1 00:00:30,030 --> 00:00:33,733 Niretzat, gida gorena da Michelin gida. 2 00:00:33,767 --> 00:00:36,469 Ohiz kanpoko erreferentzia bat da… 3 00:00:36,569 --> 00:00:40,807 …jatetxe handietako sukaldariontzat. 4 00:00:42,142 --> 00:00:46,246 Gaztetan, hiru Michelin izar… 5 00:00:46,413 --> 00:00:53,086 …sukaldari gisa amesten ere ausartzen ez zinen zerbait zen. 6 00:01:54,047 --> 00:01:59,986 GASTRONOMIA Sukaldeko ipuinak 7 00:02:23,910 --> 00:02:29,048 José Carlos Capel Sukaldaritza-kritikaria. El País. 8 00:02:35,455 --> 00:02:37,757 Nire adinean… 9 00:02:38,758 --> 00:02:41,895 …alde batera utzi behar da… 10 00:02:42,295 --> 00:02:45,532 …grina kutsa dezakeen guztia. 11 00:02:47,233 --> 00:02:50,937 Presiorik ez, grina besterik ez. 12 00:02:59,479 --> 00:03:01,748 Ekoizle onak edukitzea… 13 00:03:02,482 --> 00:03:04,951 …beren produkturik onenak emango dizkizutenak. 14 00:03:04,984 --> 00:03:07,687 Inguruan talde on bat edukitzea… 15 00:03:07,754 --> 00:03:10,123 …diskurtso bat erantsiko dizuna… 16 00:03:10,190 --> 00:03:12,525 …eta jangelan edukitzea… 17 00:03:12,759 --> 00:03:15,528 …bazkaltiarrak… 18 00:03:16,262 --> 00:03:18,164 …lagunartean ondo pasatzera etorriak. 19 00:03:20,934 --> 00:03:23,303 Hau leku paregabea da. 20 00:03:23,303 --> 00:03:24,671 Zergatik da paregabea? 21 00:03:24,671 --> 00:03:27,740 Eraikin historiko bat da, 1775ekoa. 22 00:03:28,908 --> 00:03:31,811 Bista paregabea du. 23 00:03:32,078 --> 00:03:36,382 Begiratu orduko, Paris historikoa ikusten da. 24 00:03:36,549 --> 00:03:38,585 Pont Neuf, Parisko lehen zubia… 25 00:03:38,618 --> 00:03:40,787 …Seine ibaia, ni baino askoz lehenago hor zegoena… 26 00:03:40,820 --> 00:03:45,425 …Louvre, l'Académie, le Pont des Arts… 27 00:03:45,658 --> 00:03:46,626 Magikoa da. 28 00:03:49,963 --> 00:03:52,632 Eszena-zuzendariarena da nire lana. 29 00:03:52,832 --> 00:04:00,573 Dena egin behar dut produktu hori platerean eszenaratua izateko. 30 00:04:01,040 --> 00:04:03,509 Eszenaratua izateko… 31 00:04:04,043 --> 00:04:06,212 …estetikoki, jakina. 32 00:04:06,246 --> 00:04:08,781 Baina dastamenaren aldetik da garrantzitsuena. 33 00:04:08,815 --> 00:04:10,984 Adibidez, ostra bat egiten badut… 34 00:04:11,017 --> 00:04:14,220 …era desberdinez prestatuko dut ostra… 35 00:04:14,220 --> 00:04:19,659 …ostra batekin izan daitezkeen sentsazio guztiak izateko… 36 00:04:19,892 --> 00:04:23,730 …trinkotasunean bezala zaporean ere. 37 00:04:23,896 --> 00:04:26,232 Gelatina bat egin dut ostren urarekin… 38 00:04:26,232 --> 00:04:28,835 …ostraren urari trinkotasuna emateko. 39 00:04:29,068 --> 00:04:31,237 Sagarrarekin postre bat egiten badut… 40 00:04:31,271 --> 00:04:33,539 …nahi dut sagar hori egotea… 41 00:04:33,573 --> 00:04:37,910 …gordinik, errea, "coulis" erara, hotza, epela, beroa. 42 00:04:37,910 --> 00:04:40,146 Garrantzi handia ematen diet baita ere… 43 00:04:40,146 --> 00:04:43,416 …nik zaporearen sentsazio fisikoak deitzen diedan horiei. 44 00:04:43,449 --> 00:04:47,587 Beroa, epela, izoztua, hotza… 45 00:04:47,620 --> 00:04:50,623 …biguna, kurruskatsua, harroa… 46 00:04:50,657 --> 00:04:53,326 Hori dena, sentsazio fisiko horiek guztiak… 47 00:04:53,326 --> 00:04:58,665 …oso garrantzitsuak dira produktu baten alde desberdinak erakusteko. 48 00:05:00,733 --> 00:05:04,070 Nire lehen ametsa luzaroan bizitzea da… 49 00:05:04,103 --> 00:05:06,506 …eta osasun onean. 50 00:05:06,539 --> 00:05:08,841 Bigarren ametsa… 51 00:05:09,042 --> 00:05:10,610 …da… 52 00:05:12,312 --> 00:05:18,651 …planeta osoaren –ondo diot— sukaldaritzarenganako interesak… 53 00:05:18,685 --> 00:05:20,887 …handituz baitoa… 54 00:05:20,920 --> 00:05:25,591 …konpon dezala behingoz planeta honetako elikaduraren arazo guztia. 55 00:05:25,625 --> 00:05:28,695 Horra nire bi amets handiak. 56 00:05:42,175 --> 00:05:47,613 Michael Ellis - Michelin Gidaren zuzendari exekutiboa 57 00:05:59,992 --> 00:06:02,295 Michelin gidak 1900ean sortu zituzten… 58 00:06:02,362 --> 00:06:05,398 …Michelin anaiek, zeinak gurpil-fabrikatzaileak baitziren… 59 00:06:05,431 --> 00:06:07,467 …Clermont-Ferranden, Frantziaren erdialdean. 60 00:06:07,500 --> 00:06:09,535 Michelin gidaren helburua… 61 00:06:09,669 --> 00:06:11,371 …auto-jabeak animatzea zen… 62 00:06:11,404 --> 00:06:14,774 …—oso gutxi baitziren garai hartan, 4.000 baino gutxiago—… 63 00:06:14,807 --> 00:06:16,843 …autoak hartu eta gidatzera. 64 00:06:18,077 --> 00:06:20,213 Michelin anaiak konturatu baitziren… 65 00:06:20,213 --> 00:06:22,348 …ezen, gurpilak saltzeko, jendeak gidatu beharra zeukala… 66 00:06:22,348 --> 00:06:25,218 …gurpilak erabili, eta ordezkoak erosi. 67 00:06:25,952 --> 00:06:28,755 Orduan ez zegoen gasolindegirik, ez zegoen auto-lantegirik… 68 00:06:28,788 --> 00:06:30,289 …errepiderik ere ez zegoen. 69 00:06:30,390 --> 00:06:33,126 Jendeak gidatu egin behar zuen, eta Michelindarrak hasi ziren… 70 00:06:33,192 --> 00:06:36,496 …errepideetan argiak eta seinaleak jartzen. 71 00:06:36,629 --> 00:06:38,164 Ez zegoen zerbitzugunerik. 72 00:06:38,197 --> 00:06:41,300 Non jarri gasolina? Non konpondu autoa? 73 00:06:41,334 --> 00:06:43,503 Non jan? Non lo egin? 74 00:06:43,536 --> 00:06:47,607 Urteen joanean, Michelin gidaren erabiltzaileak konturatu ziren… 75 00:06:47,673 --> 00:06:51,778 …hotelen eta jatetxeen gomendioak bereziki onak zirela. 76 00:06:52,612 --> 00:06:55,681 Beraz, nire ustez, kalitatearen ordezkariak gara… 77 00:06:55,848 --> 00:06:59,185 …eta jateko eta lotarako leku onak aurkitzen… 78 00:06:59,218 --> 00:07:02,388 …laguntzen diegu gure irakurleei. 79 00:07:03,022 --> 00:07:04,857 Nire ustez, Michelin gidak orain… 80 00:07:05,425 --> 00:07:08,628 …Frantzian 115 urteren ondoren… 81 00:07:08,661 --> 00:07:11,998 …eta munduko 23 herrialdetara zabaldu ondoren… 82 00:07:12,031 --> 00:07:15,334 …Michelin gidak erreferentzia bihurtu dira… 83 00:07:15,368 --> 00:07:18,838 …munduan jantoki onak aurkitzeko. 84 00:07:19,572 --> 00:07:23,109 OSO JATETXE ONA BERE KATEGORIAN 85 00:07:23,309 --> 00:07:25,611 SUKALDARITZA APARTA, JOATEA MEREZI DU 86 00:07:25,678 --> 00:07:29,048 OHIZ KANPOKO SUKALDARITZA, BIDAIA BEREZIA MEREZI DU 87 00:07:29,115 --> 00:07:34,187 Bi-hiru izarren mailan emozio gehiago bilatzen dituzu… 88 00:07:34,220 --> 00:07:36,456 …ezusteko faktorea bilatzen duzu. 89 00:07:36,456 --> 00:07:40,793 Hiru izarren mailan, zerbait zeharo paregabea bilatzen duzu. 90 00:07:40,827 --> 00:07:45,398 Estilo paregabea dute mundu osoko hiru izarreko chef guztiek. 91 00:07:45,498 --> 00:07:47,700 Beste inork adierazi ezin duen zerbait adierazten dute. 92 00:07:47,733 --> 00:07:50,169 Otordu gogoangarria izan behar du. 93 00:07:50,203 --> 00:07:53,806 Hiru izarreko jatetxe baten ezaugarrietako bat izan behar du… 94 00:07:53,906 --> 00:07:56,275 …altxatzen zarenean esan behar duzu: 95 00:07:56,309 --> 00:08:00,379 "Ene! A zer esperientzia! Inoiz ez dut halakorik ezagutu". 96 00:08:02,381 --> 00:08:04,217 Plaza Athénée Paris 97 00:08:04,217 --> 00:08:06,986 13.a – Munduko 50 jatetxerik onenen zerrendan 98 00:08:07,019 --> 00:08:11,190 Kontakizun bat sortzea eta gero hura adieraztea. 99 00:08:11,224 --> 00:08:14,393 Zer daukat? 100 00:08:14,861 --> 00:08:17,597 Horrekin zer dakit nik egiten? 101 00:08:17,630 --> 00:08:19,465 Nagoen tokian egiten dudana. 102 00:08:22,001 --> 00:08:27,073 12 urte nituenean, nire jaiotze-etxaldean… 103 00:08:27,106 --> 00:08:30,710 …amonaren janariak eta haren sukaldeko usainek… 104 00:08:30,710 --> 00:08:34,180 …harrarazi zidaten neure baitan chef izateko erabakia. 105 00:08:37,783 --> 00:08:41,554 Alain Ducasseren jatetxe berrian, Athénée plazan… 106 00:08:41,654 --> 00:08:44,624 …gai hauek aukeratu ditugu: 107 00:08:44,657 --> 00:08:47,727 …barazkiak, laboreak eta arraina. 108 00:08:47,860 --> 00:08:50,329 Arrain katua, batik bat… 109 00:08:50,396 --> 00:08:57,770 …guztiz menderatzen baitugu zer sasoi duen eta nola harrapatzen den. 110 00:09:03,209 --> 00:09:05,511 Jatetxe handietako chef guztiok… 111 00:09:05,578 --> 00:09:09,181 …goi mailako joskintzazko sukaldaritza hautatu dugu… 112 00:09:09,215 --> 00:09:12,585 …eta, gero, ereduak ezarri ditugu. 113 00:09:12,618 --> 00:09:17,590 Kontakizun desberdin bat kontatzeko erabakia da. 114 00:09:20,993 --> 00:09:22,595 Berekoia da chefa. 115 00:09:22,662 --> 00:09:26,232 Maite duen sukaldaritza eskainiko baitu. 