu jendea geltokian hartzen, baina… 485 00:40:00,131 --> 00:40:02,466 -Oso atsegina zara. -HERBEHEREAK 486 00:40:02,533 --> 00:40:04,869 Batzuetan salbuespenak egin behar dira. 487 00:40:06,237 --> 00:40:09,740 Ez dugu ezer berezirik prestatzeko asmorik. 488 00:40:09,874 --> 00:40:13,560 Zer daukazun ikusi, eta gero ikusiko dugu zer gertatzen den. 489 00:40:20,284 --> 00:40:22,486 Arrek bakarrik egiten dute zarata hori? 490 00:40:22,486 --> 00:40:23,654 Izugarria da. 491 00:40:23,721 --> 00:40:26,290 -Isilaraz ditzakezu? -Ez. 492 00:40:26,760 --> 00:40:32,840 Uste dugu gizakiak kontsumitzeko produktu askotan erabiliko dela… 493 00:40:32,840 --> 00:40:34,400 …etorkizunean intsektuen proteina. 494 00:40:34,400 --> 00:40:37,320 -Zenbat ari zarete mugitzen? -Hainbat tona astean. 495 00:40:37,320 --> 00:40:38,960 Hainbat tona astean asko dirudi. 496 00:40:39,036 --> 00:40:42,200 Zomorro pila da hori. Zomorroek ez baitute hainbeste pisatzen. 497 00:40:42,306 --> 00:40:45,920 -Nork jango ditu? -Ikusten dut oraingo hazkundea… 498 00:40:46,343 --> 00:40:50,680 …jende askok jan egin nahi ditu, baina prestatzeko beldur da. 499 00:40:51,182 --> 00:40:54,452 -Denak probatu dituzue, edo…? -Ez. 500 00:41:00,591 --> 00:41:02,827 A zer erokeria! 501 00:41:03,461 --> 00:41:05,729 Hau da ohiko usaina, ez da hain ona. 502 00:41:05,996 --> 00:41:09,000 Hasiera-hasieran, gauza hauek ikertzen hasi ginenean… 503 00:41:09,233 --> 00:41:10,901 …frijitu eta jan egiten genituen. 504 00:41:10,901 --> 00:41:16,507 Lehenengo aldian, ahoan harrak sartzeak nazka eman zigun. 505 00:41:16,774 --> 00:41:19,043 Orduan egin genuen… 506 00:41:19,777 --> 00:41:24,560 …"mousseline" bat egin genuen, eta zehatz zer zeukan bagenekien arren… 507 00:41:24,615 --> 00:41:27,585 …haren itxura aldatzeak… 508 00:41:28,052 --> 00:41:30,040 …erabat aldatu zigun hura jatearen esperientzia. 509 00:41:42,266 --> 00:41:43,534 Intsektuen ongizatea? 510 00:41:43,534 --> 00:41:46,760 Ongizatearen administrazioarekin harremanetan jarri ginen… 511 00:41:46,800 --> 00:41:51,000 …eta esan genien intsektuak giza kontsumorako lantzen ari ginela… 512 00:41:51,075 --> 00:41:53,960 …eta ondo zegoela esan ziguten: "Baina zer arazo du horrek?" 513 00:41:54,011 --> 00:41:56,560 "Ez diogu inolako arazorik ikusten". 514 00:41:57,548 --> 00:41:59,250 Aritua zara honetan, ezta? 515 00:42:03,954 --> 00:42:07,291 Zuri zer iruditzen zaizu? Ez natzaizu zirikatzen ari, e? 516 00:42:07,424 --> 00:42:12,796 Baina intsektu zera hauek hemendik nora ote doazen jakin nahi nuke… 517 00:42:12,830 --> 00:42:18,035 …ez bada masa-produkziora edo esportazio globalera? 518 00:42:18,135 --> 00:42:20,571 Gerta liteke, baina… 519 00:42:20,671 --> 00:42:24,275 …hain lanpetuta gaudenez, ez dut horretan pentsatzeko astirik. 520 00:42:24,308 --> 00:42:27,811 Nik arazotzat ikusiko dut, beharbada… 521 00:42:27,878 --> 00:42:30,948 …hain azkar agertzen ari den zerbait ikusteak. 522 00:42:31,215 --> 00:42:35,386 Aise diseina daiteke sistema zeharo eutsiezin bat… 523 00:42:35,419 --> 00:42:37,855 …intsektu oso iraunkor batekin. 524 00:42:37,922 --> 00:42:41,859 Jendea ez al da kontzienteago horrela ezin dugula segitu? 525 00:42:41,926 --> 00:42:46,096 Enpresa horietako buruak kontzienteago izaten dira… 526 00:42:46,163 --> 00:42:50,640 …diru pila irabazteko eta egoera manipulatzeko beren abileziaz. 527 00:42:55,072 --> 00:42:56,540 Zer prestatuko duzue? 528 00:42:59,777 --> 00:43:02,780 Asko gustatuko litzaidake butana prestatzea. 