1 00:01:24,800 --> 00:01:27,880 Ongi etorri. Peter Wohllebentzat dudan lehen galdera da: 2 00:01:28,080 --> 00:01:30,960 Zein zuhaitz izango zinateke, eta zergatik? 3 00:01:31,720 --> 00:01:33,360 Pagoa izango nintzateke. 4 00:01:33,560 --> 00:01:37,320 Ez bereziki atsegin ditudalako, ez. 5 00:01:37,520 --> 00:01:41,000 Bertako espezie bat delako baizik. 6 00:01:41,200 --> 00:01:43,720 Eta behea jota dago azkenaldian. 7 00:01:43,920 --> 00:01:46,520 Oso familiarrak eta lagunartekoak dira. 8 00:01:46,720 --> 00:01:49,920 Atsegin dute taldeko bizitza eta ondorengoak zaintzea. 9 00:01:50,120 --> 00:01:54,000 Ni ere familiarra naiz, horregatik aukeratu ditut pagoak. 10 00:01:54,200 --> 00:01:57,320 -Baina barrutik gogorrak dira. -Baita ni ere. 11 00:02:10,840 --> 00:02:14,080 Dena hasi zen bestseller arrakastatsu batekin. 12 00:02:14,360 --> 00:02:18,400 Hasiera batean, oso erakargarria ez dirudien gai bati buruzkoa, 13 00:02:18,600 --> 00:02:22,920 esaterako esne garratzari buruzkoa. Basoari, zuhaitzei buruzkoa da. 14 00:02:23,120 --> 00:02:26,360 Eman diezaiogun ongi etorri beroa Peter Wohllebeni. 15 00:02:31,000 --> 00:02:33,600 "Zuhaitzen ezkutuko bizitza" liburua 16 00:02:33,800 --> 00:02:36,160 40 herrialdetan argitaratu dute. 17 00:02:36,440 --> 00:02:39,680 Liburu salduenen zerrendaburu da Frantzian. 18 00:02:39,880 --> 00:02:43,680 Duela bi urtetatik, basozainarena da 19 00:02:43,880 --> 00:02:46,960 fikzioa ez den Alemaniako libururik irakurriena. 20 00:02:48,800 --> 00:02:52,080 300 milioi urte dituzten basoak daude. 21 00:02:52,280 --> 00:02:56,520 Gizakiak 300.000 ditu eta basozainek 300. 22 00:02:56,680 --> 00:03:00,840 Natura ederki moldatzen da bere kasa. 23 00:03:01,320 --> 00:03:03,760 Hau da, harengandik ikas dezakegu, 24 00:03:03,960 --> 00:03:07,240 duela denbora asko sortu baitzen. 25 00:03:07,440 --> 00:03:10,440 Zer ikasi behar genuke naturarengandik? 26 00:03:10,640 --> 00:03:12,320 Lasaitzen. 27 00:03:12,520 --> 00:03:14,640 Errudun ez sentitzen. 28 00:03:15,600 --> 00:03:18,720 Peter, non aterako dugu argazkia? Balkoian? 29 00:03:18,920 --> 00:03:20,480 Taldeko argazkia? 30 00:03:25,880 --> 00:03:28,760 Basora egindako bisitetan, galdetzen zidaten: 31 00:03:28,960 --> 00:03:32,920 Bada gai honi buruzko libururik? Eta nik erantzuten: "ezta bat ere". 32 00:03:33,120 --> 00:03:35,360 Eta emazteak esan zidan: "idatzi zuk". 33 00:03:35,560 --> 00:03:37,880 "Ez dut gogorik". "10 orri baino ez". 34 00:03:38,080 --> 00:03:39,360 "Ez, ez dut gogorik". 35 00:03:39,560 --> 00:03:41,360 Eta azkenean, amore eman nuen. 36 00:03:41,640 --> 00:03:44,920 "Ados, idatzi eta pare bat argitaletxetara bidaliko dut, 37 00:03:45,120 --> 00:03:47,400 eta inori ez bazaio gustatzen, berdin du". 38 00:03:47,600 --> 00:03:50,520 Orduan lehen liburu bat idatzi zuen, 39 00:03:50,720 --> 00:03:53,800 baina hura ez zen bestsellerra izan. Zein izan zen? 40 00:03:54,080 --> 00:03:57,320 Bestsellerra "Zuhaitzen ezkutuko bizitza" izan zen. 41 00:03:57,520 --> 00:04:01,000 Nire hamaseigarren liburua. Baina ni ez naiz idazlea. 42 00:04:09,440 --> 00:04:12,160 Arratsalde on. Peter Wohlleben nauzue. 43 00:04:12,360 --> 00:04:15,560 Milesker gonbidapenagatik. 44 00:04:15,760 --> 00:04:18,920 Gaur ez naiz irakurtzera etorri, aurrez jakin dezazuen. 45 00:04:20,000 --> 00:04:23,120 Egiaz, ez naizelako idazlea ere... 46 00:04:23,320 --> 00:04:26,760 Benetan ari naitzaizue, ez nabil txantxetan. 47 00:04:26,960 --> 00:04:28,640 Izatez basozaina naiz. 48 00:04:29,400 --> 00:04:32,160 27 urterekin hasi zen lanean 49 00:04:32,360 --> 00:04:35,080 bizitza osorako funtzionario plaza batean. 50 00:04:35,360 --> 00:04:40,560 Zer asmo zenituen orain bizileku duzun Hümmelera etorri zinenean? 51 00:04:40,840 --> 00:04:43,760 Hasieran modu konbentzionalean egiten nuen lan. 52 00:04:43,960 --> 00:04:46,880 Zentzurik topatu ez nion arte. 53 00:04:47,080 --> 00:04:49,800 Ez nekien zergatik. Beti esan zidaten: 54 00:04:50,000 --> 00:04:52,280 "Basozain onak basoa eraberritzen du, 55 00:04:52,480 --> 00:04:54,640 zuhaitzak mozten eta berriak landatzen". 56 00:04:54,920 --> 00:04:58,560 Orduan ulertu nuen: "hori egurraren industria da". 57 00:04:58,840 --> 00:05:00,200 Beraz, amore eman nuen. 58 00:05:00,400 --> 00:05:04,040 Familiarekin hitz egin nuen, niretzat zama baitzen. 59 00:05:04,320 --> 00:05:06,240 Gainera, Suediara joan nahi genuen. 60 00:05:06,440 --> 00:05:09,520 Orduan, alkateak esan zidan: "Alde egin baino lehen, 61 00:05:10,200 --> 00:05:13,120 guk kontratatuko zaitugu. Ez joan". 62 00:05:13,320 --> 00:05:15,280 "Funtzionario ordez, langile gisa". 63 00:05:15,560 --> 00:05:18,960 Ederra iruditzen zait dogmatikoa izan gabe 64 00:05:19,160 --> 00:05:23,160 istorioak gertutasunez kontatzeko duzun modua. 65 00:05:23,360 --> 00:05:26,280 Sinesgarria da. Hori da jendeak atsegin duena. 66 00:05:26,480 --> 00:05:28,200 Edonork hamaiketakora 67 00:05:28,400 --> 00:05:30,800 gonbidatuko lukeen tipo hori dirudizu. 68 00:05:31,000 --> 00:05:32,440 Horrek beti laguntzen du. 69 00:05:59,200 --> 00:06:00,600 Ados. 70 00:06:04,240 --> 00:06:07,480 Tira, basoan nago, nola ez. 71 00:06:07,680 --> 00:06:10,560 Zerbait desberdina erakutsiko dizuet: 72 00:06:10,760 --> 00:06:12,680 zuhaitzak zeinen lagunartekoak diren. 73 00:06:12,880 --> 00:06:16,520 Hemen dugu motzondo zahar bat... Hobeto erakutsiko dizuet. 74 00:06:16,720 --> 00:06:18,240 Oso zaharra da. 75 00:06:18,440 --> 00:06:20,720 Oraindik bizirik dago. Egur gogorrekoa da. 76 00:06:22,800 --> 00:06:27,280 Duela urte batzuk, nire distrituko baso-erreserba batean 77 00:06:27,640 --> 00:06:29,920 goroldioz estalitako harri bat topatu nuen. 78 00:06:30,920 --> 00:06:34,640 Harrigarria zen: ponpatu samarra eta arrakalekin. 79 00:06:34,960 --> 00:06:39,560 Goroldioa altxa nuenean, azpian zuhaitz azala ikusi nuen. 80 00:06:41,000 --> 00:06:45,080 Ez zen harri bat, egur zaharra zen. 81 00:06:46,080 --> 00:06:50,320 Motzondo handi eta zahar baten hondarrak ziren. 82 00:06:52,520 --> 00:06:55,880 Inoiz zuhaitzaren ertza izandakoaren hondarrak ziren. 83 00:06:56,080 --> 00:07:00,120 Barrualdea humus bilakatua zen dagoeneko. 84 00:07:00,320 --> 00:07:04,160 NolataN biziraun zuten hondar horiek hainbeste? 85 00:07:04,360 --> 00:07:07,960 Zelulek azukre formako elikagaiak behar izaten dituzte. 86 00:07:08,160 --> 00:07:12,880 Hostorik gabe, eta beraz, fotosintesirik gabe, ezinezkoa da. 87 00:07:13,080 --> 00:07:17,440 Baina hau ez zen kasua. 88 00:07:17,640 --> 00:07:20,840 Ondoko zuhaitzek lagundu zioten. 89 00:07:21,040 --> 00:07:24,080 Pagoek azukrezko soluzioa eskaini zioten 90 00:07:24,240 --> 00:07:25,960 bizirik mantentzeko. 91 00:07:27,640 --> 00:07:30,040 Zuhaitzen batasuna ikus dezakegu 92 00:07:30,240 --> 00:07:33,280 desnibeletako sustrai multzoen bidez. 93 00:07:34,040 --> 00:07:37,000 Harzeko zientzialari batzuek sistema konplexua zela 94 00:07:37,200 --> 00:07:41,000 deskubritu zuten, zeinak espezie bereko 95 00:07:41,200 --> 00:07:43,640 partaideak biltzen dituen. 96 00:07:44,680 --> 00:07:48,200 Elikagaiak trukatzeak eta behar denetan elkar laguntzeak 97 00:07:48,520 --> 00:07:49,840 araua dirudi 98 00:07:50,920 --> 00:07:56,240 eta argi uzten du basoak super organismoak direla. 99 00:07:56,960 --> 00:08:00,120 Inurritegi baten antzerako egitura dute. 100 00:08:02,920 --> 00:08:06,200 Baina zergatik dira zuhaitzak izaki sozialak? 101 00:08:06,400 --> 00:08:09,360 Zergatik elkarbanatzen dituzte elikagaiak espezie berekoekin? 102 00:08:15,640 --> 00:08:18,560 Haiek badakite: "zuhaitz bat ez da baso bat". 103 00:08:18,760 --> 00:08:21,200 "Gizartean baino ezin dut biziraun". 104 00:08:21,400 --> 00:08:25,600 Gure antzera, gaixotzen garenean, zaintzen gaituzte. 105 00:08:25,800 --> 00:08:30,040 Zoriontsu eta osasuntsu zahartzeko modu bakarra da. 106 00:08:30,240 --> 00:08:33,000 Konparaketa egokia iruditzen zait. 107 00:08:39,200 --> 00:08:41,880 EGUR MOZKETA ETA BANAKETA 108 00:09:19,960 --> 00:09:21,440 Badoa zuhaitza! 109 00:09:27,520 --> 00:09:30,240 Ondo begiratu. 110 00:09:30,440 --> 00:09:33,600 Inguru hau bere kabuz eraberritzen ari da. 111 00:09:33,880 --> 00:09:35,960 -Bai. -Bai, eta hemendik... 112 00:09:37,360 --> 00:09:39,240 Hemen bi zuhaitz hosto erorkor daude. 113 00:09:39,440 --> 00:09:41,400 Zenbat zuhaitz daude hektareako? 114 00:09:42,760 --> 00:09:45,720 -Ehunekoa? -Trikimailu bat irakatsiko dizut. 115 00:09:45,920 --> 00:09:47,920 Makurtu edo belauniko jarri. 116 00:09:48,120 --> 00:09:50,640 Makurtu ondo, bestela ez duzu ikusiko. 117 00:09:50,840 --> 00:09:53,640 Ez dut zure errespetua irabazteko egiten. 118 00:09:53,920 --> 00:09:57,840 -Lehen begiratuan, goroldioa dirudi. -Ezin da ezer bereizi. 119 00:09:58,040 --> 00:09:59,600 Hemen kimuak daude. 120 00:09:59,880 --> 00:10:02,640 Nahastuta daude, izeiak baino ez daudela dirudi. 121 00:10:02,840 --> 00:10:05,720 Hurrengo basoak mistoa izan beharko du. 122 00:10:05,920 --> 00:10:08,120 Baso hosto erorkorra nahi dugu. 123 00:10:08,320 --> 00:10:12,720 Hurrengo belaunaldia mistoa izango da, eta hurrengoa, hosto erorkorra. 124 00:10:12,920 --> 00:10:14,880 500 bat urte barru. 