116 00:09:26,232 --> 00:09:30,436 Michelini chefaren sukaldaritza gustatzen bazaio, ondo dago. 117 00:09:30,469 --> 00:09:36,409 Baina chefak, aurrenik, partekatu eta atsegin eman behar du… 118 00:09:36,442 --> 00:09:39,378 …bere bezeroei atsegin eman. 119 00:09:41,614 --> 00:09:48,054 Bilatzea eta hartarako bidaiatzea da nire obsesioa. 120 00:09:48,287 --> 00:09:52,892 Etengabeko obsesioa da niretzat ezagutzen ez dudana aurkitzea. 121 00:09:52,959 --> 00:09:57,029 Sukaldaritzan, zenbat eta gehiago jakin… 122 00:09:57,029 --> 00:10:00,800 …orduan eta gehiago daki batek gehiago jakin behar duela. 123 00:10:14,447 --> 00:10:17,984 Bidaiarientzako liburu bat zen hasieran Michelin gida… 124 00:10:18,017 --> 00:10:21,354 …leku urrunetan jatetxeak aurki zitzaten. 125 00:10:21,387 --> 00:10:26,892 Internet, TripAdvisor, sukaldaritza blogen aurretik izan zen, noski… 126 00:10:26,959 --> 00:10:31,597 …eta orain erraz eskura dauden beste informazio-iturrien aurretik. 127 00:10:31,631 --> 00:10:34,834 Eta horrela hasi nintzen Michelin gida erabiltzen… 128 00:10:34,867 --> 00:10:38,437 …80ko hamarkada hasieran hasi bainintzen bidaiatzen. 129 00:10:39,305 --> 00:10:43,342 2016an, hiru izarreko 119 leku daude. 130 00:10:43,743 --> 00:10:47,179 Orain artean, 113n egon naiz. 131 00:10:47,780 --> 00:10:50,316 Kimika aplikatua da sukaldaritza… 132 00:10:50,483 --> 00:10:52,952 …beroa edo hotza erabiltzen baita… 133 00:10:52,985 --> 00:10:56,155 …daukazuna aldatzeko, —osagaiak—… 134 00:10:56,188 --> 00:10:59,258 …hobeto egotea espero duzun zerbait egiteko. 135 00:10:59,325 --> 00:11:01,927 Baina chef trebe baten eskuetan… 136 00:11:02,028 --> 00:11:05,865 …kimika hori aplikatuko du… 137 00:11:05,965 --> 00:11:11,270 …sormena eta trebezia erantsiz arte bihurtuko du. 138 00:11:11,303 --> 00:11:13,973 Platereko artea, arte iragankorra… 139 00:11:14,006 --> 00:11:17,543 …desagertu egiten baita jaten duzunean. 140 00:11:17,710 --> 00:11:20,680 Eta arte hori plazer bihurtzen da. 141 00:11:20,713 --> 00:11:21,647 Plazer hutsa. 142 00:11:21,714 --> 00:11:24,750 Eta errepikagarria izatea du ona. 143 00:11:24,784 --> 00:11:28,821 Plazer bera edo plazer desberdinak izan ditzakezu… 144 00:11:28,854 --> 00:11:33,626 …eta horrek atseginago egiten du jatea. 145 00:11:37,697 --> 00:11:41,634 Irizpide berak erabili izan ditugu beti Michelin izarrak emateko. 146 00:11:41,734 --> 00:11:44,336 Sukaldaritzako teknikaren harmonia eta bikaintasuna… 147 00:11:44,503 --> 00:11:46,372 …eta zaporeen harmonia. 148 00:11:46,439 --> 00:11:50,509 Menuaren koherentzia eta denboran zeharreko koherentzia. 149 00:11:50,543 --> 00:11:54,046 Chefaren nortasuna platerean adierazia. 150 00:11:54,113 --> 00:11:55,414 Eta kalitate-prezioa. 151 00:11:55,414 --> 00:11:58,551 Irizpide saiatu eta egiaztatu horiek izan dira beti… 152 00:11:58,584 --> 00:12:00,586 …Michelin sailkapenen oinarria. 153 00:12:01,787 --> 00:12:03,823 Michelingo ikuskariek lehenik begiratzen dutena… 154 00:12:03,989 --> 00:12:05,891 …produktu gordinen kalitatea da. 155 00:12:05,891 --> 00:12:09,328 Produktu gordina da sukaldaritza onaren giltzarria. 156 00:12:09,395 --> 00:12:12,164 Sukaldaritzako teknika menderatzea da bigarren gauza. 157 00:12:12,231 --> 00:12:15,568 Chefak zerbait sukaldatzean, bikain sukaldatua behar du. 158 00:12:15,668 --> 00:12:20,940 Arrainak 30 segundoko tartea du bikain sukaldatua egoteko. 159 00:12:21,207 --> 00:12:24,710 Zaporeen oreka eta harmonia da bilatzen duten hirugarren gauza. 160 00:12:24,744 --> 00:12:28,013 Janariak orekatua egon behar du, erabateko harmonian. 161 00:12:29,148 --> 00:12:32,451 Chefaren nortasuna, haren sinadura, ere bilatzen dugu. 162 00:12:32,518 --> 00:12:34,453 Egiten ari den horretan bere burua adierazteko gai da? 163 00:12:34,487 --> 00:12:36,088 Eta erregulartasuna ere bilatzen dugu. 164 00:12:36,155 --> 00:12:38,958 Oso garrantzitsua da chef batentzat eta jatetxe batentzat… 165 00:12:38,991 --> 00:12:44,330 …kalitate-maila berari eustea, izan otsaila, uztaila edo azaroa. 166 00:12:45,498 --> 00:12:50,369 Nahiz aurkezpen bisuala ez izan Michelingo ikuskarientzat irizpide… 167 00:12:50,402 --> 00:12:53,506 …esperientziaren zati garrantzitsu bat da… 168 00:12:53,539 --> 00:12:58,978 …eta gaur egun chefek garbi dute aurkeztu nahi dutela… 169 00:12:58,978 --> 00:13:02,448 …esperientzia bisual bat nahiz dastamen-esperientzia bat. 170 00:13:05,284 --> 00:13:07,153 Sepia lainotua 171 00:13:15,828 --> 00:13:21,567 Foie gras artoarekin 172 00:13:27,239 --> 00:13:31,477 Txirla gordina, sagarra, mihilua, errefau minaren elurra 173 00:13:51,130 --> 00:13:56,135 Matt Goulding – Sukaldaritzako aldizkari baten editorea 174 00:13:56,202 --> 00:13:58,037 Donostia leku berezia da niretzat. 175 00:13:58,037 --> 00:14:02,208 Hango sukaldaritza-eskolan egon, eta ongi ezagutzen dut hura. 176 00:14:02,274 --> 00:14:07,179 Sukaldaritzarik bikainenaren kontzentraziorik handiena da… 177 00:14:07,213 --> 00:14:08,647 …Europa osoan. 178 00:14:08,714 --> 00:14:16,789 Euskaldunek uste baitute ahalik eta ongien jatea giza eskubidea dela. 179 00:14:16,989 --> 00:14:20,025 Eguneko ordu guztietan. Osagaietatik hasita. 180 00:14:20,059 --> 00:14:22,695 Osagaiekin zeharo obsesionatuta daude. 181 00:14:22,728 --> 00:14:24,296 Perretxikorik onenak aurkitzea… 182 00:14:24,396 --> 00:14:27,900 …Espainiako Atlantikoko kostako itsaskirik onena ere bai. 183 00:14:27,900 --> 00:14:31,503 Beren diruaren zati ikaragarri bat jaten gastatzen duen… 184 00:14:31,503 --> 00:14:32,504 …jende batez ari gara. 185 00:14:32,571 --> 00:14:35,407 Espainiako beste edozein eskualde baino gehiago gastatzen dute. 186 00:14:35,441 --> 00:14:39,645 Pintxo-tabernak, eguneroko tarteko mailako jantokiak… 187 00:14:39,712 --> 00:14:42,615 …eta Michelin izarretako tenpluak. 188 00:14:42,781 --> 00:14:47,086 Horregatik da hau munduko Michelin dentsitate handieneko lekuetako bat. 189 00:14:51,123 --> 00:15:00,599 Mugaritz, Donostia – 9.a munduko 50 jatetxerik onenen artean 190 00:15:03,535 --> 00:15:06,438 2017ko urtarrilak 20 191 00:15:09,608 --> 00:15:12,578 Mugaritzen itxialdi garaian gaude. 192 00:15:12,711 --> 00:15:15,814 Teknikoki, apiriletik abendura irekitzen dugu jendearentzat. 193 00:15:15,915 --> 00:15:17,716 Bederatzi hilabetez irekitzen dugu. 194 00:15:17,750 --> 00:15:20,219 Eta urtarriletik apirilaren erdia arte… 195 00:15:21,186 --> 00:15:24,957 …I+G taldekideak eta bi chef buruak lanera etortzen dira… 196 00:15:24,990 --> 00:15:31,130 …eta elkarlanean aritzen gara 60 edo 65 plater sortzeko. 197 00:16:06,398 --> 00:16:08,067 Guk sortu nahi dugun esperientziak… 198 00:16:08,100 --> 00:16:16,942 …mahaian erneago eta presenteago egotea eskatzen die bazkaltiarrei. 199 00:16:30,923 --> 00:16:35,427 Andonik 28 edo 30 plater probatuko ditu… 200 00:16:35,561 --> 00:16:40,399 …eta eseri egingo da, bezero baten gisa pentsatu nahi duelako. 201 00:16:40,499 --> 00:16:43,335 Ikusiko du ea behar bezain interesgarria den… 202 00:16:43,502 --> 00:16:47,373 …ea probokatzen duen, ea emoziorik pizten duen. 203 00:16:47,940 --> 00:16:49,775 Ez dugu soilik janaria egiten… 204 00:16:49,808 --> 00:16:52,444 …ez dugu soilik otordu bat zerbitzatzen… 205 00:16:52,478 --> 00:16:54,780 Ez zaigu gustatzen, ezta ere, geure buruari jatetxe deitzea. 206 00:16:54,813 --> 00:16:57,583 Esperientzia baten indartzaileak garela esatea gustatzen zaigu… 207 00:16:57,616 --> 00:17:01,587 …guk tresnak ematen dizkizuegu eta zuek sortzen duzue esperientzia. 208 00:17:03,589 --> 00:17:11,864 Niretzat ez dago munduan Mugaritz bezain gustuko janlekurik. 209 00:17:12,231 --> 00:17:16,068 Gutxienez 25 aldiz egona naiz han. 210 00:17:16,201 --> 00:17:19,872 Urtean gutxienez bi aldiz joaten naiz hara. 211 00:17:20,039 --> 00:17:24,576 2017ko urtarrilean joatekoa naiz Donostiara… 212 00:17:24,610 --> 00:17:29,181 …baina zoritxarrez Andoni, Mugaritz, itxita egongo da orduan… 213 00:17:29,181 --> 00:17:34,319 …apirilaren erdialdetik aurrerako menua sortzeko itxita baitaukate. 214 00:17:34,987 --> 00:17:41,293 Batzuetan, 20 plater horietatik batzuk ez dira behar bezalakoak. 215 00:17:41,427 --> 00:17:43,929 Batzuetan 20 jaki zerbitzatzen dizkizute… 216 00:17:43,962 --> 00:17:47,399 …eta, batzuetan, jaki esperimentalen gehiegiak… 217 00:17:47,566 --> 00:17:49,668 …ez du lotura egokia sortzen norberarekin. 218 00:17:49,701 --> 00:17:52,938 Baina horrek ez dit sekula hara berriz joaten eragotziko. 219 00:17:53,072 --> 00:17:54,773 Maisu-maisua da. 220 00:17:54,873 --> 00:18:01,847 Bera izango da, beharbada, chefik esperimentalena. 