529 00:43:03,180 --> 00:43:07,360 -Hori prestatzea atsegin duzu? -Ez ditut inoiz prestatu. 530 00:43:07,718 --> 00:43:11,488 -Horiek denak prestatu nahi nituzke. -Ederki. Aurrera. 531 00:43:16,760 --> 00:43:18,629 "Ikerketa adierazkorra". 532 00:43:21,298 --> 00:43:25,035 Hauek egokiak izan behar dute; hona batzuk bizirik. 533 00:43:31,041 --> 00:43:34,111 Mutil gaiztoak! Bizirik dagoen bat hartuko dugu. 534 00:43:34,979 --> 00:43:38,649 -Hotzegia izango da haientzat. -Arazo bat dugu, adiskidea. 535 00:43:38,682 --> 00:43:41,752 Hemen ezin da animalia bizirik erabili. 536 00:43:41,785 --> 00:43:43,854 -Ezin da animalia bizirik erabili? -Ez. 537 00:43:45,789 --> 00:43:47,157 Hil itzazu, ostia. 538 00:43:47,191 --> 00:43:48,959 Hil egingo ditut. 539 00:43:49,059 --> 00:43:50,840 Berehala. Bestela, bota egin beharko ditut. 540 00:43:51,795 --> 00:43:55,733 Kanpora noa hauek hiltzera, Josh. Berehala etorriko gara. 541 00:43:56,734 --> 00:43:57,835 Ederki. 542 00:44:01,338 --> 00:44:04,274 -Kosk egiten ari zaizkizu? -Saiatzen ari dira. 543 00:44:04,675 --> 00:44:08,779 Hauen oso antzeko zerbait jaten ikusi genuen emakume bat Kenian. 544 00:44:08,779 --> 00:44:11,015 Nola prestatu ikasi genuen, beraz. 545 00:44:11,548 --> 00:44:13,817 Horrela prestatzen ditugu. 546 00:44:14,284 --> 00:44:16,353 Hauek gogorragoak dira… 547 00:44:16,387 --> 00:44:18,022 -Besteak baino? -Bai. 548 00:44:21,558 --> 00:44:23,627 Hau dena kendu behar diogu. 549 00:44:27,665 --> 00:44:30,634 Eta gero nazkagarriak izan litezke, auskalo. 550 00:44:31,135 --> 00:44:34,038 Zikinkeriaz ari garela… 551 00:44:34,071 --> 00:44:38,008 Planeta osoa inguratu dugu, eta, behin, janariarekin pozoitu nintzen. 552 00:44:38,075 --> 00:44:39,943 Hanburgesa batekin, Sidneyn. 553 00:44:40,044 --> 00:44:43,013 Gauzarik arraroenak eta zoragarrienak jan izan ditugu… 554 00:44:43,080 --> 00:44:48,519 …baina hanburgesa hura izan zen janaririk arraroena… 555 00:44:48,552 --> 00:44:52,189 …zeren hanburgesa industrial hark… 556 00:44:52,356 --> 00:44:56,260 …500 behi desberdinen aztarna izango baitzuen. 557 00:44:56,360 --> 00:44:58,629 Eta hori ez da batere naturala. 558 00:44:58,796 --> 00:45:03,333 Intsektu bila zabiltzanean, sentitzen zara nolabait… 559 00:45:03,367 --> 00:45:07,538 Hau oso zeregin gizatiarra da. 560 00:45:08,038 --> 00:45:11,141 Hanburgesa bat jatea, ordea, ez da naturala. 561 00:45:13,977 --> 00:45:16,346 Bihurrikatzen ari dira oraindik. 562 00:45:18,148 --> 00:45:20,984 Mugitzen ari dira, berotzen ari diren artean. 563 00:45:21,185 --> 00:45:26,120 Greenpeaceko kide batek sukaldean balea bat prestatzea bezala da. 564 00:45:28,358 --> 00:45:31,000 Lokatz-usain pixka bat du. 565 00:45:34,064 --> 00:45:37,560 Kenian geneuzkanak askoz belar-usain handiagoa zuten. 566 00:45:44,074 --> 00:45:48,512 Egia esan, intsektuak jaten mundu osoan ibili ondoren… 567 00:45:48,545 --> 00:45:52,360 …hazkuntzako intsektu hauei zaporea falta zaiela uste dut. 568 00:45:52,416 --> 00:45:56,620 Hau dena gehiago izan da ariketa bat hauek sukaldaritzan baliatzeko… 569 00:45:56,653 --> 00:45:59,800 …haien ezaugarriak nola erabili jakiteko baino. 570 00:46:00,190 --> 00:46:03,320 -Zer zen hau? -Arrosondoko kakalardoaren larbak. 571 00:46:03,427 --> 00:46:08,360 Buztanean zulo bat egin, eta zera beltz guztia atera behar zaie. 572 00:46:08,432 --> 00:46:11,468 -Larba bakoitzari? -Larba bakoitzari, zehatz-mehatz. 