125 00:10:16,520 --> 00:10:19,200 -Tira, zenbat ditugu? -Sei. 126 00:10:19,400 --> 00:10:21,600 Sei? Zenba ditzagun. 127 00:10:21,800 --> 00:10:23,520 -Bat... -Zortzi. 128 00:10:25,080 --> 00:10:28,040 Nork gehiago? Konta dezagun: bat, bi... 129 00:10:28,240 --> 00:10:31,240 Ea zer aurkitzen dugun. Hiru, lau, bost... 130 00:10:32,240 --> 00:10:33,640 Sei. 131 00:10:33,840 --> 00:10:37,160 Kontuz ibili goroldioa zenbatu gabe. 132 00:10:37,360 --> 00:10:39,800 Hemen gehiago. Zazpi, zortzi... 133 00:10:40,000 --> 00:10:42,400 Bederatzi, hori ez genuen zenbatu. 134 00:10:42,600 --> 00:10:46,920 Miatu dezagun. Hamar... Honek ia alde egin digu. 135 00:10:47,120 --> 00:10:48,680 Honek ere goroldioa dirudi. 136 00:10:48,880 --> 00:10:50,520 Hamaika. 137 00:10:50,720 --> 00:10:52,880 Hau zenbatu dugu? Uste dut baietz. 138 00:10:53,080 --> 00:10:54,680 Hobe bi aldiz ez zenbatzea. 139 00:10:54,880 --> 00:10:57,200 Hamaika goaz. Bada besterik? 140 00:10:57,400 --> 00:11:00,280 Begiratu zure zonaldean, bada besterik? 141 00:11:01,200 --> 00:11:04,240 -Erraza da hanka sartzea. -Ezer ez. 142 00:11:04,440 --> 00:11:08,520 Bateren bat utziko genuen, baina hamaika daudela esango dugu. 143 00:11:08,720 --> 00:11:11,600 -Hektareako... -110.000 dira. 144 00:11:11,800 --> 00:11:15,800 Ehun eta hamar mila. Zenbat landatzen dira ereinaldiko? 145 00:11:16,000 --> 00:11:20,480 -Hamar mila. -Hemen hamar aldiz gehiago ditugu. 146 00:11:21,280 --> 00:11:22,720 Ereitea lelokeria da. 147 00:11:30,240 --> 00:11:31,960 Tira, goazen. 148 00:11:34,400 --> 00:11:35,880 Goazen, goazen. 149 00:12:15,560 --> 00:12:17,440 Etorri. 150 00:12:17,640 --> 00:12:19,480 Tira, etorri. 151 00:12:21,880 --> 00:12:23,480 Poliki. 152 00:12:25,320 --> 00:12:26,600 Tira, tira.. 153 00:12:30,680 --> 00:12:32,280 Horrela, tira. 154 00:12:35,680 --> 00:12:37,720 Erakutsiko dizuet. Atzokoa da. 155 00:12:38,720 --> 00:12:41,560 Zama handia da zaldiarentzat. 156 00:12:41,760 --> 00:12:45,040 Ez, zaldiak tona bat pisatzen du. Enborra garraia dezake. 157 00:12:48,600 --> 00:12:51,960 Baina uzta-makinarekin egingo bazenute 158 00:12:52,160 --> 00:12:55,560 eraginkorragoa litzateke, azkarragoa. 159 00:12:55,760 --> 00:12:58,760 Azkarragoa bai, eraginkorragoa ez. 160 00:12:59,080 --> 00:13:00,960 Uzta-makina azkarragoa da... 161 00:13:05,720 --> 00:13:08,160 Korearen adibidea ipiniko dut. 162 00:13:09,760 --> 00:13:13,560 Samsung-en azken mugikorra... 163 00:13:13,720 --> 00:13:15,960 -Bai. -Oso azkar fabrikatu zuten. 164 00:13:16,160 --> 00:13:17,920 - Bai. -Bateriarena. 165 00:13:18,120 --> 00:13:22,600 Berria garatzeko denbora gehiago behar izan zuten eta hobea da. 166 00:13:22,800 --> 00:13:24,720 Basoan berdina gertatzen da. 167 00:13:24,920 --> 00:13:27,400 -Garapena... -Azkarregia izan zen. 168 00:13:27,600 --> 00:13:30,360 Bateria konprimituta zegoela uste dut. 169 00:13:30,560 --> 00:13:35,040 Azkarregi merkaturatu zuten eta kalteak eragin zituen. 170 00:13:35,440 --> 00:13:39,920 Honekin gauza bera. Uzta-makina azkarragoa da, baina kalteak dakartza. 171 00:13:51,880 --> 00:13:54,320 Volkswagenek diesel motorra azkarregi 172 00:13:54,520 --> 00:13:56,880 egin zuela ere esan nezakeen... 173 00:13:57,120 --> 00:13:59,960 Faborea egingo zenidake hori ere itzuliko bazenu. 174 00:14:15,200 --> 00:14:18,080 ZUHAITZEN EZKUTUKO BIZITZA 175 00:14:33,440 --> 00:14:37,520 Kaixo. Egun on. Peter Wohlleben. Pozten nau zu ikusteak. 176 00:14:37,720 --> 00:14:40,840 Umetan, sei urte nituenean, 177 00:14:41,040 --> 00:14:44,040 komtserbazionista izan nahi nuen. 178 00:14:45,840 --> 00:14:49,000 Eta eskola bukatzean basogintzan hasi nintzen. 179 00:14:49,200 --> 00:14:52,440 Basozaina eta basoko agentea gauza bera zirelakoan nengoen. 180 00:14:52,640 --> 00:14:56,640 Ez nuen ideiarik ere. Ez nentorren basoko agenteen familia batetik. 181 00:14:56,840 --> 00:15:00,080 Orduan, basogintzan hasi nintzenean 182 00:15:00,280 --> 00:15:02,560 pentsatu nuen: "hau ez dago ondo". 183 00:15:02,760 --> 00:15:06,080 Baso-mozketak, makinak, intsektizidak... 184 00:15:06,280 --> 00:15:07,960 Areagotzen ari dira, gainera. 185 00:15:08,880 --> 00:15:11,920 "Basoen zaintzaz" hitz egiten da basogintzan. 186 00:15:12,840 --> 00:15:15,040 Baina marketing hutsa da. 187 00:15:15,320 --> 00:15:18,720 Harakin batek animaliak zaintzen ditutuela esatea bezala da. 188 00:15:18,920 --> 00:15:21,200 Nik esango nioke: "ezta pentsatu ere". 189 00:15:21,400 --> 00:15:23,720 Ezin da basoa "zaindu". 190 00:15:23,920 --> 00:15:26,840 Erein daiteke, ekoiztu... Hori zilegi da. 191 00:15:27,040 --> 00:15:29,680 Ez nago egurraren ustiaketaren aurka. 192 00:15:29,880 --> 00:15:33,000 Zuek aulkietan esertzen zarete, nik paperez egindako 193 00:15:33,200 --> 00:15:35,800 liburuak idatzen ditut, eta, beraz, egurrezkoak. 194 00:15:36,000 --> 00:15:38,280 Basoaren alde zerbait egin nahi badugu 195 00:15:38,480 --> 00:15:42,320 nahikoa da hura mozten ez ibiltzea. 196 00:15:42,520 --> 00:15:45,880 Begiratu bai, baina ez ukitu. Horrela zainzten dira basoak. 197 00:15:46,080 --> 00:15:49,520 Baina ezin da basoa motozerrekin zaindu. 198 00:15:54,880 --> 00:15:59,360 Alemaniako lurrazalaren %80 pagondoek osatzen zuten. 199 00:16:00,320 --> 00:16:03,160 Eta naturak beti aurkitzen du itzulerako bidea. 200 00:16:05,520 --> 00:16:08,920 Begira, hemen duzue zuhaitz bikote bat. 201 00:16:09,120 --> 00:16:13,320 Gora begiratuz gero, ez dute elkar oztopatzen. 202 00:16:14,680 --> 00:16:18,360 Ondo begiratuz gero, adarrik lodienek kanpoalderantz egiten dute. 203 00:16:18,560 --> 00:16:21,000 Begiruneagatik edo espazio faltagatik? 204 00:16:21,200 --> 00:16:25,120 Beste zuhaitzekiko begiruneagatik egiten dute. 205 00:16:25,320 --> 00:16:29,320 Batzuk batera hazten dira. Argiagatik egiten dute. 206 00:16:29,600 --> 00:16:33,160 Basozain batek ez luke bikote direla esango; erromantikoegia da. 207 00:16:33,360 --> 00:16:35,040 Talde bat dira. 208 00:16:35,920 --> 00:16:37,840 -Bail. -Biko talde bat. 209 00:16:38,040 --> 00:16:40,560 Hori da. Bikote ezkonduak biko taldeak dira. 210 00:16:40,760 --> 00:16:43,840 Eta gero taldeko basoberritzea gertatzen da. 211 00:16:44,040 --> 00:16:46,840 Hau da: biak, ala inor ez. 212 00:16:47,040 --> 00:16:51,520 Horrela irakatsi zidaten. Kontakizun ez-erromantikoa. 213 00:16:52,200 --> 00:16:54,640 Ondo da, hau pagoaren kimua da. 214 00:16:54,840 --> 00:16:58,080 Poliki hazten da. Ez luke azkar egin beharko. 215 00:16:58,280 --> 00:17:00,800 200 edo 300 urte beharko ditu. 216 00:17:01,000 --> 00:17:03,600 Hori da zuhaitz baten gaztaroaren iraupena 217 00:17:03,800 --> 00:17:06,040 dena behar bezala joanez gero. 218 00:17:06,240 --> 00:17:07,680 Ikerketa baten arabera, 219 00:17:07,880 --> 00:17:11,680 zenbat eta beranduago hasi gaztaroa, luzaroago biziko da zuhaitza. 220 00:17:12,600 --> 00:17:16,600 Begira, ikus dezakezuenez, korapilo batzuk daude adarretan. 221 00:17:16,800 --> 00:17:18,240 Zenbatu egingo ditugu. 222 00:17:18,520 --> 00:17:20,200 Korapilo bat urteko. 223 00:17:20,480 --> 00:17:24,680 Bat, bi, hiru, lau, bost, sei, zazpi, zortzi. 224 00:17:24,880 --> 00:17:27,000 Honek 15, 16 urte izango ditu. 225 00:17:27,760 --> 00:17:30,000 Zenbat urte izan ditzake zuhaitzak? 226 00:17:30,920 --> 00:17:33,160 -Berrogeita hamar, ehun? -Gehiago. 227 00:17:33,360 --> 00:17:36,200 -Ez. Hamar hau da. -Hara. 228 00:17:36,400 --> 00:17:37,840 "Hara". Tira. 229 00:17:38,120 --> 00:17:41,600 Ehun esaten badugu, ez da esajerazioa izango. 230 00:17:42,120 --> 00:17:45,040 Balioespen bat da. Bai, ehun urte. 231 00:17:45,200 --> 00:17:47,080 Eta handiek? 232 00:17:47,320 --> 00:17:51,280 Handiek 150, 160. 233 00:17:51,480 --> 00:17:54,280 Izugarrizko aldea dago. 234 00:17:54,480 --> 00:17:57,520 Handiak arraseko mozketaren ondorio dira. 235 00:17:57,720 --> 00:17:59,320 Gero izugarri hazten dira. 236 00:17:59,600 --> 00:18:02,560 Txerriekin alderatzen baditugu, 237 00:18:02,760 --> 00:18:06,920 hazkuntza intentsibokoak sei hilabetean sakrifikatzen dituzte. 238 00:18:07,120 --> 00:18:10,520 Baina animalien aterpe batera eramaten badituzte, 239 00:18:10,720 --> 00:18:12,800 behin instituzio batek egin bezala, 240 00:18:13,000 --> 00:18:15,960 urtebete edo bi igarotakoan akabatuko dituzte. 241 00:18:16,160 --> 00:18:18,040 Hiltzeko jaiotzen dira. 242 00:18:18,320 --> 00:18:19,920 Gauza bera zuhaitzekin. 243 00:18:20,120 --> 00:18:23,440 Azkar hazten dira, baina ez dira zahartzen. 244 00:18:23,640 --> 00:18:26,120 Zerrategi batean bukatu behar dute. 245 00:18:26,320 --> 00:18:29,880 Arrazoi ekonomikoengatik, esan dezakegu 246 00:18:30,080 --> 00:18:33,360 ehun urtetan ez dela gehiegi ekoiztu. 247 00:18:33,560 --> 00:18:37,360 Baina ekologikoki, ikuspegi egokia da. 248 00:18:37,560 --> 00:18:39,400 Eta horrela funtzionatzen du. 249 00:18:39,600 --> 00:18:42,560 Zuhaitz txikienei lagundu nahi badiegu 250 00:18:42,760 --> 00:18:46,080 beren kasa utzi behar ditugu zaharrak. Moztu gabe. 251 00:18:46,360 --> 00:18:49,560 Haiei bitartean ezer ez gertatzeko, 252 00:18:52,480 --> 00:18:56,480 zuhaitz amak bere sustraiak txikienekin lotzen ditu 253 00:18:56,760 --> 00:18:59,320 eta azukre soluzio bidez elikatzen ditu. 254 00:18:59,520 --> 00:19:02,120 Bularra emango balie bezala. 