221 00:20:20,452 --> 00:20:27,226 Etxebarri erretegia - Euskal Herria 6.a 50 jatetxerik onenen artean 222 00:23:05,117 --> 00:23:12,591 Erabaki nuen anbizio handiko jatetxe bat sortzea… 223 00:23:12,591 --> 00:23:14,893 …eskandinaviar produktu soilekin… 224 00:23:15,026 --> 00:23:19,231 …gertaera sorta batengatik, ideia on baten eraginez baino. 225 00:23:21,032 --> 00:23:25,237 Jatetxea ez zen berez helburua, tresna bat zen… 226 00:23:25,270 --> 00:23:28,874 …inguruan zeukanari balioa emateko. 227 00:23:29,541 --> 00:23:32,110 Eta, ikuspegi horretatik, hau pentsatu genuen: 228 00:23:32,110 --> 00:23:36,515 Sor bagenezake sukaldaritza bat zapore izugarri on-onekoa… 229 00:23:36,648 --> 00:23:39,751 …baina, aldi berean, konpromisoa harraraziko diguna… 230 00:23:39,751 --> 00:23:43,188 …osasun publikoarekiko eta iraunkortasunarekiko… 231 00:23:43,288 --> 00:23:47,225 Gai bazara gastronomiaren munduan leku bat sortzeko… 232 00:23:47,359 --> 00:23:48,927 …dena edukiko duena… 233 00:23:48,927 --> 00:23:52,731 …zapore ona eta iraunkortasuna lotuko dituen zubi bat… 234 00:23:52,764 --> 00:23:56,535 …eta norbanakoaren osasuna eta planetarena elkartuko dituena… 235 00:23:56,568 --> 00:23:58,804 …hori sekulakoa litzateke. 236 00:24:00,372 --> 00:24:07,212 Noma - Kopenhage - 50 jatetxerik onenen artean lehena izandakoa 237 00:24:10,549 --> 00:24:12,918 Nondik hasi? 238 00:24:12,984 --> 00:24:18,156 Noma eta hasierako urte korapilatsu guztiak… 239 00:24:18,523 --> 00:24:23,428 …kaos hutsa izan ziren. Horrela azaltzen da hobekien. 240 00:24:23,562 --> 00:24:27,432 Ipar-Atlantikoko jatetxe bat ginela uste genuen hasieran. 241 00:24:28,200 --> 00:24:31,169 Horretan oinarrituta zegoen Noma hasieran. 242 00:24:31,203 --> 00:24:35,874 Dena eskandinaviar produktua izatean kontzentratuta geunden hasieran. 243 00:24:35,907 --> 00:24:38,276 Hura zen hasieran dogma. 244 00:24:38,310 --> 00:24:45,550 Eta, aurrera egin ahala, horrek ez zuela ezer eransten ikusi genuen. 245 00:24:45,584 --> 00:24:50,088 Prestatzen baduzu, demagun… 246 00:24:51,490 --> 00:24:53,892 …crème brûlée bat… 247 00:24:54,059 --> 00:24:58,230 …daniar krema eta azukrearekin, crème brûlée da, hala ere. 248 00:24:58,330 --> 00:25:00,699 Ez duzu ezer berririk sortu… 249 00:25:00,832 --> 00:25:04,903 …edo leku edo eskualde hau gogoraraziko dizunik ezer. 250 00:25:05,003 --> 00:25:08,673 Beraz, hemengo produktuak bakarrik erabiltzea ez zen ondo atera. 251 00:25:10,809 --> 00:25:15,146 Benetan aldatu gintuen aurrerapauso handia… 252 00:25:15,280 --> 00:25:19,150 …natura basaz konturatzea izan zen. 253 00:25:19,351 --> 00:25:24,856 Kanpora joan, eta urtaroak dastatzen hasi ginen. 254 00:25:25,323 --> 00:25:30,562 Egunero eta urtero, areagoatu egiten zen naturarekiko gure lotura. 255 00:25:30,695 --> 00:25:34,299 Leku honekiko berehalako lotura eman zigun horrek. 256 00:25:34,332 --> 00:25:36,768 Sustraitu egin gintuen, nolabait. 257 00:25:36,902 --> 00:25:42,707 Bertako hondartza batean basa errefaua edo lutxarbia biltzean… 258 00:25:43,108 --> 00:25:45,977 …nolabait zaude… 259 00:25:46,077 --> 00:25:49,114 …leku honetantxe errotua. 260 00:25:52,817 --> 00:25:55,620 Zer esan nahi du norvegiako produktuak lantzea? 261 00:25:55,854 --> 00:26:02,894 Norvegiako ia ore guztiek Sri Lankako-edo espeziaren bat daukate. 262 00:26:05,130 --> 00:26:06,398 Bi urteren buruan… 263 00:26:06,398 --> 00:26:10,702 …desagertu egin zen norvegiar produktuak soilik erabiltzeko dogma. 264 00:26:10,735 --> 00:26:12,704 Hainbat urte pasatu nituen… 265 00:26:12,704 --> 00:26:17,742 …bertakoan oinarrituta egoteak zer esan nahi duen jakin nahian. 266 00:26:17,776 --> 00:26:22,747 Eta orain, Noma hasi eta handik 12 urtera… 267 00:26:22,781 --> 00:26:26,418 …badugu zientzia-bunker bat, eskandinaviar janari laborategi bat… 268 00:26:26,518 --> 00:26:33,291 …eta janaren kulturaz informazioa biltzen duen jendea eta erakundeak. 269 00:26:33,458 --> 00:26:37,295 Baina oraindik ez dakigu zer esan nahi duten… 270 00:26:37,462 --> 00:26:41,232 …hemen eta nonahi sukaldaritza definitzen duten etiketek. 271 00:26:43,034 --> 00:26:48,340 Gauza berri bat lantzerakoan, zalantza normala da. 272 00:26:48,406 --> 00:26:53,011 Aukera guzti-guztiak saiatzea normala da… 273 00:26:53,144 --> 00:26:57,415 …eta hori du aldi berean ona. Ez du amaierarik. 274 00:26:57,749 --> 00:27:01,286 Eskandinaviako herrietan gertatu dena, nire ustez… 275 00:27:01,686 --> 00:27:06,625 …ume baten lehen pausoak besterik ez dira. 276 00:27:07,525 --> 00:27:09,894 Hori da benetan uste dudana. 277 00:27:10,695 --> 00:27:16,735 Nire ustez, badaude hiru jatetxe Michelinek zeharo huts egindakoak. 278 00:27:16,901 --> 00:27:22,207 Txundituta, galdetzen duzu: jende hori behar bezain adi ote dago? 279 00:27:22,273 --> 00:27:27,712 Hauek dira hiru kasuok: Mugaritz, Noma eta Disfrutar, Bartzelonan. 280 00:27:27,912 --> 00:27:30,849 Denek sukaldaritza esperimentala egiten dute. 281 00:27:30,915 --> 00:27:34,252 Oso jatetxe desberdinak dira, baina sormen izugarrikoak. 282 00:27:34,252 --> 00:27:39,357 Goi mailako sukaldaritza tradizionalari aurre egiten diote. 283 00:27:39,591 --> 00:27:43,328 Baina Mugaritzen edo Noman esperientzia hori duzunean… 284 00:27:43,361 --> 00:27:45,930 …ezer ezin da hobetu zerbitzuaren aldetik… 285 00:27:45,997 --> 00:27:49,934 …giroaren aldetik, erabateko esperientziaren aldetik. 286 00:27:49,968 --> 00:27:51,770 Zeharo betea da. 287 00:27:51,870 --> 00:27:55,774 Bi izar dituztenez, jende askok munduan hazka egiten du buruan… 288 00:27:55,807 --> 00:28:00,311 …pentsatuz: "Zer falta da? Non dago hemen arazoa?" 289 00:28:03,548 --> 00:28:06,117 Ez zara zeharo axolagabea. Ezin zara izan. 290 00:28:06,418 --> 00:28:13,625 Hiru izar distiratsu ematen badizkizute, ez diezu uko egingo. 291 00:28:13,692 --> 00:28:16,828 Ez dut pentsatu nahi inork hori egingo duenik. 292 00:28:20,131 --> 00:28:23,702 Ez dakit merezi ote ditugun, ez baitugu oraindik bukatu. 293 00:28:23,835 --> 00:28:27,972 Eta gustatzen zait alde horretatik bukatutzat ez ematea. 294 00:28:28,006 --> 00:28:32,544 Nomak kalitate hori duela uste dut? Gure bezero askok baietz diote. 295 00:28:32,911 --> 00:28:35,013 Eta gure kide askok ere bai. 296 00:28:36,114 --> 00:28:37,582 Eta hori polita da. 297 00:28:39,818 --> 00:28:48,193 Baina, bene-benetan diot, ez dut ezer aldatuko hori gertatzeko. 298 00:28:50,195 --> 00:28:54,065 Denak bezala joan nintzen lehen aldiz Kopenhagera… 299 00:28:54,099 --> 00:28:55,867 …Nomako erromesaldia egitera. 300 00:28:55,900 --> 00:29:00,371 2012an izan zen, baina kezkatu samar nengoen garai hartan… 301 00:29:00,371 --> 00:29:04,476 …Noma inguruko jatetxeek mintzaira hura imitatzen saiatzen zirelako. 302 00:29:04,509 --> 00:29:08,646 Hura goiz bateko lorea izateko arriskuan zegoela iruditu zitzaidan. 303 00:29:08,713 --> 00:29:11,483 "Eskandinaviar zera berria" edo nahi duzun izenaz. 304 00:29:11,516 --> 00:29:15,286 Baina azken bost urteotan harrigarria izan da ikustea nola… 305 00:29:15,353 --> 00:29:19,991 …Noma-sistematik etorritako jendeak alor hura zabaldu duen… 306 00:29:20,024 --> 00:29:22,694 …bere munduak ireki, eta bere hizkuntza garatu duen. 307 00:29:22,794 --> 00:29:25,296 Antzeko osagaiekin ari dira jolasean… 308 00:29:25,363 --> 00:29:27,632 …baina izugarrizko modu zirraragarrian eginez. 309 00:29:27,665 --> 00:29:30,168 Orain badituzu AOC eta Geranium bezalako lekuak… 310 00:29:30,335 --> 00:29:32,837 …edo Christian Puglisiren jatetxea eta Studio… 311 00:29:32,871 --> 00:29:35,206 …sukaldaritza ezin bikainago bat egiten. 312 00:29:35,206 --> 00:29:37,909 Une bat bereganatu dute, arreta globala bereganatu… 313 00:29:37,976 --> 00:29:39,377 …Nomak hirira ekarri zuena… 314 00:29:39,477 --> 00:29:42,480 …eta janari-kultura zeharo desberdin batera eraldatu dute… 315 00:29:42,547 --> 00:29:45,583 …eta hori miraritik gertu dago. 316 00:29:50,588 --> 00:29:53,091 Aza-zurtoina da, arrain zuriaren arraba lehortuekin… 317 00:29:53,324 --> 00:29:56,027 …azalore frijitua hur-olioarekin… 318 00:29:56,094 --> 00:29:59,430 …azalore frijitu-purea, hur-olioarekin hura ere… 319 00:29:59,464 --> 00:30:03,067 …kabiarra, intxaur ukituarekin eta itsas zaporearekin. 320 00:30:03,101 --> 00:30:07,372 Chukrut eta aza-zukua, hur-olioarekin baita ere… 321 00:30:07,405 --> 00:30:11,276 …aza kizkur eta aza gorriaren kimuak… 322 00:30:11,910 --> 00:30:15,713 …aza kizkurraren txortena eta brokoli-lorea… 323 00:30:16,314 --> 00:30:21,786 …ezkai-hostoak eta azalorea ozpinetan, den-dena aprobetxatzeko. 