573 00:46:11,502 --> 00:46:13,504 Goxoak dira, testura gustatzen zait. 574 00:46:13,604 --> 00:46:15,506 Gogor samarrak dira, baina kitina pixka bat dute. 575 00:46:16,974 --> 00:46:18,242 Hauek gustatzen zaizkit. 576 00:46:18,308 --> 00:46:21,678 Pepsi-Cola edo horrelako norbait negozio honetan sartzen bada… 577 00:46:21,712 --> 00:46:25,800 …aurkituko dute hauei zikinkeria automatikoki kentzeko modua. 578 00:46:27,718 --> 00:46:29,453 Hau al zen espero zenuena? 579 00:46:29,820 --> 00:46:31,889 Espero nuen… 580 00:46:32,856 --> 00:46:36,226 -Pepsi-Colakoekin hizketan ari naiz. -Benetan? 581 00:46:36,293 --> 00:46:41,064 Bai. Haiek "Fritos" egiten dute. "Fritos"en arto-irinaren ordez… 582 00:46:41,098 --> 00:46:44,760 …%10 intsektu-irin jartzen baduzu, inor ez litzateke konturatuko. 583 00:46:44,935 --> 00:46:46,270 Nori egingo lioke mesede? 584 00:46:46,470 --> 00:46:51,141 Intsektu kopuru nahikoa janez hobeto egongo ginateke. 585 00:46:51,175 --> 00:46:55,312 Intsektuak ez, agian; baina haiek ere bai, gehiago leudeke eta. 586 00:46:58,515 --> 00:47:01,351 INTSEKTUAK mundua elikatzeko 587 00:47:04,254 --> 00:47:06,557 Hau benetako bilkura bat da. 588 00:47:07,591 --> 00:47:10,560 Ikaratu egiten nau. Ez zait gustatzen. 589 00:47:11,461 --> 00:47:16,767 Enpresa-iragarki horiek guztiak… 590 00:47:19,102 --> 00:47:22,539 …eta belusezko tapiz gorriak… 591 00:47:24,141 --> 00:47:25,342 Dibertigarria izango da. 592 00:47:25,442 --> 00:47:28,579 ENEko Nekazaritza Departamentuko agentzia baten burua naiz… 593 00:47:28,579 --> 00:47:33,584 …janariaren segurtasuna ziurtatzea da gure interesik handiena. 594 00:47:33,984 --> 00:47:37,888 Mundua berotzen eta lautzen ari da globalizazioagatik. 595 00:47:37,955 --> 00:47:40,440 Eta gero eta jendeztatuago dago. 596 00:47:40,858 --> 00:47:44,595 Fruta, laboreak, barazkiak, proteina eta esnekiak. 597 00:47:44,628 --> 00:47:46,530 Horixe jan behar da. 598 00:47:46,964 --> 00:47:51,869 Imajinatu hor intsektuak sartzeko aukera, proteina-iturri gisa. 599 00:47:51,902 --> 00:47:52,936 Aukera hori imajinatu. 600 00:47:55,639 --> 00:47:57,474 Zerbait berdea, zerbait ubela. 601 00:48:04,581 --> 00:48:07,651 -Zer da? -Bat bizirik. 602 00:48:08,085 --> 00:48:09,052 Benetan? 603 00:48:10,954 --> 00:48:12,956 -Kaixo, ni Ben naiz. -Ni, Josh. 604 00:48:12,990 --> 00:48:15,259 Nordic Food Lab-ekoak gara. 605 00:48:15,359 --> 00:48:18,595 Eta atsegintasuna ikertzea da gure helburua. 606 00:48:18,829 --> 00:48:20,731 Intsektuak ikertzen ari gara testuinguru jakin batean… 607 00:48:20,898 --> 00:48:24,480 …jateko baliabide baztertua eta azpierabilia den neurrian, alegia… 608 00:48:24,520 --> 00:48:27,520 …denbora guztian inguruan daukagun arren, jakitzat hartzen ez duguna. 609 00:48:27,560 --> 00:48:30,680 Interes handia dugu organismo multzo hori hartzeko… 610 00:48:30,908 --> 00:48:33,960 …eta hura janari bihurtzeko bideak urratzeko, zapore ona emanik. 611 00:48:34,244 --> 00:48:38,849 Pipeta-koilara konbinazio bitxi batean dago lehen dastatze-lagina. 612 00:48:38,916 --> 00:48:42,252 Guk matxinsalto-garuma deitu diogun zerbaitez betea dago pipeta. 613 00:48:42,386 --> 00:48:44,454 Arrain-saltsa hori erromatarrek egiten zuten… 614 00:48:44,554 --> 00:48:50,427 Guk matxinsaltoak jarri ditugu arrainaren ordez. 615 00:48:51,295 --> 00:48:54,598 Garrantzi handia du gogoratzea: hau janaria da. 616 00:48:55,032 --> 00:49:00,160 Hau ez da ENEren estatistika bateko konposatu abstraktu bat. 617 00:49:01,038 --> 00:49:06,076 Hau komunitate jakin batzuetatik dator, benetako jendeak jaten du… 618 00:49:06,109 --> 00:49:10,580 …beren kulturaren baitan, pozik, alai eta elkarrekin. 