255 00:19:02,400 --> 00:19:06,240 Onena familia horiek bat eginda mantentzea da. 256 00:19:06,520 --> 00:19:08,360 Hori da mantenimendu aproposa. 257 00:19:08,560 --> 00:19:12,040 Horko plantazioa, abeltzaintza industrialaren parekoa da. 258 00:19:12,240 --> 00:19:15,600 Denek adin bera dute. Umezurtz jaio dira. 259 00:19:15,800 --> 00:19:17,200 Zoratzeko abiaduran. 260 00:19:17,400 --> 00:19:19,720 Momenturen batean masan salduko balira, 261 00:19:19,920 --> 00:19:21,960 berriz hasiko litzateke prozesua. 262 00:19:24,000 --> 00:19:28,640 Ehizarekin berdin gertatzen da. Ehiztariek ez dute korrika egiten. 263 00:19:30,840 --> 00:19:34,360 Itzul gaitezen basoko bizitzaren defentsa estrategiara. 264 00:19:35,480 --> 00:19:39,720 Zuhaitzak, pagoak eta haritzak, ados jartzen dira hazteko. 265 00:19:39,920 --> 00:19:42,280 Ez euren artean, espeziekoen artean baizik. 266 00:19:42,480 --> 00:19:44,920 Aurten pagoen loraldi indartsua dago. 267 00:19:45,120 --> 00:19:49,600 Inguruko kilometroetan dauden pagoak ados jarri eta batera loratzen dira. 268 00:19:49,800 --> 00:19:51,400 Nola? Oraindik ez dakigu. 269 00:20:30,440 --> 00:20:31,400 Maitasuna. 270 00:20:32,720 --> 00:20:36,560 Koniferoek urtero haziak zabaltzen badituzte ere, 271 00:20:36,760 --> 00:20:39,880 zuhaitz hosto erorkorrek beste estrategia bat izaten dute. 272 00:20:40,880 --> 00:20:45,240 Loratu baino lehen, euren artean ados jartzen dira. 273 00:20:46,000 --> 00:20:48,840 "Udaberrian hasiko gara?" 274 00:20:49,640 --> 00:20:52,960 "Edo pare bat urte itxarongo dugu?". 275 00:20:57,240 --> 00:21:00,560 Zuhaitz zaharrek nahiago dute aldi berean loratu, 276 00:21:00,760 --> 00:21:04,040 hala banako gehiagoren geneak nahasten direlako. 277 00:21:31,240 --> 00:21:35,400 Baina zuhaitz hosto erorkorrek beste arrazoi bat ere badute: 278 00:21:36,480 --> 00:21:38,440 basurdeak eta oreinak. 279 00:21:40,720 --> 00:21:43,880 Hauek ezkurrak eta pagoen fruitua jaten dituzte 280 00:21:44,160 --> 00:21:47,560 negurako gantz geruza bat egiteko. 281 00:21:52,360 --> 00:21:54,880 Horregatik bilatzen dituzte fruituok gogo biziz. 282 00:21:54,960 --> 00:21:58,840 Haien osaketaren %50 gantzak eta hidratoak dira. 283 00:21:59,520 --> 00:22:02,200 Ez dago hori ematen duen elikagai hoberik. 284 00:22:06,360 --> 00:22:10,720 Udazkenean, basoko bazter guztiak garbi uzten dituzte. 285 00:22:11,000 --> 00:22:14,120 Orduan, udaberrian, ezin da ezer ernamuindu. 286 00:22:15,320 --> 00:22:18,760 Horregatik, zuhaitzak ados jartzen dira. 287 00:22:18,960 --> 00:22:21,040 Ez balira urtero loratuko, 288 00:22:21,240 --> 00:22:24,760 basurdeak eta oreinak elikagairik gabe geldituko lirateke. 289 00:22:24,960 --> 00:22:27,160 Haien populazioa mugatua da. 290 00:22:27,360 --> 00:22:31,840 Neguan garai oso bat igarotzen dute elikagairik hartu gabe, 291 00:22:32,080 --> 00:22:34,040 eta askok ez dute bizirauten. 292 00:22:36,360 --> 00:22:40,840 Pagoak eta haritzak batera loratu eta fruituak batera eginez gero, 293 00:22:41,280 --> 00:22:44,840 belarjale hauek ez dira dena jateko gai. 294 00:22:45,040 --> 00:22:49,280 Beraz, beti geldituko dira erneko diren haziak. 295 00:25:52,760 --> 00:25:54,800 Egin daiteke halakorik basoan? 296 00:25:55,000 --> 00:25:56,560 Ez. 297 00:25:56,760 --> 00:26:00,040 -Bestela animaliak izutzen dira. -Ez horixe. 298 00:26:00,800 --> 00:26:04,440 Hori helduek esaten dute, baina lelokeria bat da. 299 00:26:04,920 --> 00:26:06,640 Bestela ez nuke esango. 300 00:26:06,840 --> 00:26:09,640 Ohiu egiten duzuenean, animaliek zera diote: 301 00:26:09,840 --> 00:26:12,800 “A, umeak dira. Ez digute minik egingo". 302 00:26:13,000 --> 00:26:17,080 Badakite ez diezuela errifle batekin tiro egingo, ezta? 303 00:26:17,280 --> 00:26:20,080 -Badakite hori. -Umeek ezin dute egin. 304 00:26:20,280 --> 00:26:21,960 Heldu askok ere ez. 305 00:26:22,160 --> 00:26:25,600 Baina egiten dutenek agian ez lukete egin beharko. 306 00:26:25,800 --> 00:26:29,480 Animaliak ez dira beldurtzen zarata egiten dugunean. 307 00:26:29,680 --> 00:26:33,680 Basoan ezkutaketan jolasten bazarete, haiek lasai daude. 308 00:26:33,880 --> 00:26:36,080 Hemen inguruan oreinak daude. 309 00:26:36,280 --> 00:26:39,160 Baina ez ditugu ikusten ezkutatuta daudelako. 310 00:26:39,360 --> 00:26:40,680 Zingiran? 311 00:26:40,880 --> 00:26:43,960 Ez, ziurrenik zuhaixekn atzealdean. 312 00:26:44,160 --> 00:26:46,520 Ez dute ihes egiten, esaten dute: 313 00:26:46,720 --> 00:26:48,680 "Zarata egiten badute, ez dira ehiztariak". 314 00:26:48,880 --> 00:26:51,360 Zuen korrika hotsa entzuten dute. 315 00:26:51,560 --> 00:26:53,600 -Egin dezakegu berriz? -Bai. 316 00:27:12,560 --> 00:27:15,160 Hor gehiago dago, baso pribatu batean. 317 00:27:15,360 --> 00:27:17,760 Hau dena pipiak jota dago. 318 00:27:22,840 --> 00:27:24,080 Hor ere bai. 319 00:27:24,360 --> 00:27:26,400 Hau dena kendu beharra dago. 320 00:27:26,600 --> 00:27:29,360 -Hemen. -Itxura txarra du. 321 00:27:35,120 --> 00:27:37,960 Espezie bakoitzak bere parasitoak ditu. 322 00:27:38,240 --> 00:27:40,560 Bakoitza zuhaitz batean aditua da. 323 00:27:40,760 --> 00:27:44,680 Izeiarena ezagun zaharra da: pinuetako kakalardoa. 324 00:27:44,880 --> 00:27:47,880 Horregatik ere jarraitzen dugu lanean. 325 00:27:48,080 --> 00:27:50,920 Ia ez zaigu izeien plantaziorik gelditzen. 326 00:27:51,120 --> 00:27:53,840 Kakalardo hau alde guztietan dago, 327 00:27:54,040 --> 00:27:56,360 uda lehor eta beroen atzean. 328 00:27:56,560 --> 00:27:58,760 Koniferoak ez dira autoktonoak. 329 00:27:58,960 --> 00:28:01,920 Taigako, kontinente iparraldeko, espeziea dira. 330 00:28:02,120 --> 00:28:06,400 Hotza eta hezetasuna behar dute, eta hazkuntza-fase oso motza dute. 331 00:28:06,600 --> 00:28:09,240 Hemen beroegiak diren lurretan landatzen dira, 332 00:28:09,440 --> 00:28:13,840 udan ura falta den tokietan, eta lehortu egiten dira. 333 00:28:14,600 --> 00:28:17,080 Orduan, pinuetako kakalardoak... 334 00:28:17,280 --> 00:28:19,840 Sartzen lehenak arrak izaten dira. 335 00:28:20,120 --> 00:28:23,960 Kamikaze bat arduratzen da lehena izaten eta izeia probatzen. 336 00:28:24,240 --> 00:28:26,160 Izei osasuntsua babestu egingo da, 337 00:28:26,360 --> 00:28:28,880 erretxina tantak sortuz. 338 00:28:29,080 --> 00:28:32,680 Erretxiniarik ez sortzeko bezain lehor badago, 339 00:28:32,880 --> 00:28:35,520 parasitoak esango du: "Ez da ezer ateratzen". 340 00:28:35,720 --> 00:28:38,680 Orduan, deialdi kimikoa egingo du. 341 00:28:38,880 --> 00:28:40,560 "Bazkaltzera!". 342 00:28:40,840 --> 00:28:42,600 Orduan, hurrengoa egiten dugu. 343 00:28:42,800 --> 00:28:45,640 Infestaturiko zuhaitzak bestela ere hilko dira. 344 00:28:45,840 --> 00:28:50,160 Orduan, moztu eta azala kentzen zaie parasitoaren ugalketa saihesteko. 345 00:28:50,360 --> 00:28:54,840 Baina ez ditugu basoan soilguneak utzi nahi. 346 00:28:55,160 --> 00:28:57,040 Zuhaitz txikiek itzala behar dute. 347 00:28:57,240 --> 00:29:00,120 Izeia ez da pagoa. 348 00:29:04,200 --> 00:29:07,320 Horregatik mozten dira infestaturiko zuhaitzak. 349 00:29:07,520 --> 00:29:10,800 Moztu egiten ditugu edo azala kentzen diegu. 350 00:29:11,000 --> 00:29:15,400 Horrela egiten da baso naturaletara igarotzeko trantsizioa. 351 00:29:15,600 --> 00:29:19,320 Bestela, izeiak egongo dira soilgune horietan. 352 00:29:19,520 --> 00:29:24,000 Eta halakorik ez dugu nahi. Gakoa aldaketa klimatikoa da. 353 00:29:24,360 --> 00:29:28,720 Koniferoen gehiengoa datorren 20 urteetan desagertuko da. 354 00:29:30,040 --> 00:29:34,040 Behar ditugu. "Basoko ogiaren zuhaitza" dira. 355 00:29:35,200 --> 00:29:40,640 Ekaitzek edo kakalardoek izeien %57 txikitzen dute. 356 00:29:41,240 --> 00:29:45,520 Normalena izeiak moztea da, edo kakalardoek jatea bestela. 357 00:29:45,720 --> 00:29:48,080 Zer basogintza mota da hori? 358 00:29:48,280 --> 00:29:50,400 Automobilen fabrikatzaile batek 359 00:29:50,600 --> 00:29:52,880 autoak desgitera eramatea bezala da. 360 00:29:53,440 --> 00:29:57,680 %57ko probabilitatea dago, ekonomiak katastrofean bukatzeko. 361 00:29:57,880 --> 00:30:00,240 Horregatik, nik bestela egiten dut. 362 00:30:00,520 --> 00:30:03,360 Ezin du ogiaren zuhaitza izan. 363 00:30:25,640 --> 00:30:27,800 Pagoa, izeia edo haritza. 364 00:30:28,000 --> 00:30:32,480 Guztiek sentitzen dute mina zerbaitek hozka egiten dienean. 365 00:30:40,320 --> 00:30:43,000 Eta jaten dituenaren aurka borrokatzen dira. 366 00:30:44,880 --> 00:30:47,520 Adaburuek usain intentso bat askatzen dute. 367 00:30:47,720 --> 00:30:49,360 Zuhaitzek laguntza eskatzen dute 368 00:30:49,560 --> 00:30:52,800 eta haien defentsa kimikoko potentziala zabaltzen. 369 00:31:02,840 --> 00:31:05,680 Beldar batek kosk egitean, 370 00:31:06,400 --> 00:31:10,200 hozkada inguratzen duen gainazala aldatzen da, 371 00:31:11,320 --> 00:31:13,960 eta seinale elektrikoak bidaltzen dira, 372 00:31:14,160 --> 00:31:17,880 giza gorputzari eraso egiten diotenenan gertatzen den bertsu. 373 00:31:19,560 --> 00:31:22,080 Hala ere, bulkada hau ez da bidaltzen 374 00:31:22,280 --> 00:31:25,160 milisegundotan, giza gorputzean gertatu antzera. 