324 00:30:23,822 --> 00:30:29,327 Geranium - Kopenhage - 19.a munduko 50 onenen artean. 325 00:30:29,561 --> 00:30:32,430 Sormen-prozesuak beti liluratu izan nau. 326 00:30:32,530 --> 00:30:34,933 Chef bihurtzeko bidean zerikusia dute nire haurtzaroak… 327 00:30:35,066 --> 00:30:38,102 …eta nire hezibideko belar eta zera lehorrek… 328 00:30:38,136 --> 00:30:43,942 …asun lehorrak eta arkakaratsa… 329 00:30:44,108 --> 00:30:46,878 Perretxiku bila joatea… 330 00:30:47,045 --> 00:30:51,850 Otarraina eta aingira hartu, eta masustekin ketzen genuen patioan. 331 00:30:51,916 --> 00:30:54,319 Nire haurtzaroan aurkitu dut inspirazioa… 332 00:30:54,352 --> 00:30:57,422 …eta, gero eta gehiago, nire hezibidean. 333 00:30:58,656 --> 00:31:01,492 Ez dut chef-lana egiten, chef bezala bizi naiz. 334 00:31:01,793 --> 00:31:06,865 Hainbeste urte daramatzat honela, non nahasi egin baita dena. 335 00:31:06,898 --> 00:31:09,300 Munduari begiratu, eta gastronomiaren munduari, bereziki… 336 00:31:09,434 --> 00:31:11,236 …eta urari ikusten diot nik ahalmen handia… 337 00:31:11,269 --> 00:31:17,508 …gatza, algak, ostrak, arraina… 338 00:31:17,709 --> 00:31:22,280 …basoa, hondartzako landareak, belarrak, urki-izerdia… 339 00:31:22,313 --> 00:31:24,048 …hosto-estraktuak. 340 00:31:24,382 --> 00:31:27,185 Eta hori nire hezibidearen parte izan da. 341 00:31:30,288 --> 00:31:33,057 Gezurretan ariko nintzateke Michelinek ez duela baliorik esanez… 342 00:31:33,091 --> 00:31:35,860 …baina, seguru asko, ez du izango lehen zeukan garrantzi bera. 343 00:31:35,894 --> 00:31:39,797 Izar bat galduko banu, ez nioke neure buruari tiro egingo… 344 00:31:39,831 --> 00:31:41,866 …frantses chefek bezala. 345 00:31:41,900 --> 00:31:44,969 Baina triste egongo nintzateke bolada batean… 346 00:31:45,036 --> 00:31:47,872 …eta erantzun bat bilatuko nioke, jakina. 347 00:31:47,906 --> 00:31:52,310 Jende askok asko daki, nonbait, Michelin gidaz eta haren izarrez. 348 00:31:52,410 --> 00:31:56,447 Eta jende asko kexu da Michelin gida plazaratzen denean. 349 00:31:56,581 --> 00:31:58,816 Talde nazionalak partida bat jokatzen duenean… 350 00:31:58,983 --> 00:32:02,053 …sei milioi entrenatzaile dauzkagun bezala. 351 00:32:02,153 --> 00:32:04,155 Hau ia gauza bera da. 352 00:32:04,455 --> 00:32:08,126 Badu zera interesgarri bat: agente sekretuak. 353 00:32:08,159 --> 00:32:12,697 Haiek beren ikuskizuna egiten dute, eta tartean sartu nahi genuke guk. 354 00:32:12,730 --> 00:32:14,933 Gehiago jakin nahi nuke haien lan egiteko eraz… 355 00:32:15,066 --> 00:32:18,136 …zirraragarria eta interesgarria iruditzen zaidalako. 356 00:32:18,503 --> 00:32:21,439 Gidak historia luzea duelako… 357 00:32:21,606 --> 00:32:25,243 …1800ean edo 1900ean atera baitzen lehen aldiz… 358 00:32:25,410 --> 00:32:27,745 …baina irizpidea, aldez, orduko bera da… 359 00:32:27,946 --> 00:32:30,048 …eta berraztertu egin behar lukete pixka bat… 360 00:32:30,114 --> 00:32:34,953 …gaurko jatetxea ez delako ordukoa bezalakoa. 361 00:32:35,086 --> 00:32:38,589 Gastronomiaren mundua etengabeko garapenean ari da… 362 00:32:38,756 --> 00:32:40,358 …eta hori oso garrantzitsua da… 363 00:32:40,625 --> 00:32:48,299 …leku berriak, energia berriak, bibrazio berriak sukalde-kulturan. 364 00:32:48,399 --> 00:32:54,906 Danimarkan, adibidez, zenbat produktu ekologiko dauden azokan. 365 00:32:55,006 --> 00:32:56,908 Zoragarria iruditzen zait. 366 00:33:13,491 --> 00:33:18,730 2010eko abenduan ireki, eta 2012an bi izar lortu genituen. 367 00:33:19,464 --> 00:33:22,000 Ez genuen halakorik inolaz ere espero… 368 00:33:22,166 --> 00:33:27,472 …eta ez genekien zer ondorio izango zituen guretzat eta jatetxearentzat… 369 00:33:27,505 --> 00:33:29,540 …ez genekien zer egin. 370 00:33:29,674 --> 00:33:32,410 Gure bidea aldatu edo berdin jarraitu? 371 00:33:32,477 --> 00:33:34,912 Asko estresatu ninduen. 372 00:33:36,948 --> 00:33:43,421 Gutaz eta guk munduan genuen lekuaz pentsatzen genuena lotuta zeudela… 373 00:33:43,454 --> 00:33:45,656 …konturatu ginen. 374 00:33:45,690 --> 00:33:50,862 Eta hura lotuta zegoen, baita ere, produkzioarekin. 375 00:33:51,629 --> 00:33:54,465 Unibertso oso bat bihurtu zen. 376 00:33:56,200 --> 00:34:01,639 Asteburuan probak egiten aritu gara… 377 00:34:01,672 --> 00:34:03,307 …teknika eta zapore bila… 378 00:34:03,341 --> 00:34:07,078 …eta hori dena nola elkartu bilatzen ari gara orain. 379 00:34:07,111 --> 00:34:12,350 Pixka bat probatu, pixka bat hitz egin, probatu, atzera egin… 380 00:34:12,984 --> 00:34:15,987 Batzuetan saio batean lortzen duzu… 381 00:34:16,020 --> 00:34:20,591 …baina, bestetan, luzaroan lan egin behar duzu zerbait lortzeko. 382 00:34:21,292 --> 00:34:23,995 Baba hauek… 383 00:34:24,162 --> 00:34:28,933 …nabar-lore zelai baten ondoan hazten dira. 384 00:34:29,200 --> 00:34:33,738 Bi horiek elkartuta zer egin genezakeen ikusi nahi genuen. 385 00:34:33,938 --> 00:34:36,474 Badu nabar-lorea, basa errefaua, eta garraztasun-ukitu bat… 386 00:34:36,674 --> 00:34:38,876 …probatu ditugun hainbat ozpinek emana. 387 00:34:39,277 --> 00:34:44,415 Ez dakit nondik nora joango den. Ikusiko dugu. 388 00:34:50,455 --> 00:34:53,591 -30 segundotan, mihi-arraina. -Bai, chef. 389 00:34:56,327 --> 00:34:59,097 -Aurrera aurkezpenarekin. -Bai, chef. 390 00:34:59,097 --> 00:35:00,264 Nahikoa du. 391 00:35:18,416 --> 00:35:21,018 -Bi luzoker, berehala. -Bai, chef. 392 00:35:21,185 --> 00:35:24,021 -Lau tipula, berehala. -Bai, chef. 393 00:35:24,322 --> 00:35:26,557 -Hiru gazta, berehala. -Bai, chef. 394 00:35:26,591 --> 00:35:29,227 Utzi berriketak, eta plateraratu mihi-arrainak, ostia! 395 00:35:29,393 --> 00:35:30,628 Bai, chef. 396 00:36:09,333 --> 00:36:12,537 Fiordoko berdela olio-ozpinetan 397 00:37:10,061 --> 00:37:12,797 Gure inspektore guztiak janariaren profesionalak dira… 398 00:37:12,897 --> 00:37:14,532 …gastronomiaren profesionalak. 399 00:37:14,632 --> 00:37:19,003 Anonimatoan jaten dute jatetxeetan eta beti ordaintzen dute kontua. 400 00:37:19,036 --> 00:37:22,506 Michelingo ikuskaria izatea oso erakargarria dela uste dut… 401 00:37:22,540 --> 00:37:24,909 …baina errealitatea askoz ere zorrotzagoa da. 402 00:37:24,942 --> 00:37:28,212 Horretan kontzentratuta eta obsesionatuta egon behar duzu. 403 00:37:28,312 --> 00:37:33,618 Nik ezin dut egin. Gogorra egiten zait egunean bi otordu oso egitea. 404 00:37:33,851 --> 00:37:34,785 Tirabira handia da. 405 00:37:37,288 --> 00:37:39,090 Japoniarrak Europara bidaltzen ditugu. 406 00:37:39,156 --> 00:37:41,259 Europarrak, berriz, Japoniara, Txinara. 407 00:37:41,359 --> 00:37:44,028 Europarrak Estatu Batuetara, estatubatuarrak Asiara. 408 00:37:44,161 --> 00:37:45,429 Nonahi daude. 409 00:37:45,529 --> 00:37:47,832 Eta asko gustatzen zaie. Beren ametsetako lana da. 410 00:37:47,865 --> 00:37:50,935 Ikuskariei galdetzen badiet nork joan nahi duen Singapurrera… 411 00:37:51,002 --> 00:37:52,737 …denak boluntario izango dira. 412 00:37:54,772 --> 00:37:59,110 Urtean hainbatetan biltzen gara "izar saio" bat egiteko. 413 00:37:59,143 --> 00:38:01,979 Saio horretan, ikuskari guztiak biltzen dira bai nirekin… 414 00:38:02,013 --> 00:38:03,648 …eta bai herrialdeko ikuskari nagusiarekin… 415 00:38:03,714 --> 00:38:07,318 …eta paper guztiak eta mahai-epai guztiak aztertzen ditugu… 416 00:38:07,351 --> 00:38:12,356 …eta orduan hasten gara pentsatzen izar bat nori eman, utzi edo kendu… 417 00:38:12,390 --> 00:38:13,691 …beharrezkoa baldin bada. 418 00:38:16,627 --> 00:38:21,132 Deseroso samarra da izar bakarra edukitzea, bi geneuzkan eta. 419 00:38:21,198 --> 00:38:23,301 Egia latza esango badizut… 420 00:38:23,301 --> 00:38:29,874 …chef gaztea nintzela, ez nuen sekula pentsatu izarrik edukitzea. 421 00:38:30,541 --> 00:38:34,412 Bi merezi genituenik ez nuen sentitzen bi eduki genituenean. 422 00:38:34,879 --> 00:38:37,748 Bat galdu genuenean… 423 00:38:38,649 --> 00:38:41,986 …25 mahai kendu genituen… 424 00:38:42,320 --> 00:38:43,487 …eta asko da. 425 00:38:44,488 --> 00:38:47,258 2008an izan zela uste dut. 426 00:38:47,491 --> 00:38:51,295 Hobetzen segitu dugula uste dut… 427 00:38:51,329 --> 00:38:52,330 …harrezkero. 428 00:38:53,030 --> 00:38:57,501 Baina Michelinekin izandako elkarrizketetan garbi utzi didate… 429 00:38:57,535 --> 00:39:01,238 …ezen ez dugula aski kalitateko produktua erabiltzen… 430 00:39:01,372 --> 00:39:05,643 …eta gure janaria ez dela haien estandarrekiko aski koherentea. 