619 00:49:10,747 --> 00:49:14,551 Eta hau da zuetako bakoitzari helarazi nahi diodan mezua: 620 00:49:14,618 --> 00:49:18,440 Jendeari ematen zaion janariak kartoi zaporea baldin badu… 621 00:49:18,522 --> 00:49:20,691 …arazo larri bat dugu. 622 00:49:21,158 --> 00:49:25,262 Ziur egon behar dugu ezen planeta honetako pertsona bakoitzak… 623 00:49:25,295 --> 00:49:27,731 …eskubidea duela, ez bakarrik jateko… 624 00:49:27,798 --> 00:49:31,568 …baizik eta janari zapore onekoa, kulturalki egokia… 625 00:49:31,635 --> 00:49:33,270 …eta eskuragarria edukitzeko. 626 00:49:33,303 --> 00:49:36,400 Beraz, ziur egon gaitezen hori eztabaidan sartzeaz. 627 00:49:47,818 --> 00:49:50,954 -Oso zomorro polita da. -Ezagutzen dituzu haren zatiak? 628 00:49:51,021 --> 00:49:53,623 -Hauek birikak dira. -Birikak? 629 00:49:53,657 --> 00:49:56,093 Bai, gureen oso desberdinak. 630 00:49:56,193 --> 00:50:00,664 Gihar asko du, eta haren proteina guk jateko modukoa da. 631 00:50:02,232 --> 00:50:05,635 -Oraingoz animalientzat bakarrik da? -Bai. 632 00:50:06,303 --> 00:50:07,871 Bai, oraingoz. 633 00:50:08,038 --> 00:50:11,608 -Gizakiak kontsumitzeko izan liteke? -Jakina. Zergatik ez? 634 00:50:11,608 --> 00:50:15,212 Baina Europako legediak ez dio oraingoz baimenik ematen. 635 00:50:15,278 --> 00:50:19,750 Sartuko al zenuke euli soldadorik katu-jan poto batean? 636 00:50:19,783 --> 00:50:23,653 -Zergatik ez? -Katuei gustatzen zaie. 637 00:50:24,221 --> 00:50:28,492 Ona da katuarentzat, ona da euliarentzat… Ez, euliarentzat, ez. 638 00:50:30,794 --> 00:50:33,760 -Zer usaina du? Usaindu dezaket? -Ez, ez du usainik. 639 00:50:33,864 --> 00:50:35,265 Bai, badu. 640 00:50:35,432 --> 00:50:39,069 -Diru-usaina du. -Zer? Diru-usaina. 641 00:50:42,873 --> 00:50:44,274 Diru-usaina du. 642 00:50:49,446 --> 00:50:52,149 Zer gustatzen zaizu? Zer intsektu? 643 00:50:52,315 --> 00:50:55,520 Ezti-inurriak, termita erreginak, palma-gurgurioak… 644 00:50:56,720 --> 00:50:59,680 Baina hazkuntzako intsektuak ez zaizkit gehiegi gustatzen. 645 00:51:01,224 --> 00:51:04,928 Arrisku pixka bat dago jendeak erabiltzeko… 646 00:51:05,095 --> 00:51:08,331 …sozialki iraunkortasuna esaten zaiona… 647 00:51:08,498 --> 00:51:12,135 …edo karbono-aztarna gutxitzea edo nolanahi ere deitzen diogula… 648 00:51:12,202 --> 00:51:14,838 …diru pila irabazteko besterik ez. 649 00:51:14,871 --> 00:51:16,573 Okerrenean, bai. 650 00:51:17,140 --> 00:51:20,880 Laosen eta Tailandian egon nintzen hamar bat hilabetez… 651 00:51:20,944 --> 00:51:24,915 …eta zer zapore zuten jakitea zen hasierako nire helburua… 652 00:51:25,015 --> 00:51:27,717 …eta haiek nola bildu eta nola prestatu ikastea. 653 00:51:28,018 --> 00:51:32,689 Garai hartan ikasi nuen entomofogia ez dela beti gauza ona. 654 00:51:32,789 --> 00:51:37,527 Azoka hartan egunean 100 tona saltzen zirela esan zidaten. 655 00:51:38,161 --> 00:51:42,080 Eta jendea diru asko irabazten ari da. Baina ez jende hori. 656 00:51:45,635 --> 00:51:49,372 Horregatik da oso anbibalentea hemen gertatzen ari dena. 657 00:51:49,439 --> 00:51:55,440 Zeren eta, alde batetik, jendea kontu honetan pentsatzen ari baita… 658 00:51:55,545 --> 00:51:58,949 …baina enpresa handiak ere ba omen dabiltza hemen… 659 00:51:58,982 --> 00:52:00,984 Nestlé, nonbait… 660 00:52:02,819 --> 00:52:04,020 Nestlé hemen dago? 661 00:52:04,321 --> 00:52:06,790 -Ziur nago ez direla bakarrak. -Seguru asko, ez. 662 00:52:06,923 --> 00:52:09,259 Ez dakit jende hau interesatzen ote zaien. 