375 00:31:25,360 --> 00:31:28,600 Baizik eta zentimetro minutuko abiaduran. 376 00:31:30,960 --> 00:31:33,400 Gero, beste ordubete igarotzen da 377 00:31:33,720 --> 00:31:36,240 antigorputzak hostoetara iristen direnerako 378 00:31:36,440 --> 00:31:39,200 eta hala, parasitoaren festarekin amaitzeko. 379 00:31:41,840 --> 00:31:43,360 Zuhaitzak motelak dira. 380 00:31:43,560 --> 00:31:47,720 Arriskuan egonda ere, ez dute presaka erantzungo. 381 00:31:48,680 --> 00:31:50,560 Abiadura falta izan arren, 382 00:31:50,760 --> 00:31:54,200 zuhaitzaren zatiek ez dute modu isolatuan funtzionatzen. 383 00:31:55,480 --> 00:31:57,880 Sustraiak arriskuan badaude, 384 00:31:58,080 --> 00:32:01,640 informazio hori zuhaitz osora iristen da 385 00:32:01,840 --> 00:32:03,640 eta hostoetatik irtengo diren 386 00:32:03,920 --> 00:32:07,160 substantzia usaintsuak ekoizten dira. 387 00:32:08,480 --> 00:32:10,080 Ez dira ausazko substantziak. 388 00:32:10,360 --> 00:32:13,720 Arrisku jakin bati moldaturikoak baizik. 389 00:32:14,040 --> 00:32:18,680 Gai baitira aurrean duten parasitoa zein den identifikatzeko. 390 00:32:35,680 --> 00:32:38,160 Zuhaitzak ez dira robotak, 391 00:32:38,360 --> 00:32:40,880 ezta egurra sortzeko makinak ere. 392 00:32:41,080 --> 00:32:43,720 Arreta jarriz gero, ohartuko gara 393 00:32:43,920 --> 00:32:45,680 sentitzeko gai diren 394 00:32:45,880 --> 00:32:48,560 eta helburu propioak dituzten izakiak direla. 395 00:32:58,320 --> 00:33:01,520 Suedian munduko zuhaitzik zaharrena dugu. 396 00:33:01,720 --> 00:33:04,640 -Ia hamar mila urte dituen izeia. -Bai. 397 00:33:04,840 --> 00:33:06,880 -Joango zara ikustera? -Noski. 398 00:33:07,160 --> 00:33:11,240 Hau komenigarria da zientzialarientzat 399 00:33:11,440 --> 00:33:13,760 izeiak 500 urtera arte 400 00:33:14,040 --> 00:33:16,920 baino ezin zitezkeela bizi uste baitzuten. 401 00:33:17,120 --> 00:33:19,320 Izeitxo bat agertu zen arte, 402 00:33:19,520 --> 00:33:22,760 zeinak 10.000 urte dituen eta bizirik jarraitzen duen. 403 00:33:23,040 --> 00:33:26,640 Beraz, ez dakigu zenbat urtera arte bizi daitezkeen izeiak. 404 00:33:26,840 --> 00:33:30,000 Hau hiltzen denean jakingo dugu. 405 00:33:30,280 --> 00:33:33,560 Egin dezakeedan bakarra galdetzea da. 406 00:33:33,760 --> 00:33:35,080 Galdetzea eta galdetzea. 407 00:33:37,160 --> 00:33:39,840 Zer da egiaz zuhaitz bat? 408 00:33:46,480 --> 00:33:48,000 Hala dator hiztegian: 409 00:33:48,200 --> 00:33:51,400 "Adarrak eta egurrezko enborra dituen landarea". 410 00:33:56,840 --> 00:34:01,080 Kimu nagusiak gainjartzailea izan behar du eta gorantza hazten segi. 411 00:34:01,280 --> 00:34:03,280 Bestela zuhaixka bat litzateke 412 00:34:03,480 --> 00:34:05,640 eta motzondotik adar asko aterako lirateke. 413 00:34:10,400 --> 00:34:14,720 Zailagoa izaten da, motzondotik beste enbor bat ateratzen denean, 414 00:34:15,640 --> 00:34:17,840 zeina baso askotan normala izaten den. 415 00:34:18,040 --> 00:34:21,680 Ikazkinek zuhaitz hosto erorkorrak mozten baitzituzten 416 00:34:21,960 --> 00:34:23,880 ikatz begetala lortu ahal izateko. 417 00:34:34,680 --> 00:34:37,120 Enbor hauek zuhaitz gazteak izango dira? 418 00:34:37,320 --> 00:34:39,880 Edo milurteko zuhaitzak? 419 00:34:45,920 --> 00:34:48,440 Horixe da Dalarnako eskualde suediarrean 420 00:34:48,640 --> 00:34:52,960 izei zaharrak ikertzen dituzten zientzialariek egiten duten galdera. 421 00:35:14,680 --> 00:35:18,600 -Joan dadila maisua aurretik. -Ezta pentsatu ere. 422 00:35:18,800 --> 00:35:22,960 -Lauhazka joan behar dugu. -Bai, Tibetean bezala. 423 00:35:27,840 --> 00:35:29,320 Zera, hori... 424 00:35:30,200 --> 00:35:34,360 Ezingo nuke hitzez azaldu orain sentitzen dudana. 425 00:35:35,760 --> 00:35:39,480 -Sentipen berezia da. -Bai, hala da. 426 00:35:40,280 --> 00:35:42,160 Hau ohiz kanpokoa da. 427 00:35:46,960 --> 00:35:50,000 Hori da zapaldu ezin den eremua? 428 00:35:50,200 --> 00:35:53,240 -Bai, hala da. -Sustraien sistema ez suntsitzeko. 429 00:35:55,000 --> 00:35:57,720 Agian gehiago mugatu behar genuke eremua. 430 00:35:58,000 --> 00:36:01,480 -Ez dakizuelako noraino iristen den. -Hori da. 431 00:36:02,200 --> 00:36:06,120 Izei zahar honek zuhaixka lau batzuk hazi ditu 432 00:36:06,320 --> 00:36:09,680 haren enborraren inguruan alfonbra baten antzera. 433 00:36:10,840 --> 00:36:13,280 Denak zuhaitzaren parte dira, 434 00:36:13,640 --> 00:36:18,240 eta haien sustraiak karbono-14 metodorarekin ikertu ziren. 435 00:36:19,880 --> 00:36:25,000 Ikerketak 9.550 urteko emaitza sinestezina argitu zuen. 436 00:36:26,400 --> 00:36:28,280 Zuhaixkak gazteagoak ziren 437 00:36:29,120 --> 00:36:33,480 baina kimu berriak ez ziren zuhaitzak bere horretan, 438 00:36:33,680 --> 00:36:35,560 osotasun baten zati baizik. 439 00:36:36,480 --> 00:36:39,880 Azken batean, sustraiek biziraupena bermatzen dute. 440 00:36:40,200 --> 00:36:42,640 Kilima aldaketa gogorrak pairatu arren, 441 00:36:42,880 --> 00:36:45,440 beti lortu dute enbor berriak kimatzea. 442 00:36:46,000 --> 00:36:49,840 Haiengan dago gorderik milaka urtetako esperientzia 443 00:36:50,040 --> 00:36:54,080 zeinak gaur egunera arte bizirauten lagundu baitio. 444 00:36:57,600 --> 00:36:58,680 Egun on. 445 00:36:59,280 --> 00:37:03,040 Gaur Old Tjikkorekin nago, munduko zuhaitzik zaharrenarekin. 446 00:37:03,240 --> 00:37:05,120 Ia 10.000 urte ditu. 447 00:37:06,040 --> 00:37:07,800 Umiltasun dosi bat da. 448 00:37:08,160 --> 00:37:12,920 Umiltasun dosi bat da, natura adintsua delako. 449 00:37:13,160 --> 00:37:15,240 Eta zuhaitzek denari eusten diotelako. 450 00:37:16,200 --> 00:37:20,280 Izei txiki honek adaketa klimatiko gogorrak jasan ditu. 451 00:37:20,640 --> 00:37:22,320 Baina eutsi egin dio. 452 00:37:22,680 --> 00:37:26,760 Aurre egin ezin dion gauza bakarra dago: motozerra bat. 453 00:37:51,320 --> 00:37:53,840 DENBORAREN FAKTOREA 454 00:37:54,200 --> 00:37:59,160 KLIMA ALDAKETAK ETA URAK ERAGINDAKO SUNTSIKETAK GORABEHERA, 455 00:37:59,520 --> 00:38:04,640 OLD TJIKKOK GAUR ARTE BIZIRAUN DU. 456 00:38:50,160 --> 00:38:51,640 Egun on. 457 00:38:54,160 --> 00:38:55,120 Banoa. 458 00:38:57,560 --> 00:38:58,520 Kaixo. 459 00:39:11,200 --> 00:39:13,160 Hara, entzuten hori? 460 00:39:14,320 --> 00:39:15,280 Etorri. 461 00:39:17,680 --> 00:39:19,640 Etorri, etorri. 462 00:39:19,840 --> 00:39:22,000 Begira, tori. 463 00:39:29,520 --> 00:39:30,960 Egon. 464 00:39:40,640 --> 00:39:42,600 Zeinen gogorra dagoen. 465 00:39:45,040 --> 00:39:46,840 Ondo da, etorri. Etorri. 466 00:39:48,000 --> 00:39:49,480 Ederki. 467 00:40:03,600 --> 00:40:07,400 Ingurumenean gertatzen diren aldaketa drastikoak ikusita, 468 00:40:07,600 --> 00:40:12,080 paisaia birjina eta natura ukigabearen falta gero eta handiagoa da. 469 00:40:13,640 --> 00:40:16,560 Baina ez digu ezerk ihes egiten. 470 00:40:16,960 --> 00:40:19,240 Ez dugu oihanaren benetako lurra ezagutzen. 471 00:40:19,440 --> 00:40:21,440 Eskuekin haztakatu daiteke. 472 00:40:21,640 --> 00:40:25,440 Lur normal batean egingo bagenu azazkalak hautsiko litzaizkiguke. 473 00:40:25,640 --> 00:40:27,840 Oihanean haztakatu daiteke. 474 00:40:28,040 --> 00:40:30,920 Lurra altxa egiten da animalien joan etorriarekin. 475 00:40:31,200 --> 00:40:32,960 Baina, orain, makina batzuk, 476 00:40:33,760 --> 00:40:36,480 Hannibal edo Tanke izena duten makinak, 477 00:40:36,760 --> 00:40:38,040 gainetik pasatzen dira 478 00:40:38,240 --> 00:40:41,000 eta lurra zanpatzen dute, bi metroko sakoneran. 479 00:40:41,200 --> 00:40:44,960 Txarrena ez da makinaren presioa, lurrarena baizik. 480 00:40:45,160 --> 00:40:47,880 Presiozko tipula baten antzekoa sortzen da. 481 00:40:48,080 --> 00:40:51,920 Makinak pasatzean, lurra konprimitu egiten da. 482 00:40:52,120 --> 00:40:55,680 Tipularen tamaina neumatikoen zabaleraren araberakoa da. 483 00:40:55,880 --> 00:40:58,240 Zenbat eta zabalago, orduan eta sakonago. 484 00:40:58,440 --> 00:41:02,440 Batez ere neumatiko zabalekin, markarik utzi ez arren. 485 00:41:02,640 --> 00:41:06,480 Gauza bera gertatzen da kalean kafe bat hartzen dugunean 486 00:41:06,680 --> 00:41:10,320 eta kamioi edo autobus bat igarotzean: katiluak dardara egiten du. 487 00:41:10,520 --> 00:41:13,320 Dardarak lurra astintzen du. 488 00:41:13,520 --> 00:41:17,680 Zentimetro karratuko presioa oso txikia izanda ere, 489 00:41:17,880 --> 00:41:21,040 kalteak eragiten ditu geruzarik sakonenetan. 490 00:41:21,240 --> 00:41:24,240 Geologoen arabera, birsortze gaitasuna 491 00:41:24,440 --> 00:41:27,320 20 zentimetroko sakoneran hasten da. 492 00:41:27,520 --> 00:41:31,000 Zatirik handiena datorren izotz aroaren ondoren birsortuko da. 493 00:41:33,800 --> 00:41:35,480 KATERIK GABE 494 00:41:40,840 --> 00:41:42,880 Hasieran, jatorrizko basoa 495 00:41:43,120 --> 00:41:45,720 Europaren zati handienean hedatzen zen, 496 00:41:45,920 --> 00:41:47,640 eta pagoa zen nagusi. 497 00:41:49,240 --> 00:41:52,960 Duela mende batzuk aizkorakadek desagerrarazi zituzten 498 00:41:53,160 --> 00:41:56,280 eta gero, gure arbasoen goldeek. 499 00:41:57,280 --> 00:42:00,680 Gero, Erdi Aroan, egurraren aroan, 500 00:42:00,880 --> 00:42:04,040 gelditzen ziren basoak suntsitu zituzten. 501 00:42:04,240 --> 00:42:07,240 Aldaketa ez zen 1800 arte iritsi. 