431 00:39:06,644 --> 00:39:10,414 Oso egia latza da entzuteko, baina… 432 00:39:10,614 --> 00:39:14,518 …konstruktiboa ere bada. 433 00:39:14,819 --> 00:39:18,856 Eta asko estimatu nuen, izan ere. 434 00:39:19,123 --> 00:39:21,792 Asko hitz egin dugun zerbait da. 435 00:39:21,992 --> 00:39:25,496 Eta lantzen segitzen dugun zerbait da. 436 00:39:26,831 --> 00:39:29,133 Ez dut nahitaez horrekin bat etorri behar… 437 00:39:29,166 --> 00:39:32,470 …baina hori beste kontu bat da. 438 00:39:33,938 --> 00:39:37,775 Horretan ahalegintzera bultzatzen gaitu, ordea. 439 00:39:37,975 --> 00:39:39,276 Eta… 440 00:39:42,713 --> 00:39:44,181 …ez dakit… 441 00:39:44,482 --> 00:39:45,750 Ikusiko dugu. 442 00:40:56,921 --> 00:41:01,358 Vienatik eta Salzburgotik kanpo izarrak emateari utzi zion 2009an… 443 00:41:01,392 --> 00:41:02,793 …Michelin gidak. 444 00:41:02,793 --> 00:41:08,399 Taubenkobel jatetxean eragina izan zuen horrek… 445 00:41:08,399 --> 00:41:10,501 …Vienatik 60 kilometrora baitago. 446 00:41:20,911 --> 00:41:26,584 Sekula berriz ikusi nahi ez zaituen senargai ohia bezalakoa da Michelin. 447 00:41:29,353 --> 00:41:35,426 Duela 10-12 urte lehen izarra lortzea aparta izan zen niretzat. 448 00:41:35,493 --> 00:41:38,028 Frantsesa bainaiz. 449 00:41:38,062 --> 00:41:41,232 Frantses pasaportea daukat, ez austriarra. 450 00:41:42,099 --> 00:41:44,835 Badakit zenbat kostatzen den Michelin izar bat lortzea. 451 00:41:45,669 --> 00:41:49,340 Austriara lehen aldiz etortzen den jendearentzat… 452 00:41:49,540 --> 00:41:52,576 …eta Michelin gida edo aplikazioa baldin badaukate… 453 00:41:52,610 --> 00:41:54,879 …gu ez gara existitzen. 454 00:41:56,714 --> 00:42:00,050 Badakigu zergatik erabaki zuen Michelinek hemendik ateratzea. 455 00:42:00,117 --> 00:42:03,587 Ez zutelako lortu espero zuten arreta. 456 00:42:03,854 --> 00:42:10,060 Gastronomiaren munduak eta gure chefek jarri behar zioten arreta. 457 00:42:10,794 --> 00:42:13,831 Negozioaren zatia txikiegia zen. 458 00:42:17,601 --> 00:42:21,472 Guretzat eragozpen handia da diruaren aldetik… 459 00:42:21,505 --> 00:42:27,077 …turista asko Vienara joaten baita, hango jatetxe izardunetara. 460 00:42:28,379 --> 00:42:29,980 Guretzat aparta izango zen… 461 00:42:30,648 --> 00:42:33,784 …landaldean baikaude, baina ez gaude aireportutik urrun. 462 00:42:33,951 --> 00:42:37,187 Ez gaude hirian. Hotel txiki bat dago baita ere. 463 00:42:37,354 --> 00:42:39,290 Oso giro ona dago. 464 00:42:39,356 --> 00:42:41,225 Gure sukalde paregabeak… 465 00:42:42,059 --> 00:42:44,295 …bazkaltiar gehiago ekarriko lizkiguke. 466 00:42:44,995 --> 00:42:48,599 Horrela ikusten dut nik. Ez dut zera pertsonaltzat hartzen. 467 00:42:50,000 --> 00:42:53,971 Zer nahi duzu esatea? Aurrera egingo dugu. 468 00:43:27,371 --> 00:43:29,873 Ez dakit aski ikuskariez… 469 00:43:30,074 --> 00:43:32,977 …haien bidaiez eta haien lan egiteko moduaz. 470 00:43:33,077 --> 00:43:35,946 Ikuspegi bat izaten asko lagunduko luke horrek. 471 00:43:35,980 --> 00:43:40,951 Baina, oro har, konparatzen saiatzea… 472 00:43:41,619 --> 00:43:43,787 …Japoniako jatetxe baten esperientzia… 473 00:43:43,821 --> 00:43:45,356 …Europako jatetxe bateko esperientziarekin… 474 00:43:45,356 --> 00:43:48,158 …bi mundu zeharo desberdinez ari zara… 475 00:43:48,192 --> 00:43:52,863 …eta ari zara hura pintatu nahian pintzel lodiekin, izar horiekin. 476 00:43:52,896 --> 00:43:55,399 Eta ezin dira konparatu… 477 00:43:55,899 --> 00:43:59,036 …sei aulkiko Tokioko soba-jatetxe bat… 478 00:43:59,069 --> 00:44:01,872 …non chefak ez baitu besterik egiten, arto beltza ehotu… 479 00:44:01,972 --> 00:44:03,807 …fideoak egiteko… 480 00:44:03,974 --> 00:44:06,577 …eta Bartzelonako Disfrutar jatetxea… 481 00:44:06,644 --> 00:44:12,616 …non 30 chefeko talde bat 30-40 plater desberdin egiten ari baita… 482 00:44:12,650 --> 00:44:14,385 …erabateko konplexutasunean. 483 00:44:14,652 --> 00:44:16,086 Nola konpara daitezke? 484 00:44:16,153 --> 00:44:19,990 Sagarrak eta zucchini konparatzea bezala da. Absurdoa da. 485 00:44:23,060 --> 00:44:26,964 Eleven Madison Park - New York - 1.a munduko 50 jatetxerik onenen artean 486 00:44:26,997 --> 00:44:31,268 Txikitan etxe-orratzak marrazten nituen… 487 00:44:31,435 --> 00:44:34,171 …eta, haien ondoan, neure burua marrazten nuen. 488 00:44:34,238 --> 00:44:36,774 Eta bitxia da nik New Yorken bukatu izana… 489 00:44:36,907 --> 00:44:38,776 …etxe-orratz guztiak dauden lekuan… 490 00:44:38,876 --> 00:44:43,113 …baina orduan ez nekien zergatik marrazten nituen etxe-orratzak. 491 00:44:43,580 --> 00:44:47,551 24. kalearen eta Madison hiribidearen artean gaude. 492 00:44:47,618 --> 00:44:51,055 Manhattanen bihotz-bihotzean gaude. 493 00:44:51,088 --> 00:44:55,726 Eraikin honek munduko eraikinik altuena izan behar zuen. 494 00:44:55,793 --> 00:45:00,798 Horregatik egokitu ginen azkenean gela txundigarri honetan. 495 00:45:01,699 --> 00:45:04,635 Depresio Handian dirurik gabe gelditu ziren. 496 00:45:04,702 --> 00:45:06,470 Eraikuntza gelditu egin zen… 497 00:45:06,503 --> 00:45:09,173 …eta eraikinak ez ditu orain 30 solairu baizik. 498 00:45:09,173 --> 00:45:12,876 Baina egiturak etxe sail oso bat hartzen du… 499 00:45:12,910 --> 00:45:15,412 …eta gela honen handitasunak… 500 00:45:15,512 --> 00:45:18,348 …munduko eraikinik altuenaren sarbidea izan behar zuen. 501 00:45:18,415 --> 00:45:20,517 Oso berezia da, beraz. 502 00:45:21,819 --> 00:45:23,420 Amak… 503 00:45:23,787 --> 00:45:26,090 …erakutsi zidan janaria prestatzen… 504 00:45:26,156 --> 00:45:29,059 …jaten eta osagaiak erosten. 505 00:45:29,893 --> 00:45:31,695 Bolada batean… 506 00:45:31,729 --> 00:45:36,333 …hiru Michelin izarreko jatetxeek larderia handia ematen zuten. 507 00:45:36,366 --> 00:45:37,668 Eta hori ez da atsegina. 508 00:45:37,735 --> 00:45:40,337 Jatetxe batera joaten zarenean, kontrakoa da. 509 00:45:40,404 --> 00:45:43,340 Ongietorria izan nahi duzu, eroso egon nahi duzu. 510 00:45:43,440 --> 00:45:46,744 Kanpoko menuari begiratzen nion batzuetan… 511 00:45:46,877 --> 00:45:51,548 …eta, barrura begiratu nahian, beldurgarria zen barrura begiratzea. 512 00:45:56,186 --> 00:45:58,489 Aita arkitektoa da… 513 00:45:58,555 --> 00:46:03,327 …eta hazi izan naiz beti begikotasun handiz… 514 00:46:03,460 --> 00:46:08,866 …arkitekturarekiko, artearekiko, modarekiko, objektu ederrekiko. 515 00:46:08,899 --> 00:46:10,801 Hori garrantzitsua zen beti. 516 00:46:15,172 --> 00:46:16,573 Orain dela hamaika urte… 517 00:46:16,607 --> 00:46:19,109 …New York Observer-en kritika bat izan genuen… 518 00:46:19,109 --> 00:46:23,213 …positiboegia, nire ustez, une hartan geunden egoerarako. 519 00:46:23,247 --> 00:46:24,548 Baina esaten zuen: 520 00:46:24,581 --> 00:46:29,620 "Leku honek Miles Davisetik gehixeago edukitzea nahi nuke". 521 00:46:29,653 --> 00:46:34,424 Hori entzutea atsegina zen, baina ez genekien zer esan nahi zuen. 522 00:46:36,193 --> 00:46:38,462 Beraz, Miles ikertzen hasi ginen… 523 00:46:38,529 --> 00:46:40,464 …Miles entzuten hasi ginen… 524 00:46:40,497 --> 00:46:41,865 …eta bagenekien txundigarria zela… 525 00:46:41,865 --> 00:46:46,270 …baina –ene!– benetan sakontzen hasi ginenean… 526 00:46:46,303 --> 00:46:47,538 …tipo hura jenio hutsa zen. 527 00:46:54,645 --> 00:46:56,847 Liluratuta gintuzkan. 528 00:46:56,980 --> 00:47:00,918 Eta hamaika hitzen zerrenda bat egin genuen… 529 00:47:00,951 --> 00:47:04,688 …Miles deskribatzeko erabili ohi ziren hitzekin. 530 00:47:04,822 --> 00:47:09,159 Hitz-zerrendari begiratu, eta esan: "Ene, hauxe da behar genuena!" 531 00:47:09,293 --> 00:47:11,895 Hitz horiek sukaldean zintzilik dauzkagu gaur. 532 00:47:11,929 --> 00:47:16,066 Hitz horiek izan dira gure asmo-adierazpena hamaika urtez. 533 00:47:16,099 --> 00:47:20,537 Eta, urtero, aldaketak izan dira, aldaketa handiak. 534 00:47:20,571 --> 00:47:24,007 Eta Milesen karrera bezalakoa da. 535 00:47:24,074 --> 00:47:27,611 Milesen iterazio desberdin asko egon dira. 536 00:47:27,678 --> 00:47:32,149 Eta Eleven Madison Parki begiratu, eta haren antz handikoa da. 537 00:47:32,249 --> 00:47:36,854 Abian dagoen ahalegin bat da. Ez da erabaki eta kittoko zerbait. 