663 00:52:09,659 --> 00:52:12,529 Ez dut uste jende hau interesatzen zaienik, dirua usaintzen ari dira. 664 00:52:18,201 --> 00:52:20,400 Eskerrak eguzkiak jotzen duen. 665 00:52:29,746 --> 00:52:31,948 Zergatik egiten diegu hau geure buruei? 666 00:52:34,217 --> 00:52:36,453 Kontua da eztabaida hau guztia gertatzen ari dela… 667 00:52:36,620 --> 00:52:39,256 …oraingo janari-sistemaren paradigmaren barruan. 668 00:52:39,656 --> 00:52:46,720 Eta denek aitortzen dute paradigma hori planeta suntsitzen ari dela. 669 00:52:47,164 --> 00:52:53,537 Intsektuak noiz eta nola erabili iraunkorrago jokatzeko… 670 00:52:54,838 --> 00:52:57,340 …okerreko galdera da; hau litzateke galdera egokia: 671 00:52:57,374 --> 00:53:02,112 Nola alda dezakegu sistema osoa? 672 00:53:03,880 --> 00:53:09,819 Baina horrek ez du dirurik emango, eta ez du prentsarik erakarriko. 673 00:53:18,862 --> 00:53:21,498 Potrotaraino naukate zomorro horiek. 674 00:53:24,534 --> 00:53:29,080 Ez ditut ez jan, ez prestatu, ez ikusi, ez aipatu nahi. 675 00:53:29,940 --> 00:53:31,908 Gehien izorratzen nauena da… 676 00:53:31,908 --> 00:53:37,447 …jende gehienak uste izateak zera honek mundua salbatuko duela. 677 00:53:37,514 --> 00:53:39,849 Ez da batere atsegina. 678 00:53:40,884 --> 00:53:43,853 -Ez dakite ezer janari-sistemez. -Hori da. 679 00:53:47,991 --> 00:53:52,262 Orain daukaten sistema iraunkorragoa egitea da kontua… 680 00:53:52,262 --> 00:53:56,566 …beren ekonomiak oinarri duen logistika-sistemak… 681 00:53:57,067 --> 00:54:00,480 …dena suntsituko duela onartzea baino. 682 00:54:24,628 --> 00:54:27,197 Oso ikaratuta nago. 683 00:54:28,865 --> 00:54:33,680 Negozio-kontua da: gu hara-hona, intsektu harrigarri horiek jaten… 684 00:54:33,837 --> 00:54:36,339 …eta, berez, bidea errazten ari zaio… 685 00:54:36,720 --> 00:54:40,560 …proteina-horniduraren iraultza moduko bati… 686 00:54:40,610 --> 00:54:44,781 …eta diru pila irabaziaraziko dio oso-oso jende gutxiri. 687 00:54:46,016 --> 00:54:48,752 Ondo-ondo pasa Japonian. 688 00:54:48,885 --> 00:54:52,389 Eutsiozue proiektu honi, sendo segi dezala… 689 00:54:52,455 --> 00:54:55,592 …eta arrakastak ez zaitzatela itsutu. 690 00:55:03,667 --> 00:55:05,235 Kaixo, ongi etorri. 691 00:55:05,635 --> 00:55:07,304 Pozten naiz zu ikusteaz. 692 00:55:08,471 --> 00:55:11,107 Ongi etorri. Mila esker etortzeagatik. 693 00:55:11,107 --> 00:55:13,476 Hiritik kanpoko gure gonbidatuei, bereziki. 694 00:55:13,510 --> 00:55:16,112 Zer ondo astia hartu duzuelako. 695 00:55:16,680 --> 00:55:19,015 Insect Projeteko aholkularitza batzordea 696 00:55:19,082 --> 00:55:20,917 Hasteko… 697 00:55:21,184 --> 00:55:23,987 …zuetako batzuek Ben Reade oroituko duzue… 698 00:55:24,187 --> 00:55:26,990 …pare bat urtez gurekin lanean aritu zena. 699 00:55:27,424 --> 00:55:31,261 Aurtengo ekaina bukaeran utzi zuen laborategia. 700 00:55:31,561 --> 00:55:35,760 Etxera itzultzeko premia izan zuen azkenean. 701 00:55:37,233 --> 00:55:39,736 Batzuek ezagutzen duzue Roberto. Beste batzuek, ez. 702 00:55:39,869 --> 00:55:45,408 Hau Roberto Flore da, egoiliar gisa etorri zen otsailean laborategira. 703 00:55:47,344 --> 00:55:49,813 Robertok berehala frogatu zuen bere abilezia… 704 00:55:49,879 --> 00:55:52,115 …eta ekainean Chef Buru izendatu genuen. 