502 00:42:07,680 --> 00:42:09,520 Orduan, basoak berriz jaio ziren. 503 00:42:13,440 --> 00:42:15,000 Basoak? 504 00:42:15,200 --> 00:42:17,920 Plantazioak izan ziren eta dira. 505 00:42:18,120 --> 00:42:21,320 Espezie bateko eta garai bateko zuhaitzen plantazioak, 506 00:42:21,520 --> 00:42:24,000 modu lausoan natura gogoraraziko digutenak. 507 00:42:25,600 --> 00:42:29,320 Izeiak eta pinuak mendiko beren habitatetik atera zituzten 508 00:42:29,440 --> 00:42:31,720 eta latitude baxuagoetara eraman. 509 00:42:31,920 --> 00:42:36,400 Ilara perfektuetan landatu zituzten, ehun urteren ondoren mozteko. 510 00:42:38,440 --> 00:42:42,920 Hainbeste dira monolaborantzan ohitu diren belaunaldiak, 511 00:42:43,240 --> 00:42:46,800 non jada ez baitakite benetako basoa nolakoa den. 512 00:44:27,800 --> 00:44:31,000 BIALOWIEZA PARKE NATURALA 513 00:44:31,200 --> 00:44:35,680 Bada Europako jatorrizko basoen inguruko sineskeria bat. 514 00:44:36,240 --> 00:44:39,160 Askotan paisaia gehiegi haziko dela pentsatzen da, 515 00:44:39,360 --> 00:44:42,320 sastraka zeharkaezin handi bat bihurtuko dela. 516 00:44:43,200 --> 00:44:47,680 100 urtetan ukitu ez diren erreserbek 517 00:44:47,960 --> 00:44:50,000 kontrakoa erakusten digute. 518 00:44:51,040 --> 00:44:53,840 Erraza da jatorrizko baso bat zeharkatzea. 519 00:44:54,040 --> 00:44:55,960 Eragozpen bakarra 520 00:44:56,160 --> 00:44:59,160 lurrean barreiatuta dauden enbor zaharrak dira. 521 00:45:08,240 --> 00:45:12,720 Gutxi dira giza bizitza batean atzeman daitezkeen aldeak. 522 00:45:13,880 --> 00:45:17,920 Jatorrizko basoak hazten diren eremu babestuek 523 00:45:18,120 --> 00:45:20,080 natura lasaitzeko balio dute. 524 00:45:25,040 --> 00:45:28,040 Hau handia da, e? 525 00:45:32,800 --> 00:45:34,120 Hara. 526 00:45:41,760 --> 00:45:43,080 Pena da. 527 00:45:51,680 --> 00:45:56,160 Eremu honetan 500 bat zuhaitz moztu dituzte. 528 00:45:58,680 --> 00:46:02,080 Zuhaitz gazteenei eginiko kaltea argi ikus daiteke. 529 00:46:05,240 --> 00:46:07,680 Eseri egingo naiz, hobeto aterako da. 530 00:46:15,280 --> 00:46:18,280 Zergatik egiten zaigu zailagoa landareak ulertzea 531 00:46:18,480 --> 00:46:20,360 animaliak ulertzea baino? 532 00:46:24,280 --> 00:46:26,640 Eboluzioaren historia izan zen 533 00:46:26,840 --> 00:46:30,080 duela asko landarediarengandik banatu gintuena. 534 00:46:31,720 --> 00:46:34,440 Bakoitzak bere ingurua bere modura ulertzen du, 535 00:46:34,640 --> 00:46:37,200 beraz, irudimenaz baliatu beharko dugu 536 00:46:37,400 --> 00:46:40,400 zuhaitzetan gertatzen denaren 537 00:46:40,600 --> 00:46:42,280 ideia bat egin ahal izateko. 538 00:46:42,480 --> 00:46:44,480 ENTZUTEN DITUZU ZUHAITZAK HIZKETAN? 539 00:46:48,360 --> 00:46:50,560 Zuhaitzak infinituki geldoak dira. 540 00:46:51,280 --> 00:46:54,800 Horregatik dirudi izaki zurrunak direla, 541 00:46:55,000 --> 00:46:56,960 harriak bezain bizkorrak. 542 00:46:59,240 --> 00:47:00,920 Haien bizi-itxaropena 543 00:47:01,120 --> 00:47:04,000 gurea baino bost aldiz handiago da. 544 00:47:07,680 --> 00:47:09,240 Mugimendu aktiboak, 545 00:47:09,440 --> 00:47:13,280 kimuen hazkuntza edo hostoen garapena 546 00:47:13,480 --> 00:47:16,160 gertatzeko asteak edota hilabeteak behar dira. 547 00:47:24,480 --> 00:47:27,520 Hostoak udazkenean erortzen dira eta udaberrian loratzen. 548 00:47:27,720 --> 00:47:31,640 Gure latitudeetako ohiko fenomenoak dira. 549 00:47:34,880 --> 00:47:38,320 Baina, ondo pentsatuz gero, prozesu liluragarria da. 550 00:47:38,520 --> 00:47:41,480 Hori egiteko bada ezinbestekoa den zerbait. 551 00:47:41,680 --> 00:47:43,280 Denboraren zantzua. 552 00:47:49,840 --> 00:47:53,120 Nola dakite berriro ere negua dela? 553 00:47:53,320 --> 00:47:57,400 Nola dakite tenperatura igoera ez dela eten bat, 554 00:47:57,600 --> 00:47:59,640 baizik eta udaberria dela? 555 00:48:08,240 --> 00:48:12,600 Izaera kontua da zuhaitzek haien hostoak galtzea. 556 00:48:16,360 --> 00:48:19,680 Nire jaioterria den Hümmeletik 557 00:48:19,880 --> 00:48:23,040 ondoko herrira bidean, hiru haritz daude. 558 00:48:23,240 --> 00:48:26,120 Ez dago ia distantziarik haien artean. 559 00:48:28,160 --> 00:48:31,880 Ehundaka urte dituzten enborrok zentimetro batzuk banatzen dituzte. 560 00:48:32,600 --> 00:48:35,640 Honek azterketa egiteko objektu paregabe bihurtzen ditu, 561 00:48:35,840 --> 00:48:39,840 baldintza atmosferiko berak baitituzte hirurek. 562 00:48:40,880 --> 00:48:44,040 Haritzok bestela jokatzen badute 563 00:48:44,240 --> 00:48:47,600 haien ezaugarri indibidualengatik baino ezin da izan. 564 00:48:48,240 --> 00:48:50,480 Eta bestela jokatzen dute. 565 00:48:53,080 --> 00:48:55,880 Ezkerreko haritza aldatu da jada kolorez, 566 00:48:56,080 --> 00:48:59,440 baina erdikoa eta eskubikoa oraindik berde daude. 567 00:49:00,240 --> 00:49:02,200 Handik aste batzuetera 568 00:49:02,400 --> 00:49:04,840 hibernatuko dute, beren lagunaren antzera. 569 00:49:05,600 --> 00:49:07,960 Baina kokalekua bera bada... 570 00:49:08,160 --> 00:49:11,080 zergatik dute bestelako jokaera? 571 00:49:13,440 --> 00:49:16,760 Askotan, udazkenetan, hego-haize bodalak izaten dira. 572 00:49:16,960 --> 00:49:19,760 Orduan, haritzek erabaki bat hartu behar dute. 573 00:49:19,960 --> 00:49:23,680 Egun epel horiek fotosintesia egiteko 574 00:49:23,880 --> 00:49:26,520 eta kaloria gehigarriren bat eskuratzeko baliatu? 575 00:49:26,720 --> 00:49:29,840 Edo arriskatu gabe hostoak galdu? 576 00:49:30,040 --> 00:49:32,280 Bat-bateko izozte batek 577 00:49:32,440 --> 00:49:34,480 hibernatzera behartuko balitu ere. 578 00:49:36,320 --> 00:49:39,840 Antza denez, zuhaitz bakoitzak erabakitzen du. 579 00:49:40,040 --> 00:49:42,240 Haritzetako bi ausartagoak dira. 580 00:49:42,440 --> 00:49:45,040 Baina hirugarrena beldurtiagoa da. 581 00:49:45,240 --> 00:49:47,960 Edo, bestela begiratuta: zuhurragoa. 582 00:50:13,080 --> 00:50:14,560 Egun on. 583 00:50:14,760 --> 00:50:16,440 Oraindik otsaila bada ere, 584 00:50:16,640 --> 00:50:20,120 lehen zuhaitzak ari dira hibernaziotik esnatzen. 585 00:50:20,320 --> 00:50:24,040 Sahats honetan ondo ikus daiteke hori. 586 00:50:24,240 --> 00:50:28,080 Hasi zaizkio lore-pipilak ateratzen. 587 00:50:28,280 --> 00:50:30,360 Galdera da: nola egiten dute? 588 00:50:30,560 --> 00:50:32,960 Lehen pipilak ateratzeko, 589 00:50:33,160 --> 00:50:35,760 urak presioa behar du. 590 00:50:35,960 --> 00:50:39,280 Honi transpirazioa deitu ohi diogu. 591 00:50:39,480 --> 00:50:41,760 Ura hostoetatik lurruntzen da, 592 00:50:41,960 --> 00:50:45,880 enborrean hutsune bat sortu eta ura xurgatzen da. 593 00:50:46,080 --> 00:50:50,400 Baina zuhaitz honek ez du berde dagoen hostorik 594 00:50:50,600 --> 00:50:52,640 eta dagoeneko presio handia du. 595 00:50:52,840 --> 00:50:53,840 Nola da posible? 596 00:50:54,800 --> 00:50:59,280 Ponpaketa aktiboa egiteko mekanismo bat izango duelakoan nago. 597 00:50:59,480 --> 00:51:01,840 Baina oraindik ez dute aurkitu. 598 00:51:07,600 --> 00:51:11,440 Frantisek Baluskak ere, Botanika zelularra eta molekularra sailekoa 599 00:51:11,640 --> 00:51:14,840 Bonneko Unibertsitatean, bat egiten du 600 00:51:15,120 --> 00:51:19,400 sustraietan garunaren antzerako egiturak daudela dioen iritziarekin. 601 00:51:21,040 --> 00:51:23,360 Sustraiek lurrean aurrera egiten badute, 602 00:51:23,720 --> 00:51:25,600 estimuluak hauteman ditzakete. 603 00:51:25,800 --> 00:51:28,440 Ikaerlariek prozesatzen diren 604 00:51:28,640 --> 00:51:32,840 eta jokaera aldarazi dezaketen seinale elektrikoak neurtzen dituzte. 605 00:51:33,040 --> 00:51:36,360 Artikulu bat argitaratu genuen erakusteko 606 00:51:36,560 --> 00:51:39,240 200 hertzeko fekuentzia honek 607 00:51:39,440 --> 00:51:42,760 sustraietik iturbururainoko hazkuntza sustatzen zuela. 608 00:51:42,960 --> 00:51:47,040 Hau da, 200 hertzeko iturriaren norabidean hazten dira. 609 00:51:47,240 --> 00:51:51,560 Mugimenduan den uraren hotsaren batez besteko frekuentzia da. 610 00:51:51,760 --> 00:51:54,560 -Erabilgarria sustraiarentzat. -Bai, noski. 611 00:51:54,760 --> 00:51:57,560 Sustraiek ura dagoela uste dute 612 00:51:57,760 --> 00:52:00,560 edo beste sustrai batzuk bilatzen dituzte? 613 00:52:00,760 --> 00:52:04,800 Ez, sustrai guztiek gauza bera egingo lukete. 614 00:52:05,080 --> 00:52:08,280 Denek hautematen dituzte 200 hertzak. 615 00:52:08,480 --> 00:52:11,440 Ur korronterantz hazten dira. 616 00:52:11,960 --> 00:52:15,120 "Entzun" egiten dutela esango zenuke? Ez dute belarririk. 617 00:52:15,400 --> 00:52:17,920 -Hori da, ez dute. -Horixe ez dutena... 618 00:52:18,120 --> 00:52:22,600 Baina, egiaz, landare guztia da belarri erraldoi baten antzekoa. 619 00:52:24,840 --> 00:52:27,040 Metafora bat da? 620 00:52:27,240 --> 00:52:31,720 Askotan galdetzen didante, galdera tranpa balitz bezala: 621 00:52:32,760 --> 00:52:35,240 "Zergatik bilatzen diozu alde gizatiarra guztiari?". 622 00:52:37,880 --> 00:52:40,320 Adibidez, esaten dudanean 623 00:52:40,600 --> 00:52:44,400 "zuhaitzek uhinak entzun ditzakete sustraiekin", 624 00:52:44,680 --> 00:52:46,680 lehenengo "hauteman" esaten dut, 625 00:52:46,880 --> 00:52:49,580 eta gero esango dut entzutearen antzekoa dela. 626 00:52:49,920 --> 00:52:53,960 Uste dut natura ezin dela gehiagi humanizatu. 