538 00:47:36,854 --> 00:47:40,457 Desafio eginez zeure buruari, elkarlanera bideratuko zaitu beti. 539 00:47:40,490 --> 00:47:41,291 Beraz… 540 00:47:41,491 --> 00:47:45,662 …Miles beti egon da hor gu gidatzeko… 541 00:47:45,662 --> 00:47:48,198 …eta laguntza handia izan da. 542 00:48:00,978 --> 00:48:02,880 Asko gustatzen zait minimalismoa. 543 00:48:03,113 --> 00:48:08,252 Ezer ez jartzeak zerbait jartzeak baino indar handiagoa du askotan. 544 00:48:08,352 --> 00:48:10,220 Liluragarria iruditzen zait. 545 00:48:10,287 --> 00:48:13,757 Asko gustatzen zait artisten eboluzioa… 546 00:48:13,790 --> 00:48:19,096 …eta, ia mundu guztiarentzat, bere karreran aurrera egin ahala… 547 00:48:19,129 --> 00:48:22,733 …dena sinpleago bihurtzen da, mugatuago. 548 00:48:22,799 --> 00:48:26,570 Eta, chef gisa, hori emulatzen saiatu izan naiz beti. 549 00:48:26,637 --> 00:48:28,705 Gutxiago gehiago da. 550 00:48:30,841 --> 00:48:33,010 Hainbeste gustatzen zait egiten dudana… 551 00:48:33,243 --> 00:48:36,179 …non poz-pozik jaikitzen bainaiz. 552 00:48:36,213 --> 00:48:38,815 Nire eraikinaren igogailuan nagoenean batzuetan… 553 00:48:38,949 --> 00:48:42,252 …trajedun horiek guztiak ikusten ditut lanera joaten… 554 00:48:42,319 --> 00:48:45,389 …eta dohakabeak dirudite. 555 00:48:45,422 --> 00:48:49,293 Eta ni hain zorioneko sentitzen naiz sukaldera noalako… 556 00:48:49,459 --> 00:48:52,696 …lanera eta sortzera, janariarekin eta maite dudan jendearekin. 557 00:48:54,031 --> 00:48:56,033 Neure burua aurkitu dut. 558 00:48:56,166 --> 00:49:00,137 Badakit nor naizen, badakit gure sukaldea zer den. 559 00:49:00,237 --> 00:49:03,774 Eta hori benetan une ederra dela uste dut. 560 00:49:04,107 --> 00:49:07,878 Eta hasieran besterik ez gaudela sentitzen dut. 561 00:49:07,945 --> 00:49:11,315 Hasiera-hasiera da hau, baina orain badakigu nor garen. 562 00:49:11,348 --> 00:49:13,250 Lehen ez genekien. 563 00:49:15,819 --> 00:49:19,856 Luzaroan bizi izan naiz New Yorken, eta ezagutzen dut sukalde giroa. 564 00:49:19,890 --> 00:49:23,260 Eta sukaldaritzaren zabaltasuna da New Yorketik gustatzen zaidana. 565 00:49:23,293 --> 00:49:25,996 Berez araurik ez egotea, izan ere. 566 00:49:26,263 --> 00:49:31,268 Sukaldaritza tradizionala definitu ez izanaren abantaila dute AEBek. 567 00:49:31,335 --> 00:49:32,903 Nonahi ditu guneak, noski… 568 00:49:32,903 --> 00:49:36,773 …baina estatubatuarrek beren baitan daukaten arrago horren… 569 00:49:36,773 --> 00:49:38,976 …isla moduko bat da New York. 570 00:49:39,076 --> 00:49:44,982 Horrek esan nahi du ez duzula bakarrik Sichuango janari bikaina… 571 00:49:45,015 --> 00:49:46,550 …edo Koreako janari bikaina… 572 00:49:46,550 --> 00:49:50,053 …edo Oaxacako, Mexiko, janari bikaina… 573 00:49:50,120 --> 00:49:52,956 …kultura-sare bat ere aurkituko duzu… 574 00:49:52,990 --> 00:49:55,592 …bere burua oso modu liluragarrian adierazten duena… 575 00:49:55,625 --> 00:49:57,227 …goi mailako sukaldaritza modernoaren giroan. 576 00:50:09,840 --> 00:50:11,408 6:30, 9. mahaia! 577 00:50:12,209 --> 00:50:14,878 Hiru gonbidatu; gurasoekin afaltzen ari da. 578 00:50:14,911 --> 00:50:18,115 Hemen egona da, bi aldiz. 9. mahaian eseri zen. 579 00:50:18,148 --> 00:50:19,950 Ardoa gustatzen zaio. 580 00:50:20,484 --> 00:50:23,186 Zaporeak dastatzen buruan gertatzen zaidana… 581 00:50:23,420 --> 00:50:26,757 …su-festa bat da. 582 00:50:29,626 --> 00:50:33,130 Brooklynen dagoen jatetxe bat da Aska. 583 00:50:34,131 --> 00:50:39,269 Gure jatetxean saiatzen gara elkartzen inguru hurbilena… 584 00:50:39,369 --> 00:50:40,937 …–New York estatua–… 585 00:50:41,171 --> 00:50:46,376 …gure herentziarekin edo tradizioarekin… 586 00:50:46,376 --> 00:50:49,946 …Eskandinavian haziak baikara, Suedian. 587 00:50:52,949 --> 00:50:55,052 Denak zentzua izan behar du. 588 00:50:55,285 --> 00:50:57,154 Bazkaltiarrak atea zeharkatzen duen unetik… 589 00:50:57,187 --> 00:50:59,356 …janaria zerbitzatzeak, langileen jardunak… 590 00:50:59,389 --> 00:51:00,690 …uniformeak… 591 00:51:00,824 --> 00:51:04,294 …prestatzen dugun janariak, Brooklynen egoteak… 592 00:51:04,327 --> 00:51:06,963 …New Yorken eta munduan egoteak. 593 00:51:06,997 --> 00:51:08,932 Eskandinaviarekin dugun loturak… 594 00:51:09,566 --> 00:51:11,435 …zentzua izan behar du. 595 00:51:11,468 --> 00:51:13,437 Denak du esanahia. 596 00:51:14,371 --> 00:51:22,112 Zure eguneroko bizitzatik zu une batez aldentzea nahi dugu. 597 00:51:22,979 --> 00:51:28,618 Ate honetatik sartu, eta inguruan daukazuna ahaztea nahi dugu. 598 00:51:28,852 --> 00:51:35,625 Hemen eseri, eta, egoki bada, bidaiatxo bat egitea. 599 00:52:29,446 --> 00:52:35,452 Munduko Michelin izardun edo goi mailako jatetxeen azpian… 600 00:52:35,619 --> 00:52:40,290 …ilunpean eta ezkutuan dagoen guztia kontatuko banizu… 601 00:52:40,423 --> 00:52:42,726 …ez ginateke gela honetatik sekula irtengo. 602 00:52:43,426 --> 00:52:47,531 Badugu arrazoi bat jatetxe horietara joateko. 603 00:52:47,531 --> 00:52:50,433 Eguneroko bizitzatik ihes egiten uzten digute. 604 00:52:50,467 --> 00:52:52,569 Perfekzioa dago jokoan. 605 00:52:52,669 --> 00:52:55,105 Berez, asko dute kapritxotik. 606 00:52:55,138 --> 00:52:58,742 Badago zerbait gure sukaldean lortu ezin duguna, eta horra joaten gara. 607 00:52:58,808 --> 00:53:02,512 Baina horra iristeko egin beharreko lanak… 608 00:53:02,579 --> 00:53:07,817 …bidesari bat ordainarazten die sukaldariei eta zerbitzariei. 609 00:53:08,084 --> 00:53:13,023 Kostu bat du horrek jendearen bizitzan eta ongizatean… 610 00:53:13,056 --> 00:53:15,292 …eta hori asko da. 611 00:53:15,458 --> 00:53:17,527 Asko da eta etengabea da… 612 00:53:17,594 --> 00:53:21,298 …eta nonahi gertatzen da: jantoki xumeetan… 613 00:53:21,464 --> 00:53:25,335 …eta, askoz okerrago oraindik, Michelin izardun jatetxeetan… 614 00:53:25,402 --> 00:53:27,938 …hainbat arrazoirengatik. 615 00:53:31,608 --> 00:53:34,744 2016ko otsailean bakarrik… 616 00:53:34,778 --> 00:53:38,782 …bere burua hil zuten hiru chef jaberen berri dakit. 617 00:53:38,915 --> 00:53:40,650 Urteko hilerik laburrena da hori. 618 00:53:40,717 --> 00:53:43,820 Eta horiek dira nik ezagutzen ditudanak. 619 00:53:43,920 --> 00:53:45,488 Jakinarazi zirenak. 620 00:53:45,555 --> 00:53:47,991 Kasu bakan horiek esango dizkizut… 621 00:53:47,991 --> 00:53:51,394 …zeren eta orain gai honetaz bereziki idazten ari naizenez… 622 00:53:51,394 --> 00:53:53,530 …jendeak etengabe idazten dit, eta esan: 623 00:53:53,530 --> 00:53:54,531 "Ez duzu jakingo… 624 00:53:54,531 --> 00:53:57,834 …baina halako jatetxeko chefordeak bere burua hil du". 625 00:53:58,001 --> 00:54:01,738 "Pertsona jakin horrek hiltzeraino edan zuen". 626 00:54:01,771 --> 00:54:07,210 "Nire bikotekidea chef da, eta izugarrizko krisian dago". 627 00:54:07,277 --> 00:54:09,145 Batek hau esanez idatzi zidan: 628 00:54:09,145 --> 00:54:12,249 "Gezurra esan behar izan diot neskari ubeldu hauen jatorriaz". 629 00:54:12,382 --> 00:54:15,919 "Estropezu egin dudala esaten diot, chefak jo egiten nauela ez esateko". 630 00:54:17,687 --> 00:54:19,990 Ordu asko sartzen dira horretan. 631 00:54:20,090 --> 00:54:23,827 Ziklo bihurtzen da, eta jendeak segi eta segi eta segi egiten du… 632 00:54:23,994 --> 00:54:26,296 …harik eta gehiago ezin duen arte. 633 00:54:26,463 --> 00:54:28,865 Sukaldaritzako kulturaren parte da. 634 00:54:28,898 --> 00:54:32,869 "Segi aurrera, ez izan koldarra!" 635 00:54:33,370 --> 00:54:35,939 Aurrera segitzen duzu, lehertzen zaren arte. 636 00:54:35,972 --> 00:54:39,743 "Oui, chef" esan, eta horiek dira zure azken hitzak. 637 00:54:47,217 --> 00:54:51,154 Violier, hiru Michelin izardun Hôtel de Villeko chefa atzo hil zen. 638 00:54:51,187 --> 00:54:54,891 Poliziaren arabera, bere burua hil zuen bere etxean. 639 00:54:54,991 --> 00:55:01,898 Pentsaezina lanaren eta proiektuen bulimiko honen ingurukoentzat. 640 00:55:09,906 --> 00:55:13,743 Garai hartan ezagutu nuen, berak 26 urte zituela. 641 00:55:14,444 --> 00:55:19,049 Eta berarekin hazi nintzen, bere ametsekin. 642 00:55:19,115 --> 00:55:21,318 Noizbait jatetxe bat edukitzea. 643 00:55:21,351 --> 00:55:23,253 Sukaldaria izatea… 644 00:55:23,320 --> 00:55:25,555 …Frantziako onena… 645 00:55:25,588 --> 00:55:27,390 …eta bikaintasunari eustea… 646 00:55:27,457 --> 00:55:30,427 …eta horixe egin zuen azken unea arte. 647 00:55:31,127 --> 00:55:34,831 "Benoit Violier goi mailako chefa hilik aurkitu dute… 648 00:55:34,964 --> 00:55:37,300 …bere burua hil omen du, poliziak dioenez". 649 00:55:37,334 --> 00:55:42,439 Aurtengoa oso urte gogorra izan da gure jatetxeko taldearentzat… 650 00:55:42,472 --> 00:55:46,376 …Benoît gabe jarraitu beharra zegoelako. 