705 00:55:53,016 --> 00:55:55,185 Orain berak darama gure sukaldea… 706 00:55:55,185 --> 00:55:59,080 …eta elkarrekin lan egingo dugu intsektuen kontuan. 707 00:56:03,226 --> 00:56:05,061 Robbe, baduzu galderarik? 708 00:56:05,095 --> 00:56:08,600 -Zertaz? -Eman dizudan ibilbideaz. 709 00:56:10,233 --> 00:56:12,702 Zu zara proiektu honen zuzendaria… 710 00:56:12,836 --> 00:56:16,639 …baina ezin dugu abiatu baino hiru egun lehenago jakin… 711 00:56:16,673 --> 00:56:21,544 …liztor hauek hain pozoitsuak direla… 712 00:56:22,846 --> 00:56:26,720 …non, suertea baduzu, gaixotu besterik ez baitzara egingo. 713 00:56:26,783 --> 00:56:30,680 Edo, suerterik ez baduzu, hil egin zaitzakete. 714 00:56:30,754 --> 00:56:35,800 Interneteko informazio gehiena ez da zehatza edo sensazionalista da… 715 00:56:35,925 --> 00:56:38,795 …eta urtero hiltzen diren 40 lagunek uste dute… 716 00:56:38,962 --> 00:56:40,730 …hori jarduera turistiko dibertigarri bat dela… 717 00:56:40,730 --> 00:56:41,698 …eta ez dute gidaririk eraman… 718 00:56:41,731 --> 00:56:44,167 …edo ez dakite ezer eta ondo egongo direla uste dute. 719 00:56:44,167 --> 00:56:45,435 Gu ez gara hori egiten ari. 720 00:56:45,468 --> 00:56:49,720 Hori nola egin beste inork baino hobeto dakien jendearekin goaz. 721 00:56:56,646 --> 00:56:57,380 Ederki. 722 00:57:09,400 --> 00:57:13,560 JAPONIA 723 00:57:32,081 --> 00:57:33,149 Eskerrik asko. 724 00:57:44,861 --> 00:57:47,430 Orain belaunikatu egingo gara haiek inguratzeko. 725 00:57:48,465 --> 00:57:51,568 Heldu guztiak azkar irtengo dira zuei zizta egitera. 726 00:57:51,701 --> 00:57:54,037 Orduan jarri behar dituzue alkoholetan. 727 00:57:56,506 --> 00:58:00,410 -Berriz? -Bai, apalean, habia gainean. 728 00:58:00,477 --> 00:58:01,611 -Goian? -Bai. 729 00:58:02,145 --> 00:58:05,215 Eta bera aitzurtzen hasi aurretik hor egongo gara… 730 00:58:05,281 --> 00:58:11,187 …eta, haiek irten orduko, egon alkoholean sartzeko prest. 731 00:58:33,176 --> 00:58:34,177 Ostia! 732 00:58:59,102 --> 00:59:02,238 -Segi sartzen! -Bai, unetxo bat besterik ez da izan. 733 00:59:05,675 --> 00:59:06,876 Robbe, zer moduz ari zara? 734 00:59:07,443 --> 00:59:08,111 Bi. 735 00:59:12,649 --> 00:59:14,751 Nik erakarri eta zuk hartu. 736 00:59:21,925 --> 00:59:23,459 Sardiniako ehiztaria. 737 00:59:29,566 --> 00:59:30,667 Oso astuna da! 738 01:01:52,341 --> 01:01:55,978 Tipula pixka bat, tipulin-hazi erregosiak, jengibrea… 739 01:01:56,012 --> 01:02:01,880 …sesamo-olioa, eta saltsa: "katsuobushi", soja eta erlemandoak. 740 01:02:07,323 --> 01:02:11,494 -Goxoa? -Oso goxoa. Aparta. 741 01:02:11,761 --> 01:02:17,533 Oso goxoa dago! Lortu duzu! 742 01:02:29,746 --> 01:02:33,583 Goxo-goxoa zegoen. Primeran sentiarazi nau. 743 01:02:33,649 --> 01:02:38,755 Eta onena, une eta testuinguru eder-eder honetan… 744 01:02:39,222 --> 01:02:41,424 …haritz-goroldioaren zaporea. 745 01:02:42,191 --> 01:02:46,429 Zapore hori lehertu egiten da. 746 01:02:46,596 --> 01:02:51,067 Lehertu, goraino igo, han 15 segundo geratu… 747 01:02:51,100 --> 01:02:55,104 …eta gero jaitsiz doa, eta berriz lehertzen da. 748 01:02:55,138 --> 01:02:57,140 Eta han geratzen da. 749 01:02:58,141 --> 01:03:03,012 Eta denbora guztian Ben izan dut gogoan. 750 01:03:03,980 --> 01:03:06,249 -Zergatik? -Modu polit batean. 751 01:03:06,315 --> 01:03:09,919 Erakutsi didan guztia gogoan edukita. 