627 00:52:54,200 --> 00:52:56,960 Bestela, "zuhaitzeraz" hitz egingo baikenuke. 628 00:52:57,720 --> 00:53:00,640 Ez dut bere hizkuntzan hitz egiten, ez dut ulertzen. 629 00:53:00,840 --> 00:53:02,880 Ez dakidalako nola ulertu. 630 00:53:03,160 --> 00:53:05,560 Horregatik hitz egiten dugu metafora bidez. 631 00:53:07,120 --> 00:53:11,120 Arazoa erridikulizatzea da. 632 00:53:11,320 --> 00:53:14,440 Zuhaitz bat gizaki batekin konparatzeko 633 00:53:14,640 --> 00:53:16,280 burutazioa izatea 634 00:53:16,480 --> 00:53:20,600 izugarri iraingarria balitz bezala. 635 00:53:21,720 --> 00:53:25,360 Konparaketa gutxiesgarria balitz bezala. 636 00:53:25,560 --> 00:53:28,040 Eta batzuetan ez dakizu zer esan. 637 00:53:28,240 --> 00:53:31,400 Ez gara zientzialariak. Beste modu batera egiten dute lan. 638 00:53:31,600 --> 00:53:34,360 Ez dute emozio bidez hitz egiten. 639 00:53:34,920 --> 00:53:36,160 Ez dago arazorik. 640 00:53:36,360 --> 00:53:40,360 Agian ehun urte barru aldatuko da, baina orain ez da horrela. 641 00:53:40,560 --> 00:53:44,120 Ni ez naiz zientzialaria. Bada zientzialaririk gelan? 642 00:53:44,320 --> 00:53:47,200 Zein da zure espezialitatea? 643 00:53:47,400 --> 00:53:49,320 -Paisaiaren ekologia. -Ondo da. 644 00:53:49,880 --> 00:53:52,240 Ziur beste modu batera hitz egiten duzula 645 00:53:52,440 --> 00:53:54,760 zure kideekin zaudenean. 646 00:53:54,960 --> 00:53:56,640 Eta jendeak ez dizu ulertuko. 647 00:53:56,840 --> 00:53:59,840 Hori da nire lanaren eta liburuaren xedea. 648 00:54:00,040 --> 00:54:01,680 Denek ulertzea. 649 00:54:02,840 --> 00:54:06,200 Hitz egin dugu Frantisek Baluskari buruz? 650 00:54:06,400 --> 00:54:10,320 Hark landareen minaren hautemateari buruz hitz egiten du. 651 00:54:10,520 --> 00:54:13,480 Mina sentitzen dutela esaten du. 652 00:54:14,880 --> 00:54:16,680 Sentitu eta prozesatu egiten dute. 653 00:54:16,880 --> 00:54:20,440 Horregatik sortzen dituzte mina kentzen duten substantziak. 654 00:54:20,640 --> 00:54:24,400 Lesio baten estimuluari erantzun ez ezik, 655 00:54:24,600 --> 00:54:27,520 substantzia hauek sortzen dituzte. 656 00:54:27,720 --> 00:54:31,440 Eta horrek mina sentitzearekin izan behar du zerikusia. 657 00:54:31,720 --> 00:54:33,240 Baina hori iraingarria da. 658 00:54:33,440 --> 00:54:36,440 Hor zientziatik at dagoen eremu batean sartzen gara. 659 00:55:22,480 --> 00:55:24,560 KALEKUMEAK 660 00:55:29,560 --> 00:55:33,640 Zuhaitzak behin betiko kokaleku batean sartu aurretik 661 00:55:33,840 --> 00:55:36,000 urteetako tratamendua ematen diete. 662 00:55:37,720 --> 00:55:39,920 Sustraietan bildutako lurra, 663 00:55:40,120 --> 00:55:44,280 hiru metro luze den eta sei metro diametro dituen zuhaitz batean, 664 00:55:44,560 --> 00:55:47,320 50 zentimetrotara mugatzen da. 665 00:55:48,120 --> 00:55:50,720 Ez zuhaitzaren osasuna zaintzeko, 666 00:55:50,920 --> 00:55:53,200 haren garraioa errazteko baizik. 667 00:55:54,440 --> 00:55:57,560 Zerratzean "bukaera zerebralak" mozten dizkiote, 668 00:55:57,760 --> 00:56:00,600 zeinak sustraien punta sentikorrak diren. 669 00:56:00,800 --> 00:56:01,800 Ai! 670 00:56:03,960 --> 00:56:07,600 Eta orientazioaren zentzua galduko balute bezala, 671 00:56:07,800 --> 00:56:10,680 kosta egiten zaie lurrazpian bidea egitea, 672 00:56:10,880 --> 00:56:12,560 eta azalean egiten dute. 673 00:56:15,960 --> 00:56:20,440 Hala, jasotzen dituen ura eta elikagaiak oso murritzak dira. 674 00:56:25,880 --> 00:56:29,240 Hiriko zuhaitzak basoko bala galduak dira. 675 00:56:31,120 --> 00:56:35,040 Sustraiek atera nahi dutenean ezustekoa hartzen dute. 676 00:56:35,920 --> 00:56:38,520 Hemen, galtzadak mugatzen du hazkuntza. 677 00:56:38,720 --> 00:56:40,400 Espaloian, tuberiek 678 00:56:40,600 --> 00:56:43,720 eta asfaltatuaren lur sendoak. 679 00:56:43,920 --> 00:56:47,480 Baina iraultzaileenek are gehiago pairatu behar dute. 680 00:56:48,680 --> 00:56:53,160 Hiriko mikroklimaren ezagugarri da asfaltoan biltzen den beroa. 681 00:56:53,840 --> 00:56:56,480 Hortaz, airea bereziki lehorra da. 682 00:56:56,680 --> 00:56:59,640 Gainera, gas emisioek kutsatua dago. 683 00:57:00,080 --> 00:57:01,960 Baina zuhaitz hauen lagunak, 684 00:57:02,160 --> 00:57:05,360 basoan haien ongizatea babesten zutenak, ez daude. 685 00:57:07,800 --> 00:57:11,000 Laburbilduz, hainbestekoa da jasaten duten presioa 686 00:57:11,200 --> 00:57:14,000 gehiengoak ez baitu zahartzeko aukerarik izaten. 687 00:57:39,000 --> 00:57:42,280 -Noiz arte egongo zara hemen? -Bostak arte. 688 00:57:43,240 --> 00:57:46,560 Orduan gero dutxa hartu beharko duzu. 689 00:57:47,400 --> 00:57:49,880 Ukitu egingo zaitut, axola ez bazaizu. 690 00:57:52,840 --> 00:57:55,360 Asko ikas daiteke gizarte-sistemaz. 691 00:57:55,560 --> 00:57:58,360 Zuhaitzak badaki, instintiboki, ez dela baso bat. 692 00:57:58,600 --> 00:58:00,200 Bakarrik ez da inora iritsiko. 693 00:58:00,760 --> 00:58:05,240 Elkarlanean, ordea, zuhaitzaren lorpenak eta iraupena handiagoak dira. 694 00:58:05,560 --> 00:58:07,520 Politikari begiratuz gero, 695 00:58:07,800 --> 00:58:10,800 nazionalismoa eta egoismoa gure gai-zerrendan daude. 696 00:58:11,000 --> 00:58:14,560 Eta denok dakigu hori ez dela inoren mesedetan. 697 00:58:14,840 --> 00:58:18,040 Zuhaitzek ez lukete egingo; ez lukete Trump aukeratuko. 698 00:58:24,160 --> 00:58:26,120 ELKARREKIN HOBE 699 00:58:32,320 --> 00:58:36,800 Zuhaitzak lagunartekoak dira eta elkar laguntzen dute. 700 00:58:39,200 --> 00:58:42,240 Baina basoko ekosistema iraunarazteko 701 00:58:42,440 --> 00:58:44,240 laguntzearekin ez da nahikoa. 702 00:58:45,080 --> 00:58:49,560 Horregatik, zuhaitzak eta onddoak aliatu egin ziren duela milioika urte. 703 00:58:56,320 --> 00:58:58,480 Onddoak izaki arraroak dira. 704 00:58:59,440 --> 00:59:02,080 Ez dira gure sailkapenean sartzen, 705 00:59:02,280 --> 00:59:04,080 animalia eta landareen multzoetan. 706 00:59:08,200 --> 00:59:11,000 Bere zelula hormak kitinaz eginik daude, 707 00:59:11,280 --> 00:59:14,720 eta, hori dela eta, intsektuen antz handiagoa dute. 708 00:59:15,000 --> 00:59:18,280 Substantzia hori ez da landareetan aurkitzen. 709 00:59:18,480 --> 00:59:21,600 Ondorioz, ezin dezakete fotosintesia egin. 710 00:59:21,800 --> 00:59:25,560 Beste izaki batzuen mende daude 711 00:59:25,760 --> 00:59:27,200 elikatzerako orduan. 712 00:59:37,200 --> 00:59:41,280 Hamarkadetan zehar, haien lurrazpiko sarea, 713 00:59:41,480 --> 00:59:43,640 mizelioa, gelditu gabe hazten ari da. 714 00:59:44,400 --> 00:59:46,440 Hari hauek lurra zulatzen dute 715 00:59:46,720 --> 00:59:49,680 eta azken zokoraino zeharkatzen dute. 716 00:59:50,200 --> 00:59:54,480 Hala, lur koilarakada batean kilometroka hari izango dugu. 717 01:00:04,840 --> 01:00:09,160 Hobien bitartez, onddoak seinaleak bidaltzen dizkie zuhaitzei 718 01:00:09,360 --> 01:00:12,400 eta intsektuei, lehorteei edota beste arrisku batzuei 719 01:00:12,600 --> 01:00:14,960 buruzko informazioa elkarbanatzen dute. 720 01:00:20,920 --> 01:00:24,480 Onddoek Interneteko zuntz optikoaren funtzioa dute. 721 01:00:27,520 --> 01:00:31,080 Zientziak berak ere gure basoak zeharkatzen dituen 722 01:00:31,280 --> 01:00:33,360 lurpeko sareari buruz hitz egiten du. 723 01:01:32,000 --> 01:01:35,360 Baina kableatu honek prezio bat du. 724 01:01:35,560 --> 01:01:39,880 Dakigunez, beste espezie batzuen mantenugaietatik bizi dira. 725 01:01:40,520 --> 01:01:44,680 Karbohidrato formadun ordainsaria eskatzen diote 726 01:01:44,880 --> 01:01:46,680 elikatzen duten zuhaitzari. 727 01:01:48,520 --> 01:01:52,320 Ekoizpenaren herena eskatzen dute emandako zerbitzuaren trukean. 728 01:01:54,720 --> 01:01:59,200 Karbohidratoen ordainetan, zerbitzu gehigarriak egiten dituzte. 729 01:01:59,680 --> 01:02:02,880 Adibidez, metal astunengandik babestea. 730 01:02:04,080 --> 01:02:06,120 Hala, deuseztaturiko kutsatzaileak 731 01:02:06,320 --> 01:02:09,400 udazkenero onddo moduan agertzen zaizkigu 732 01:02:09,600 --> 01:02:12,960 eta guk etxera eramaten dutigu boletus horiek. 733 01:02:27,400 --> 01:02:30,560 Eskubialdean, lurrezko bide honi jarraika, 734 01:02:30,760 --> 01:02:33,240 errepidetik aurrera eginda, basora daraman 735 01:02:33,440 --> 01:02:36,880 errepide federal zaharrera iritsiko ginateke. 736 01:02:37,080 --> 01:02:39,440 Dena zuzen, dena zuzen. 737 01:02:45,600 --> 01:02:47,760 ARMIN LASCHET, IKATZAREN YONKIA 738 01:02:48,560 --> 01:02:51,360 Hambach basoa ez da ukitzen. 739 01:02:51,560 --> 01:02:53,720 -Hambi... -Ez da ukitzen! 740 01:02:54,000 --> 01:02:55,880 -Hambi... -Ez da ukitzen! 741 01:02:56,360 --> 01:02:59,160 -Hambi basoa... -Ez da ukitzen! 742 01:02:59,360 --> 01:03:02,480 Niretzat denok zarete bereziak. 743 01:03:02,760 --> 01:03:05,920 Baina batzuek nabarmentzea merezi dute. 744 01:03:06,120 --> 01:03:08,880 Garrantzitsua da norbaitek hitz batzuk esatea. 745 01:03:09,080 --> 01:03:13,160 Peter hemendik badabil, mesedez, hurbil dadila. 746 01:03:13,360 --> 01:03:16,560 Ez edozein Peter. Berak badaki nor den. 747 01:03:16,760 --> 01:03:19,800 Alemaniako basozainik entzutetsuena. 