651 00:55:51,614 --> 00:55:55,852 Tragedia igandean gertatu zen; astelehenean langileekin bildu… 652 00:55:55,919 --> 00:55:59,122 …eta jatetxea asteartean irekiko zela esan zigun Violier andreak. 653 00:55:59,189 --> 00:56:04,194 Biharamunean etorri ginen, oso hunkituta… 654 00:56:04,227 --> 00:56:06,229 …baina jatetxea zabaldu genuen. 655 00:56:06,262 --> 00:56:10,133 Egia da lehenengo egunetan giroa ez zela oso ona… 656 00:56:10,166 --> 00:56:14,104 …baina hiruzpalau egunera jangelan barrez entzuten genituen bezeroak. 657 00:56:14,170 --> 00:56:18,007 Hura oso positiboa izan zen, bizitzak segitzen zuelako seinale. 658 00:56:18,074 --> 00:56:21,511 Barne berregituratzea egiterakoan… 659 00:56:21,544 --> 00:56:24,314 …oso modu naturalean egin ziren gauzak. 660 00:56:24,347 --> 00:56:27,417 Franck izan zenez beti Benoît Violieren bigarrena… 661 00:56:27,450 --> 00:56:30,787 …hark hartu zuen sukaldearen ardura, Brigitte Violieren baimenaz. 662 00:56:30,820 --> 00:56:36,559 Eta nik jatetxea kudeatzen dut, Brigitterekin batera. 663 00:56:42,465 --> 00:56:45,135 Taldea zoragarria da. 664 00:56:45,168 --> 00:56:47,370 Aurten frogatu du zer-nolako indarra zuen. 665 00:56:47,604 --> 00:56:50,440 Harro-harro gaude, eta urte aparta izan dugu… 666 00:56:50,607 --> 00:56:52,909 …Benoîten heriotza gorabehera, noski. 667 00:56:57,247 --> 00:57:03,753 Benjamin Girardet, Frédyren aita, izan zen hemengo lehen sukaldaria. 668 00:57:03,820 --> 00:57:07,056 Frédy Girardeti eman zion bere jatetxea… 669 00:57:07,123 --> 00:57:10,460 …hark eman zizkion hiru Michelin izarrak jatetxeari. 670 00:57:10,660 --> 00:57:11,861 Gero Philippe Rochat etorri zen… 671 00:57:11,861 --> 00:57:16,266 …eta haren ondoren, Benoît Violier eta orain Franck Giovannini. 672 00:57:16,366 --> 00:57:20,036 Lau chefen kontu bat da, beraz. 673 00:57:20,437 --> 00:57:23,740 Lau belaunaldi, ahaidetasunik gabeak… 674 00:57:24,574 --> 00:57:28,111 …bikaintasun mailan beti… 675 00:57:28,111 --> 00:57:32,315 …eta hiru Michelin izarrekin. 676 00:57:32,382 --> 00:57:36,052 Kontu polit bat da, jarraituko duena. 677 00:58:04,314 --> 00:58:11,154 The Table jatetxeak oinarri berriak ezarri ditu kontzeptualki Alemanian. 678 00:58:12,088 --> 00:58:15,291 Kontua ez da jadanik zerbitzu perfektua… 679 00:58:15,291 --> 00:58:19,629 …edo gure bazkaltiarrei plater perfektua eskaintzea… 680 00:58:19,662 --> 00:58:23,399 …pauso bat aurrerago doa, kontzeptuak hari komun bat baitu. 681 00:58:25,068 --> 00:58:28,471 Oso interaktiboa da. Asko komunikatzen gara gure bezeroekin. 682 00:58:28,571 --> 00:58:34,811 Iraganeko gourmet-tenplu estimatuak baino lasaixeagoa da. 683 00:58:40,783 --> 00:58:44,153 Niretzat, etorkizunerako gauzarik garrantzitsuena… 684 00:58:44,287 --> 00:58:47,790 …urtero fakturazio positiboa izatea da… 685 00:58:48,992 --> 00:58:51,461 …baina, baita ere, hiru izarrei eustea. 686 00:58:51,628 --> 00:58:56,332 Ekonomia eta hiru izarrak. Hor dago koxka. 687 00:58:58,334 --> 00:58:59,969 Gainerakoa orpotik dator. 688 00:58:59,969 --> 00:59:02,438 Platerarekin batera eboluzionatu nahi dugu. 689 00:59:02,939 --> 00:59:06,209 Norberaren estiloa lantzeak ez du amaierarik. 690 00:59:06,376 --> 00:59:10,713 Zeure estiloan erroturik, loratzen utzi behar diozu zeure sormenari. 691 00:59:13,149 --> 00:59:16,719 Eta, jakina, hemengo neska-mutilekin ondo pasatu. 692 00:59:16,953 --> 00:59:21,291 Oso lan giro ona dugu. Horretarako, taberna handitzen saiatu gara. 693 00:59:21,357 --> 00:59:24,494 Akabo 14-15 orduko lanaldiak hiru izarreko jatetxean. 694 00:59:24,527 --> 00:59:29,098 Gehienez, 10 ordu, denek ondo lo egiteko eta zoriontsuak izateko. 695 00:59:31,100 --> 00:59:33,570 Lehenengo izarra lortu genuenean… 696 00:59:33,703 --> 00:59:36,573 …zerbait garrantzitsua lortu izanaren sentipena izan nuen. 697 00:59:36,706 --> 00:59:39,576 Bigarren izarrak sormen mailan nuen konfiantza indartu zidan. 698 00:59:39,609 --> 00:59:44,514 Hirugarren izarra omenaldi bat izan zen, nire bizitzako gauzarik onena. 699 00:59:44,581 --> 00:59:49,152 Barkatu, nire bi alaben jaiotza izan ezik. 700 00:59:49,319 --> 00:59:55,024 Liluragarria baita munduko 100 jatetxe onenen artean egotea. 701 01:00:19,482 --> 01:00:25,622 Narisawa - Tokio - 18.a munduko 50 jatetxe onenen artean 702 01:00:55,184 --> 01:01:00,823 Hartzen baduzu zer den berezia Japoniako janari-kulturan… 703 01:01:00,923 --> 01:01:06,229 …eta begiratzen badiozu zertan den berezia mendebaldekotik… 704 01:01:06,396 --> 01:01:12,368 …hartzidurarako gure tradizioa izango da alderik handiena. 705 01:01:12,902 --> 01:01:17,607 Soja, misoa, sakea eta ozpina. 706 01:01:17,674 --> 01:01:23,112 Arrozaren hartziduran oinarritua dago hori guztia. 707 01:01:23,246 --> 01:01:26,616 Hori da japoniar janariaren bereizgarria. 708 01:01:31,154 --> 01:01:38,728 Badago ni halako grinaz emana egotearen arrazoi garrantzitsu bat… 709 01:01:38,828 --> 01:01:46,636 …–nahiz gure ingurumena etengabe okerragotzen ari den—… 710 01:01:47,103 --> 01:01:53,276 …ahalegin bizian ari diren ekoizleak, alegia. 711 01:01:53,643 --> 01:01:59,015 Eta horrek hurrengo 30 edo 50 urteetan jarrai dezan… 712 01:01:59,148 --> 01:02:04,654 …ona izango da ni, chef naizenez, horretan saiatzea. 713 01:02:05,021 --> 01:02:09,425 Grina handia dut zati horrenganako. 714 01:02:32,081 --> 01:02:34,450 Narisawa jaunaren sukaldaritza… 715 01:02:35,651 --> 01:02:39,255 …soil-soila da. 716 01:02:39,622 --> 01:02:40,990 Baina… 717 01:02:41,157 --> 01:02:44,894 …jendeari oso ulergaitza egiten zaio. 718 01:02:47,396 --> 01:02:48,831 Haren teknika… 719 01:02:48,898 --> 01:02:50,767 …ez da platerean bertan frogatzen… 720 01:02:50,900 --> 01:02:53,636 …platereratzean frogatzen da haren teknika. 721 01:02:53,669 --> 01:02:56,072 Oso modu korapilatsuan. 722 01:02:56,172 --> 01:03:00,510 Japon bere baitan hartzen dakien chefetako bat da. 723 01:03:00,877 --> 01:03:02,378 Beste era batera. 724 01:03:02,411 --> 01:03:07,216 Ez bakarrik nekazariak babestuz. 725 01:03:07,250 --> 01:03:10,419 Ez bakarrik arrantzaleak babestuz… 726 01:03:10,653 --> 01:03:15,424 …baita ere japoniarren bizimoduaren espiritua babestuz. 727 01:03:16,225 --> 01:03:18,594 Aintzat hartzen jakin behar da… 728 01:03:18,795 --> 01:03:20,663 …nola egiten duen… 729 01:03:21,164 --> 01:03:23,232 …plater horretara iristeko. 730 01:03:24,534 --> 01:03:27,703 Frantses sukaldaritzaren eragina du. 731 01:03:28,104 --> 01:03:30,606 Ez dago beste inor Japonian… 732 01:03:30,706 --> 01:03:33,943 …frantses sukaldaritzan bera bezain ondo aritzen denik. 733 01:03:33,976 --> 01:03:35,344 Baina bera urrundu egin zen hortik. 734 01:03:43,152 --> 01:03:46,389 Berari ez dio berez askorik axola… 735 01:03:46,522 --> 01:03:51,527 …japoniar, frantses edo txinatar sukaldaritza egiten ari ote den. 736 01:03:51,694 --> 01:03:53,896 Berak teknika horiek guztiak erabiltzen ditu. 737 01:03:54,030 --> 01:03:57,934 Ez duzu mundu osoan aurkituko beste chefik… 738 01:03:59,669 --> 01:04:04,240 …hori guztia hain erraz erabiliko duenik, musikari batek bezala. 739 01:04:05,474 --> 01:04:09,278 Satoyama basoa Japoniako erdialdea 740 01:04:16,118 --> 01:04:21,858 Jendeak utzia dio basora belar bila joateari. 741 01:04:22,625 --> 01:04:25,828 Basa belarrak, jateko onak. 742 01:04:25,995 --> 01:04:31,300 Belarrok gure jatetxean erabiltzen ditugun moduak… 743 01:04:31,534 --> 01:04:35,137 …basora bultzatzen du berriz jendea. 744 01:04:46,983 --> 01:04:51,587 Basoan sartzen dira, eta ikasten dute zer den jateko ona… 745 01:04:51,654 --> 01:04:55,057 …zer ez den jateko ona eta zer den toxikoa… 746 01:04:55,258 --> 01:04:58,327 …eta hurrengo belaunaldiari erakusten diote. 747 01:05:18,547 --> 01:05:24,420 Japoniarrek oso harreman berezia izan dute beti naturarekin. 748 01:05:24,453 --> 01:05:28,491 Natura eta gizakia elkarren ondoan bizi direneko ustea… 749 01:05:28,557 --> 01:05:34,230 …japoniar espiritualtasunaren zati oso berezia izan da beti. 750 01:05:40,670 --> 01:05:47,009 Kontua ez da gizakiak natura konkistatzea… 751 01:05:47,410 --> 01:05:50,746 …naturarekin batera existitu beharra baizik. 752 01:05:50,880 --> 01:05:53,783 Gizakia naturaren parte da… 753 01:05:53,983 --> 01:05:56,585 …berdintasuna da, beraz. 