752 01:03:40,183 --> 01:03:45,955 Laborategian lantzen ari garena da nola ikasi eta areagotu… 753 01:03:45,988 --> 01:03:48,157 …eskura dauzkagun elikagaien aniztasuna… 754 01:03:48,291 --> 01:03:51,594 …eta beste gauza batzuetarako mekanismo gisa erabiltzea zaporea. 755 01:03:51,627 --> 01:03:53,062 Janarien segurtasuna handitzeko… 756 01:03:53,062 --> 01:03:58,501 …edo janari-sistema ekologikoki sendoagoak sortzeko. 757 01:03:58,868 --> 01:04:03,139 Intsektuak mundu garatuan txertatu nahi izate horren arrazoia… 758 01:04:03,506 --> 01:04:06,175 Izan ere, hori merkeagotu dezakeen jendeak… 759 01:04:07,343 --> 01:04:10,580 …Cargill, Kraft, General, Nestlé… 760 01:04:10,746 --> 01:04:14,016 …baldin eta intsektu-eskari bat badago… 761 01:04:14,250 --> 01:04:16,840 …horiek aurkituko dituzte merkeagotzeko moduak. 762 01:04:17,453 --> 01:04:19,555 Galdera handia da, zeren eta hau baita galdera: 763 01:04:19,555 --> 01:04:23,680 Benetan nahi dugu Cargill tartean sartzea eta hau merkeagotzea? 764 01:04:24,060 --> 01:04:28,431 Pixka bat kezkatzen nau Nordic Food Lab-en ikuspegia esaten duzuenean… 765 01:04:28,497 --> 01:04:32,635 …alegia, intsektuak produkzio industrialerako ez erabiltzea… 766 01:04:32,668 --> 01:04:35,738 …horrek mahaitik atera baitzaitzakete… 767 01:04:35,905 --> 01:04:39,800 …araudi-politika gorenak eztabaidatzeko orduan… 768 01:04:39,976 --> 01:04:41,410 …gobernuekin, adibidez. 769 01:04:51,721 --> 01:04:53,456 Eta nola du izena? 770 01:04:56,259 --> 01:04:58,628 Nola? Pixka bat mugituko naiz. 771 01:05:00,596 --> 01:05:03,733 Hasi jaten. Erantzun beharreko dei bat dut. 772 01:05:03,799 --> 01:05:05,935 Jan lasai, eta gordeidazue pixka bat. 773 01:05:11,107 --> 01:05:15,478 Ikerketa zabaltzen ari dira, eta partekatzeko aukera ematen. 774 01:05:16,445 --> 01:05:19,715 Eta hori ona litzateke, zeren eta proiektuaren puntu honetan… 775 01:05:19,749 --> 01:05:24,186 …zeharo aspertuta gaude oinarrizko argudioez… 776 01:05:24,220 --> 01:05:27,990 …alegia, zomorroak jateak mundua salbatuko duela… 777 01:05:28,057 --> 01:05:34,730 …baina puntu honetan ona litzateke entzule kontzienteak edukitzea… 778 01:05:34,797 --> 01:05:37,880 …baina hasieratik ere has liteke. 779 01:05:45,107 --> 01:05:47,810 Eskerrik asko sarreragatik eta ni hartzeagatik. 780 01:05:47,877 --> 01:05:50,212 Hurrengo minutuetan deskribatu nahi nizueke… 781 01:05:50,212 --> 01:05:53,316 …nola zaporearen bila joatea onuragarria izan daitekeen… 782 01:05:53,316 --> 01:05:55,952 …suntsigarria baino… 783 01:05:56,285 --> 01:05:59,455 …janari-sistema eta ekosistema osasuntsuak egituratzeko. 784 01:05:59,622 --> 01:06:02,491 Edo, beste hitzetan esanda, ondo jaten nola ikasi. 785 01:06:13,002 --> 01:06:16,205 SUITZA 786 01:06:29,218 --> 01:06:35,424 Hitza ematen diogu Kopenhageko Nordic Lab Foodeko Josh Evansi. 787 01:06:35,758 --> 01:06:37,259 Josh, hitza zurea da. 788 01:06:37,426 --> 01:06:40,863 Eskerrik asko sarreragatik eta gaur ni hartzeagatik. 789 01:06:41,764 --> 01:06:45,668 Ez dut argudiatu nahi mundu guztiak zomorroak jan behar dituenik. 790 01:06:45,701 --> 01:06:48,070 Ez dago irtenbide errazik elikaduraren segurtasunerako. 791 01:06:48,070 --> 01:06:50,272 Ez dago irtenbide errazik elikadura-sistema globaletarako. 792 01:06:50,339 --> 01:06:53,809 Intsektuak munduan onartzeko argudioak… 793 01:06:53,876 --> 01:06:57,913 …gaizki interpretatutako datuetan oinarrituta daude, agian. 