748 01:03:20,000 --> 01:03:22,760 Egin diezaiogun ongietorria Peter Wohllebeni. 749 01:03:25,920 --> 01:03:29,720 Berak bazekien hitz egitea tokatuko zitzaiola. 750 01:03:29,920 --> 01:03:33,480 Mikroa emango dizut, ez aldendu ahotik. 751 01:03:33,680 --> 01:03:38,160 Ez nago honetara ohituta. Normalean zuhaitzak baino ez ditut ikusten. 752 01:03:38,800 --> 01:03:42,800 "Eraztunen jauna" filmeko "ent"-ak zaretela pentsatuko dut. 753 01:03:43,000 --> 01:03:46,720 Zuhaitzen Zaindariak. Ikusi dut bat. Hor dago. 754 01:03:47,960 --> 01:03:50,920 Jarraitu dut debatea, noski, 755 01:03:51,200 --> 01:03:53,400 albistegietan eta egunkarian. 756 01:03:53,600 --> 01:03:55,600 Beti da eskubide kontua. 757 01:03:55,800 --> 01:03:58,760 "Egiteko eskubidea dugu eta egin egingo dugu". 758 01:03:58,960 --> 01:04:03,240 Merkel anderea, zer gertatu zen Fukushimako zentral nuklearrekin? 759 01:04:03,440 --> 01:04:06,680 Han ere bazegoen energia nuklearraren sorgailu bat 760 01:04:06,880 --> 01:04:09,600 eta bat-batean eskubideak galdu ziren. 761 01:04:09,800 --> 01:04:13,640 Aldaketa klimatikoa Fukushima bezain arriskutsua da. 762 01:04:13,840 --> 01:04:18,320 Iritsi da gizartearen eskubideak enpresen kontratu indibidualen 763 01:04:18,560 --> 01:04:22,320 gainetik jartzeko ordua. 764 01:04:28,920 --> 01:04:31,760 Eskerrak eman behar dizkiegu zuhaitzak babesten, 765 01:04:32,320 --> 01:04:35,840 presiopean hiru aste darmatzaten 766 01:04:36,080 --> 01:04:37,480 pertsona horiei. 767 01:04:37,760 --> 01:04:43,160 Badaramatzat 20 urte basogintzaren industriarekin hizketan. 768 01:04:43,520 --> 01:04:45,880 Eta esan beharra dut nekatu samar nagoela. 769 01:04:46,080 --> 01:04:49,120 Aldatzeko asmorik ez duen egitura bat baita. 770 01:04:49,400 --> 01:04:52,520 Epe luzera begira, baietz diote, baina orain ezetz. 771 01:04:52,800 --> 01:04:56,040 Hau gure herria da. Eta demokrazia ez da 772 01:04:56,240 --> 01:04:59,280 laukitxoak betetzea. Hau da demokrazia. 773 01:04:59,560 --> 01:05:02,120 Hemen gaude. Entzungo gaituzue. 774 01:05:02,400 --> 01:05:05,080 Ez duzue Hambi basoa suntsituko. 775 01:05:14,080 --> 01:05:17,360 Baso-zerbitzuarekin hitz egiten dudanean. 776 01:05:18,560 --> 01:05:22,040 Urtebete daramat haiei esaten 777 01:05:22,320 --> 01:05:24,040 kontaktuan egon garela. 778 01:05:24,360 --> 01:05:29,560 Eta boluntario gisa gure plantillaren 779 01:05:31,680 --> 01:05:34,280 parte izango zarela. 780 01:05:34,480 --> 01:05:36,760 Orduan, beti esaten diet: 781 01:05:36,960 --> 01:05:39,320 "Ea liburua irakurtzen duzuen". 782 01:05:39,520 --> 01:05:43,920 Basogintzan lan egiten ez duen jendearekin hitz egiten dudanean 783 01:05:44,200 --> 01:05:46,640 liburua ezagutzen dutela esaten didate. 784 01:05:46,840 --> 01:05:49,000 Basozainei buruz hitz egiten didate 785 01:05:49,280 --> 01:05:51,560 edo horretan lan egiten duen bati buruz. 786 01:05:51,760 --> 01:05:54,800 Debekatutako liburu bat dirudi. 787 01:05:55,000 --> 01:05:57,560 ”Bai, entzun dut hari buruz, baina...". 788 01:05:57,760 --> 01:06:02,160 Denek ezagutu eta irakurri arren, ez dute aitortzen. 789 01:06:02,360 --> 01:06:06,200 Edonola ere, ez gutxietsi 790 01:06:06,400 --> 01:06:08,640 lortu duzun lekua. 791 01:06:08,840 --> 01:06:12,240 Hobe dugu behar bezala erabili. 792 01:06:12,520 --> 01:06:15,320 Hemen ditut hegaldien ordutegiak. 793 01:06:15,520 --> 01:06:20,000 Dena ondo badoa, Vancouverren izango gara 14:25ean. 794 01:06:20,080 --> 01:06:22,600 Eta gero, ez dakit... 795 01:06:24,960 --> 01:06:26,960 Egia esan, ez dugu ideiarik ere. 796 01:06:27,160 --> 01:06:31,120 Lehenengo gauza, handik Vancouverreko irlara iristea da. 797 01:06:31,320 --> 01:06:35,760 Itsasontzian joango gara edo beste hegaldi bat dugu? 798 01:07:16,400 --> 01:07:18,560 Zoragarria da. 799 01:07:22,280 --> 01:07:24,360 Ilusio handia egiten dit. 800 01:07:25,800 --> 01:07:30,000 Horko bide hori da, sakonunearen bi aldeetan dagoena. 801 01:07:30,200 --> 01:07:33,960 Ikusten duzu zuhaitz zaharrez beteriko zonaldea? 802 01:07:34,560 --> 01:07:36,760 Hori da garbitu behar duguna. 803 01:07:36,960 --> 01:07:39,920 Irudika dezakezu zeinen handia izango den soilgunea. 804 01:07:40,440 --> 01:07:42,080 Izugarrizko zuloa da. 805 01:07:42,280 --> 01:07:45,400 -Eremu hori. -Hori da. 806 01:07:56,440 --> 01:08:00,280 Philips Valleyra igo aurretik 807 01:08:01,040 --> 01:08:05,920 ongietorria egin nahi dizuet Kwiakah Naziora. 808 01:08:06,520 --> 01:08:10,680 Lurralde honek garrantzi handia du Kwiakahko jendarentzat. 809 01:08:10,880 --> 01:08:13,520 Kwiakah herriaren etxea da, 810 01:08:13,920 --> 01:08:16,680 bizi izan ziren herrixka nagusia da. 811 01:08:17,360 --> 01:08:21,800 Bere garaian, ehundaka pertsona, milaka, bizi izan ziren hemen. 812 01:08:22,520 --> 01:08:25,640 Leku garrantzitsua da Kwiakahko jendearentzat, 813 01:08:25,960 --> 01:08:28,440 22 herritar baino ez baitira gelditzen. 814 01:08:29,080 --> 01:08:32,360 Ongi etorri Kwiakah herriaren lurraldera. 815 01:08:33,360 --> 01:08:35,040 -Milesker, nagusi. -Milesker. 816 01:08:36,120 --> 01:08:38,480 Zenbat hiztun gelditzen dira? 817 01:08:39,120 --> 01:08:41,560 Nire ama da azkena. 818 01:08:42,360 --> 01:08:45,680 Bakarra gelditzen zela irakurri nuen. Egia da, beraz. 819 01:08:45,880 --> 01:08:48,640 Saiatu naiz hizkuntza ikasten. 820 01:08:50,400 --> 01:08:54,320 Baina zaila da hura hitz egiten duenik egon ezean, 821 01:08:54,520 --> 01:08:56,400 eta erregistroak baino ez daude 822 01:08:58,240 --> 01:09:01,240 -eta grabazioak... -Iraunarazteko. 823 01:09:01,560 --> 01:09:03,200 -Hori da. -Bai. 824 01:09:33,960 --> 01:09:36,800 Zonalde hau lehen aldiz moztu zutenean, 825 01:09:37,080 --> 01:09:41,920 Kwiakah herriarenak ziren zuhaitzak bota zituzten. 826 01:09:42,440 --> 01:09:45,600 Baina ez zion ordainetan ezer eman 827 01:09:45,760 --> 01:09:48,880 zonaldearen mozketa baimendu zuen gobernuak. 828 01:09:49,320 --> 01:09:52,920 Bigarrenez moztuko balute, gobernuaren 829 01:09:54,160 --> 01:09:57,560 eta Jatorrizko Nazioen harremana hobea bada ere, 830 01:09:58,880 --> 01:10:03,360 Kwiakah herriak ez luke ezer eramango. 831 01:10:04,240 --> 01:10:07,920 Mozketaren zentzugabekeriaren adibide bat jarriko dizuet. 832 01:10:08,160 --> 01:10:11,640 Imajinatu marrubi zelai bat dugula. 833 01:10:11,760 --> 01:10:16,160 Eta hiru marrubi gorri ikusi bezain pronto, denak biltzen ditugula. 834 01:10:17,320 --> 01:10:21,000 Tontokeria da, marrubi berdeak daudelako oraindik 835 01:10:21,200 --> 01:10:22,520 eta horiek ez dira saltzen. 836 01:10:22,720 --> 01:10:27,120 Begira zuhaitz handiei. Hura mozteko prest legoke. 837 01:10:27,880 --> 01:10:29,560 Hura, handi hura. 838 01:10:30,000 --> 01:10:34,880 Begira azpiko zuhaitzari. Kalitate handiko zuhaitz gaztea da. 839 01:10:35,520 --> 01:10:37,520 Baina marrubi berdea da. 840 01:10:37,720 --> 01:10:39,560 Zergatik moztu halako zuhaitza? 841 01:10:39,720 --> 01:10:44,960 Handia mozten da, eta txikiak haren lekua hartzen du. 842 01:10:45,280 --> 01:10:49,520 Eta kalitatea bera izango da, zuhaitz handiaren itzalean hazi baita. 843 01:10:49,880 --> 01:10:51,640 Gazteak baliotsuak dira. 844 01:10:51,840 --> 01:10:55,320 Motel hazten dira, oihanean bezala. 845 01:10:55,600 --> 01:10:59,440 Kalitate oneneko egurra da. 846 01:10:59,720 --> 01:11:03,960 Orain mozten badugu, gauza bera gertatuko da 80 urte barru. 847 01:11:04,200 --> 01:11:05,800 Berriz hasi beharko dugu. 848 01:11:06,000 --> 01:11:09,040 Zuhaitz bakarra mozten badugu, ez dugu eraberritu beharko. 849 01:11:09,240 --> 01:11:11,080 Kalitatea bere kabuz itzuliko da. 850 01:11:20,000 --> 01:11:21,560 Begira, hartz bat. 851 01:11:23,320 --> 01:11:25,800 -Izokinak ere badaude. -Hara. 852 01:11:26,880 --> 01:11:30,320 Agian izokinaren bila etorri da. 853 01:11:32,360 --> 01:11:34,400 Epe luzean hemen egon nahi dugu 854 01:11:34,600 --> 01:11:38,880 eta Kwiakah herriarekin harreman iraunkorra izan. 855 01:11:39,720 --> 01:11:42,800 Haiengana hurbiltzen gara egurra behar dugulako. 856 01:11:43,000 --> 01:11:47,480 Orduan, mozketa selektiboari buruz hitz egiten denean, diogu... 857 01:11:48,360 --> 01:11:50,960 "Honek itxura ona du". 858 01:11:51,360 --> 01:11:54,560 Gure gastuak izugarri hazi dira, 859 01:11:54,760 --> 01:11:56,600 eta horrek garestitu egingo luke. 860 01:11:56,800 --> 01:11:59,120 Zure enpresa eredugarria da 861 01:11:59,320 --> 01:12:02,120 aspektu ekologikoei dagokienez, 862 01:12:03,400 --> 01:12:07,040 eta Jatorrizko Nazioekin duzuen harremanari dagokionez. 863 01:12:09,040 --> 01:12:12,400 Orduan, zergatik ez enpresa konbentzionalekiko 864 01:12:12,800 --> 01:12:16,920 duzuen abantaila handitu 865 01:12:17,120 --> 01:12:21,600 eta eskualde jakin batean proiektu bat martxan jarri? 866 01:12:21,840 --> 01:12:24,840 Hemen saiatu zaitezkete, adibidez. 867 01:13:05,760 --> 01:13:08,320 Iluntasunaren erreinuan. 868 01:13:10,080 --> 01:13:11,760 Zuhaitz baten hilotza 869 01:13:11,960 --> 01:13:15,000 ezinbestekoa da basoa bizi dadin. 870 01:13:16,040 --> 01:13:19,120 Mendeetan barrena mantenugaiak hartu ditu lurretik 871 01:13:19,560 --> 01:13:24,120 eta gorde egin ditu. Altxorra da bere ondorengoentzat. 