794 01:06:58,147 --> 01:07:01,851 Beharbada ez genuke saiatu behar gaur egungo haragi-eskaria… 795 01:07:01,917 --> 01:07:03,519 …masiboki ekoiztutako intsektuekin ordezkatzen… 796 01:07:03,586 --> 01:07:07,189 …janaria proteina bihurtzen efikazagoak direlako bakarrik. 797 01:07:07,256 --> 01:07:10,159 Hori ez da nahikoa iraunkorra dela bermatzeko. 798 01:07:10,793 --> 01:07:11,560 Eskerrik asko. 799 01:07:13,062 --> 01:07:17,666 Mila esker, Josh. Galderen txanda da orain. 800 01:07:17,700 --> 01:07:21,570 Ingelesez, frantsesez, espainolez galdetu dezakezue. 801 01:07:22,104 --> 01:07:25,240 Ulertzeko ahalegin guztiak egingo ditugu. 802 01:08:14,557 --> 01:08:16,759 Zomorroak jateak mundua salba al dezake? 803 01:08:20,896 --> 01:08:24,133 2050erako, ENEk iragartzen du… 804 01:08:24,867 --> 01:08:28,704 …munduak 9.000 milioi biztanle izango dituela. 805 01:08:28,804 --> 01:08:33,209 Beraz, janari-produkzioa %70 igo beharko da… 806 01:08:33,209 --> 01:08:37,279 …janari-eskari gero eta handiagoari aurre egiteko. 807 01:08:37,313 --> 01:08:40,080 Eta, kasu askotan, bereziki proteina-eskariari. 808 01:08:41,484 --> 01:08:46,655 Beraz, ekoitzi eta jan beharko genituzkeen organismoak… 809 01:08:46,722 --> 01:08:52,800 …galera ekologiko gutxiagorekin eta efikazago bihurtuko dira janari. 810 01:08:54,697 --> 01:08:58,033 ENE bezalako erakundeak erabiltzen ari diren argudio arrazionalak… 811 01:08:58,234 --> 01:09:02,037 …jendeak hori janari bideragarritzat hartzeko… 812 01:09:04,507 --> 01:09:06,509 …ni eszeptiko samarra naiz horiekiko. 813 01:09:06,675 --> 01:09:09,211 Eta uste dut arrazoiaren parte bat dela… 814 01:09:10,146 --> 01:09:13,782 …ENEk dioenean igo egin behar dugula janari-produkzioa… 815 01:09:13,816 --> 01:09:17,419 …Munduko Janari Programak, NBEn beste agentzia bat baita… 816 01:09:17,453 --> 01:09:22,800 …esaten du badagoela orain munduan 12.000 milioientzat lain janari. 817 01:09:22,858 --> 01:09:24,280 Oraintxe. 818 01:09:25,361 --> 01:09:31,240 Beraz, baliteke janari-produkzioa ez izatea arazoaren gakoa. 819 01:09:33,702 --> 01:09:38,908 Arazoa beste faktore multzo batean egon liteke… 820 01:09:39,041 --> 01:09:40,876 …eta zerikusia du janariaren banaketarekin… 821 01:09:41,043 --> 01:09:44,980 …edo nola ekoizten den janaria biztanle kontzentrazioaren arabera. 822 01:09:45,080 --> 01:09:47,249 Eta hau izan liteke arrazoirik garrantzitsuena: 823 01:09:47,383 --> 01:09:49,084 Botere-egitura desberdinek… 824 01:09:49,218 --> 01:09:53,455 …betikotu egiten dute janaria eskuratzeko desberdintasuna. 825 01:09:53,956 --> 01:09:57,359 Zerikusi handiagoa du merkatuarekin nekazaritzarekin baino. 826 01:09:59,061 --> 01:10:03,265 ZOMORROAK 827 01:10:04,033 --> 01:10:07,560 Europako Batasuna janaritzat ari da onartzen intsektu espezie asko. 828 01:10:07,636 --> 01:10:11,280 AEBk atzeratu egin du jateko moduko intsektuei buruzko legeak egitea. 829 01:10:12,041 --> 01:10:13,542 Insect Project bukatu da. 830 01:10:13,576 --> 01:10:16,078 Josh liburu batean idazten ari da bere ikerketak. 831 01:10:16,078 --> 01:10:17,479 Gero doktoretza egingo du. 832 01:10:17,513 --> 01:10:19,215 Benek Food Studio zabaldu zuen Edinburgon. 833 01:10:19,215 --> 01:10:22,160 Robertok Nordic Food Laben jarraitzen du. 834 01:10:57,286 --> 01:10:59,421 Forest Gump-en aipamenak hau izan behar luke: 835 01:10:59,421 --> 01:11:02,024 "Bizitza ezti-inurritegi bat bezalakoa da". 836 01:11:02,024 --> 01:11:04,600 "Ez dakizu zein egokituko zaizun". 837 01:13:06,382 --> 01:13:09,560 ITZULPENA - AZPITITULUAK: Jon Muñoz