872 01:13:25,320 --> 01:13:29,080 Baina ez da erraza mokadu horretara iristea. 873 01:13:29,920 --> 01:13:33,200 Beste organismo batzuen laguntza behar dute. 874 01:13:33,880 --> 01:13:37,000 Enborra lurrera erori bezain pronto, 875 01:13:37,520 --> 01:13:40,080 haren barruan, milaka intsektu eta onddoek 876 01:13:40,280 --> 01:13:42,720 txanda-lasterketari ekiten diote. 877 01:13:48,840 --> 01:13:51,880 Bakoitza aditua da deskonposizioaren etapa jakinean. 878 01:13:52,040 --> 01:13:55,320 Edota zuhaitzaren zati jakinean. 879 01:14:26,360 --> 01:14:30,840 Animalia-bizitzaren aniztasunak mikrokosmosean du leku handi bat. 880 01:14:31,240 --> 01:14:34,480 Basoko lur eskukada batean, Lurrean gizakiak baino 881 01:14:34,680 --> 01:14:37,520 izaki bizidun gehiago dago. 882 01:14:37,720 --> 01:14:40,760 Lurreko plankton baten antzera. 883 01:14:41,880 --> 01:14:44,600 Animalien elikadura katearen hasiera 884 01:14:44,960 --> 01:14:48,280 eta, aldi berean, birziklapen fabrika handia. 885 01:14:50,360 --> 01:14:53,000 Izaki hauek guztiek lurrean eragiten dute 886 01:14:53,200 --> 01:14:57,440 eta lurra aldatzen dute. Hortik zuhaitzentzat duten balioa. 887 01:15:04,320 --> 01:15:05,920 Adibidez, akaroak. 888 01:15:06,120 --> 01:15:09,520 Latitude hauetan milaka espezie baino geiago daude. 889 01:15:10,760 --> 01:15:15,560 Milimetroa baino txikiagoak dira eta armiarma hankamotzak dirudite. 890 01:15:22,040 --> 01:15:26,480 Hostoak eta enborraren azala pilatu egingo litzateke 891 01:15:26,680 --> 01:15:31,160 animalia txikien ejertzito honek ez balu dena bapo jango. 892 01:15:33,960 --> 01:15:36,680 Egurra edo barraskilo hilak izan, 893 01:15:36,880 --> 01:15:41,080 ez dago akaroentzat baztergarria den ezer. 894 01:15:44,240 --> 01:15:48,040 Hazkuntzaren eta deskonposizioaren arteko bidegurutzean agertzen dira. 895 01:15:48,240 --> 01:15:52,240 Ekosistemarentzat ezinbestekoak direla esan genezake. 896 01:16:01,200 --> 01:16:05,040 Bizitza birsortzeko 897 01:16:05,240 --> 01:16:08,240 baso birjineko erreserbak behar dira, 898 01:16:08,440 --> 01:16:11,480 giza interbentziorik gabekoak. 899 01:16:13,120 --> 01:16:16,680 Hemen, lurreko biodibertsitatea bizirauteko gai da 900 01:16:16,880 --> 01:16:21,120 eta beste eremu batzuen susperraldirako nukleo izan daiteke. 901 01:16:23,120 --> 01:16:27,600 Basoak erabili nahi baditugu aldaketa klimatikoari aurre egiteko, 902 01:16:27,880 --> 01:16:30,480 hazten utzi behar ditugu. 903 01:16:37,880 --> 01:16:40,960 Harrigarria egiten zaidana da 904 01:16:41,160 --> 01:16:44,880 honen zati handi bat adaburuetara ez igo izana. 905 01:16:45,160 --> 01:16:48,760 Halako beroa, eta haizea kontrolgabe... 906 01:16:48,960 --> 01:16:51,240 Hala da. Atsekabea sortzen du. 907 01:16:51,440 --> 01:16:55,920 Sua bailaratik irten zen, horraino iritsi zen. 908 01:16:56,160 --> 01:16:58,600 Eta sugarren intentsitatea hazi egin zen 909 01:16:58,720 --> 01:17:02,360 goiko partean, adaburuek su hartzeraino. 910 01:17:02,560 --> 01:17:06,280 Zati honetan, orratz gehienek bere lekuan jarraitzen zuten 911 01:17:06,560 --> 01:17:09,840 eta aste batzuen buruan erori ziren. 912 01:17:10,040 --> 01:17:13,400 Abiapuntu handia da 913 01:17:13,600 --> 01:17:17,360 hemen egiturazko dibertsitatea lortu ahal izateko. 914 01:17:17,560 --> 01:17:21,520 Lekua garbitu, goldatu eta mailakatu ordez, 915 01:17:21,720 --> 01:17:24,320 beren kasara utziko dituzte zuhaitzak... 916 01:17:24,520 --> 01:17:28,400 Egiaz, batzuk lekualdatuko ditugula pentsatzen ari gara, 917 01:17:28,600 --> 01:17:30,600 hildako egurrak 918 01:17:30,800 --> 01:17:33,520 hezetasuna gordetzeko balio dezakeen ikusteko. 919 01:17:33,800 --> 01:17:37,400 Materialarengatik, errauts geruza baten gainean... 920 01:17:39,200 --> 01:17:40,840 Interesgarria da. 921 01:17:41,040 --> 01:17:45,000 Berez, denbora luzez zigilatu baitu lurra. 922 01:17:45,200 --> 01:17:48,680 Berdin du nondik begiratzen diozun, hezetasun ugari gorde du. 923 01:17:48,880 --> 01:17:51,600 Azpian lehorra dago. Desberdina da. 924 01:17:51,800 --> 01:17:54,200 -Hemen hobeto dago. -Lurra heze dago. 925 01:17:54,400 --> 01:17:58,880 Aurreko urtean, euriak ezin izan zuen errauts geruza zeharkatu. 926 01:17:59,240 --> 01:18:03,720 Baina orain baldintza lagungarriak ditugu 927 01:18:04,000 --> 01:18:05,920 basoa leheneratzeko. 928 01:18:06,120 --> 01:18:08,680 -Zergatik goldatu halako zerbait? -Bai. 929 01:18:08,880 --> 01:18:13,000 Orain bertan, hemen hazi bat eroriko balitz, biziraungo luke. 930 01:18:13,200 --> 01:18:17,160 Hori da. Eta gertatu beharrekoa gertatuko litzateke. 931 01:18:17,360 --> 01:18:19,880 Egon beharko du lehen aldi bat. 932 01:18:22,680 --> 01:18:27,800 Kaixo, Treuenbrietzeneko sutearen zonaldean nago. 933 01:18:28,120 --> 01:18:30,600 Aurreko urtean, 600 hektarea erre ziren. 934 01:18:30,800 --> 01:18:33,000 Sei kilometro karratu erre ziren. 935 01:18:33,360 --> 01:18:37,840 Pinu plantazio bat erre zen. 936 01:18:38,080 --> 01:18:39,680 Eta zer egin dute? 937 01:18:39,880 --> 01:18:41,800 Hiriak, guztiarekin ere, 938 01:18:42,000 --> 01:18:45,800 erdi erretako basoaren zati osoak utzi ditu zutik 939 01:18:46,000 --> 01:18:48,040 biomasa lortu ahal izateko. 940 01:18:48,240 --> 01:18:51,160 Eta alboko baso pribatuan, 941 01:18:51,360 --> 01:18:55,160 gobernuaren laguntzaz, eta basozainen aholkularitzaz, 942 01:18:55,360 --> 01:18:58,120 gelditzen zen guztia moztu zuten. 943 01:18:58,400 --> 01:19:02,200 Goldatu, makinak sartu, dena suntsitu zuten, 944 01:19:02,400 --> 01:19:04,520 eta gero, zerbait landatu zuten? 945 01:19:04,720 --> 01:19:06,760 Nik hiru susmo ditut. Pinuak. 946 01:19:06,960 --> 01:19:09,600 Lehen funtzionatu bazuen, orain ere bai. 947 01:19:09,800 --> 01:19:14,280 Uste dut zuhaitz horiek 20 urte barru lehortuko direla. 948 01:19:14,760 --> 01:19:15,720 Esan bezala, 949 01:19:15,920 --> 01:19:19,880 Estatuaren laguntzarekin eta basoginen aholkupean. 950 01:19:20,080 --> 01:19:22,600 Zorionak, Brandeburgo. 951 01:19:51,320 --> 01:19:53,000 Munduko liderra. 952 01:19:53,920 --> 01:19:58,400 Oso polita da deskonposizio bidean dagoen egurra ikustea. 953 01:19:59,080 --> 01:20:01,720 Apirila lehorra izan arren, hau heze dago. 954 01:20:01,920 --> 01:20:05,840 Ura atera ahal izango genuke, ezta? Tantaka ari da. 955 01:20:06,040 --> 01:20:08,640 Aurreko urtean gauza bera egin genuen 956 01:20:08,840 --> 01:20:11,240 abuztuan lagin honekin. 957 01:20:11,440 --> 01:20:14,360 Hildako egurrean, ez dago balio dezakeen sekreturik. 958 01:20:18,320 --> 01:20:21,960 Norbaiti jatorrizko basoa erakutsi nahi izatekotan, 959 01:20:22,240 --> 01:20:24,520 hau litzateke antz handiena lukeena. 960 01:20:24,720 --> 01:20:26,080 Bai. 961 01:20:26,280 --> 01:20:29,360 Egituretako aberastasuna, zuhaitz zahar-zaharrak... 962 01:20:29,520 --> 01:20:31,760 Poliki hiltzen diren zuhaitzak dira. 963 01:20:31,960 --> 01:20:34,600 Egiaz ez dira hiltzen, ez dira desagertzen. 964 01:20:34,800 --> 01:20:36,960 Hamarkadak daramatzate atzeratzen. 965 01:20:37,160 --> 01:20:41,080 Ez dute hil nahi, adaburuak hautsita izan arren. 966 01:20:43,400 --> 01:20:45,960 Nire zuhaitz gogokoenetariko bat da. 967 01:20:46,800 --> 01:20:48,840 Ederra da. Hau ezpala zen. 968 01:20:49,040 --> 01:20:51,640 Eta enbor bihurtuko da berriro. 969 01:20:51,840 --> 01:20:53,320 Hara. 970 01:20:57,840 --> 01:21:02,080 Kaixo, korridore sakratuetan nago, gaurkoan zerbait atsegina dakarkit. 971 01:21:02,280 --> 01:21:04,200 Hemen zuhaitz bat dugu, 972 01:21:04,400 --> 01:21:07,960 behinola apurtu zena eta bigarren adaburu bat sortu zuena. 973 01:21:09,040 --> 01:21:12,360 Baina zuhaitz hau ez zen sekula hain fina izan. 974 01:21:12,560 --> 01:21:17,400 Apurtu zenean zuhaitz mardul samarra zen. 975 01:21:17,760 --> 01:21:22,080 Hemen dugu, enbor handi eta mardula. 976 01:21:24,520 --> 01:21:27,040 Eta ezpal hau utzi zuen aske. 977 01:21:27,240 --> 01:21:31,320 Beste aldetik ikus daiteke zerbait hautsia duela. 978 01:21:31,520 --> 01:21:35,600 Orain berriro ari da gandorrak eta irtenguneak sortzen 979 01:21:35,800 --> 01:21:38,240 eta seguruenik azkenean itxi 980 01:21:38,440 --> 01:21:41,160 eta zuhaitz berri bat eratuko da. 981 01:21:41,920 --> 01:21:44,200 Argala izango da, baina hazten jarraituko du. 982 01:21:44,400 --> 01:21:46,400 Pago gogorra baita. 983 01:21:46,600 --> 01:21:51,080 Eta guztiz ustela eta hautsia dirudien arren, 984 01:21:52,080 --> 01:21:56,120 oso-osorik dago oraindik; onik eta osorik. 985 01:22:00,280 --> 01:22:02,920 Bigarren adaburua da gehien gustatzen zaidana. 986 01:22:04,360 --> 01:22:07,280 Sistema honen erresistentziaren 987 01:22:08,040 --> 01:22:11,080 eta potentziaren ikurra da. 988 01:22:11,280 --> 01:22:14,000 Behin eta berriz jaiotzen den sistemarena. 989 01:22:48,920 --> 01:22:52,400 Nire basozain jardunbidea hasi nuenean, 990 01:22:52,600 --> 01:22:55,800 harakin batek animalien sentimenduei buruz dakien beste 991 01:22:56,000 --> 01:22:58,760 nekien nik zuhaitzen ezkutuko bizitzari buruz. 992 01:23:03,360 --> 01:23:06,280 Halako batean, mirari horiekin tope egin nuen arte. 993 01:24:24,040 --> 01:24:27,080 ZUHAITZEN EZKUTUKO BIZITZA 994 01:26:49,980 --> 01:26:51,980 www.subtitulam.com