754 01:06:11,100 --> 01:06:14,904 Satoyama basoko esentzia 755 01:06:15,338 --> 01:06:16,906 Ez naiz batere orijinala izango… 756 01:06:17,173 --> 01:06:19,976 …baina leku bakarra baneuka jateko geratzen zaidan bizialdian… 757 01:06:19,976 --> 01:06:21,277 …hura Tokio litzateke. 758 01:06:21,310 --> 01:06:22,912 Chef askok gauza bera esango lizuketela uste dut… 759 01:06:22,912 --> 01:06:25,848 …hiri horren lilura bizi izan badute, bereziki. 760 01:06:25,915 --> 01:06:29,051 Niretzat, Tokio eta Japonia espezializazioa dira. 761 01:06:29,118 --> 01:06:32,822 "Shokunin"aren ideia, eskulangile trebea… 762 01:06:32,922 --> 01:06:35,424 …langintza oso mugatu bat hautatu… 763 01:06:35,491 --> 01:06:38,995 …eta bizitza osoa langintza hori perfekzionatzen ematen duena. 764 01:06:39,161 --> 01:06:42,498 Sukaldaritzan, horrek esan nahi du ez duzula jatetxe berean egingo… 765 01:06:42,531 --> 01:06:48,137 …sushi eta tenpura eta yakatori, leku berean… 766 01:06:48,170 --> 01:06:49,472 …mendebaldean aurkitzen duzun bezala. 767 01:06:49,538 --> 01:06:51,107 Chef bakarra aurkituko duzu… 768 01:06:51,273 --> 01:06:54,310 …familia bakarreko chef-belaunaldi luze bat… 769 01:06:54,343 --> 01:06:57,013 …langintza txiki batera emana. 770 01:07:04,587 --> 01:07:08,491 Zientzia politikoa ikasi nuen unibertsitatean. 771 01:07:09,859 --> 01:07:14,196 Garai hartan kazetaria izan nahi nuen. 772 01:07:15,965 --> 01:07:19,535 Nire ametsa ez zen chef bihurtzea. 773 01:07:19,702 --> 01:07:23,739 Ez nuen nahitaez chef ospetsu bilakatu nahi. 774 01:07:23,873 --> 01:07:28,377 Lehen ez zitzaidan hori interesatzen. 775 01:07:46,328 --> 01:07:49,632 Baina jendea ezagutzea gustatzen zitzaidan. 776 01:07:49,732 --> 01:07:55,771 Beti gustatu izan zait jendea irribarrez ikustea. 777 01:07:56,072 --> 01:08:01,577 Eta beti lagundu nahi izan diot jendeari arazoak konpontzen. 778 01:08:01,644 --> 01:08:06,182 Eta ikasi nuen hori ere sukaldaritzaren parte zela. 779 01:08:06,315 --> 01:08:12,455 Zenbat eta gehiago sukaldatu, orduan eta chef izateko gogo handiagoa. 780 01:08:29,338 --> 01:08:34,710 2010eko irailaren 14an ireki genuen jatetxea. 781 01:08:34,810 --> 01:08:36,779 Handik sei hilabetera… 782 01:08:37,246 --> 01:08:41,750 …2011ko martxoaren 11n, lurrikarak jo gintuen. 783 01:08:42,118 --> 01:08:46,021 Tohokuko lurrikara handia, Japoniaren ekialdean. 784 01:08:46,021 --> 01:08:51,127 Lurrikararen ondoren, desagertu egin ziren bezero guztiak. 785 01:08:51,227 --> 01:08:54,897 Jatetxea hutsik zegoen. Adibidez… 786 01:08:55,164 --> 01:08:58,667 …bi lagun etortzen ziren bazkaltzera. 787 01:08:58,834 --> 01:09:03,239 Eta afaltzera ez zen inor etortzen. Horrelako egunak genituen. 788 01:09:05,074 --> 01:09:11,113 Gure jatetxea hortxe bukatuko zela uste izan nuen. 789 01:09:11,247 --> 01:09:14,583 Sei hilabetez egon ginen tirabiran… 790 01:09:14,750 --> 01:09:18,754 …eta hurrengo urtean Michelin izarra lortu genuen. 791 01:09:19,822 --> 01:09:22,625 Benetan borrokatzen bazara, lor dezakezu. 792 01:09:22,758 --> 01:09:30,332 Eta argi oroitzen dut zer poz handia eman zigun izarrak. 793 01:09:30,699 --> 01:09:34,436 Horri esker, jatetxea ezaguna egin zen… 794 01:09:35,037 --> 01:09:40,309 …eta gure egoera asko hobetu zen bat-batean. 795 01:09:40,376 --> 01:09:47,449 Okerrenean geundenean izarra lortu genuen. 796 01:09:48,484 --> 01:09:53,989 Bai, oso ondo oroitzen dut une hura. 797 01:10:16,245 --> 01:10:22,952 Labana hauek guztiak "honyaki" estiloan forjatuta daude. 798 01:10:24,320 --> 01:10:29,058 Samurai-ezpatak bezala eginda daudela esan nahi du horrek. 799 01:10:29,358 --> 01:10:31,627 Ez dira eskuak erabiltzen. 800 01:10:31,694 --> 01:10:33,929 Beraz, jarrera honetan jarri… 801 01:10:34,396 --> 01:10:38,934 …eta zeremonia-estiloan prestatzen da arraina. 802 01:10:40,069 --> 01:10:47,843 Nik honelako labana erabiltzen dut, 900 bat gramokoa. 803 01:10:47,876 --> 01:10:55,017 Jardun egin beharra dago hau erabili ahal izateko. 804 01:10:55,117 --> 01:10:59,455 Eta oinarriak garrantzitsuak dira. Adibidez, nola heldu. 805 01:11:02,524 --> 01:11:05,261 900 gramoko honelako labana batekin… 806 01:11:05,628 --> 01:11:10,699 …3 mm.ko 30 bat ebaki egiten dira. 807 01:11:11,100 --> 01:11:15,337 Beraz, aingira bati 3 mm.ko 30 bat ebaki egiten zaizkio. 808 01:11:17,339 --> 01:11:24,413 Labana hauekin enperadorearentzat sukaldatzeko itxaropena dut. 809 01:11:25,981 --> 01:11:30,352 Kiotoko arrain-azoka 810 01:12:18,200 --> 01:12:21,337 50 urte daramatzat hemen… 811 01:12:21,603 --> 01:12:25,908 …Kiotoko sukaldaritza aztertzen. 812 01:12:59,441 --> 01:13:04,012 Horregatik eboluzionatzen du nire sukaldaritzak. 813 01:13:04,146 --> 01:13:10,519 Maisu bat izan nuen, teknika klasikoa irakatsi zidana. 814 01:13:10,819 --> 01:13:16,458 Eta horren bitartez ikasi dut gauza hauek errespetatzen… 815 01:13:16,625 --> 01:13:19,395 …eta sukaldatzen dudan bezala sukaldatzen. 816 01:13:54,663 --> 01:13:58,233 Daukadanarekin ahal dudan hobekien aritzen naiz… 817 01:13:58,434 --> 01:14:01,103 …eta Michelinek gustukoa du hori, nonbait. 818 01:14:02,271 --> 01:14:06,408 Ez dut sukaldatzen Michelinek ni aintzat hartzeko… 819 01:14:06,475 --> 01:14:09,278 …nire bezeroentzat baizik. 820 01:14:10,279 --> 01:14:14,049 Baina labanari eusteko gai naizen artean… 821 01:14:14,116 --> 01:14:16,752 …nire hiru izarrei eusteko borrokatuko naiz. 822 01:14:16,785 --> 01:14:20,355 Horixe borrokatuko naizela. 823 01:14:27,062 --> 01:14:30,666 Janariaren kalitateaz eta haren esanahiaz… 824 01:14:30,833 --> 01:14:34,436 …balio eta jakite berriak… geureganatu ditugu gogoan… 825 01:14:34,470 --> 01:14:39,708 …eskandinaviar herrietan eta munduan. 826 01:14:46,815 --> 01:14:50,953 Ikuspegi hori beste sukaldaritza- adierazpen batzuetara mugituko da. 827 01:14:50,986 --> 01:14:56,058 Peru, Bolivia, Venezuela, Mexikoko janariak bestelako zapore bat du. 828 01:14:56,058 --> 01:14:59,061 Baina beren sukaldaritza euskarritzen duten balioak… 829 01:14:59,061 --> 01:15:01,029 …non chefek beren baratzak baitauzkate… 830 01:15:01,063 --> 01:15:03,398 …eta fundazio bat baitute… 831 01:15:03,565 --> 01:15:06,568 …oihanean produktuak jasotzen dizkieten pertsonak babesteko… 832 01:15:06,668 --> 01:15:09,905 Ideia bera da, alegia, baina zapore erabat desberdina. 833 01:15:12,174 --> 01:15:14,309 Globalizazioak baditu eragozpenak ere… 834 01:15:14,510 --> 01:15:18,213 …mundu osoko produktuen garraioak kalte egiten baitio ingurumenari. 835 01:15:18,447 --> 01:15:24,186 Bertako produktua sukaldatzea eta chef gisa erantzukizuna hartzea… 836 01:15:24,286 --> 01:15:28,323 …hori gero eta gehiago zabalduko dela uste dut. 837 01:15:31,860 --> 01:15:37,199 Erantzukizun sozial bat hartzen duen gizon-emakumea da chefa. 838 01:15:37,399 --> 01:15:42,771 Guk gorpuztu dugu hori, baina mundu osora zabaldu da… 839 01:15:42,938 --> 01:15:47,776 …eta chefek ekintzaileak izan nahi dute… 840 01:15:48,043 --> 01:15:52,347 …beren lorpena baino garrantzi handiagoko gauzen aldeko borrokan… 841 01:15:52,381 --> 01:15:54,149 …arrakasta komertziala gainditurik. 842 01:15:56,084 --> 01:16:00,422 Hiru izarreko 119 leku daude… 843 01:16:00,455 --> 01:16:04,059 …eta bi izarreko 375. 844 01:16:04,560 --> 01:16:07,996 Orain artean 113tan egon naiz. 845 01:16:08,030 --> 01:16:10,432 Hiru falta zaizkit Japonian. 846 01:16:11,033 --> 01:16:13,602 Eta beste hiru Seulen eta Xhanghain. 847 01:16:14,069 --> 01:16:16,371 Baina uste dut azkenean lortuko dudala. 848 01:16:16,371 --> 01:16:20,275 Falta zaizkidan leku horietara joateko aukera izango dut apirilean. 849 01:16:20,442 --> 01:16:26,915 Beraz, apirilean osatua izango dut 119 jatetxeen bira… 850 01:16:27,616 --> 01:16:33,221 …non eta Michelin gidak liburu berriak plazaratzen ez dituen… 851 01:16:33,355 --> 01:16:38,894 …eta herriak eta hiru izarreko lekuak eransten ez dituen. 852 01:16:38,894 --> 01:16:41,897 Hainbat gida berri aterako dugu aurten. 853 01:16:41,897 --> 01:16:46,468 Rio/Sao Pauloko bigarren edizioa. Singapurekoa, uztailean. 854 01:16:46,702 --> 01:16:49,438 Prentsaurreko gehiagotara joan beharra daukat. 855 01:16:49,504 --> 01:16:52,174 Eta, horietan, helmuga berriak iragarriko ditut. 856 01:16:53,275 --> 01:16:55,877 Beraz, aurtengoa urte handia izango da helmuga berrientzat. 857 01:16:56,044 --> 01:16:58,246 Errekor-urtea izango da 2016. 858 01:16:58,614 --> 01:17:02,784 Zabalik dauzkagu begi-belarriak… 859 01:17:02,818 --> 01:17:07,022 …botak lurrean ipinita, gauza desberdinen bila ari gara. 860 01:17:07,022 --> 01:17:11,727 Gure gida, azken batean, janari onaren berri emateko da… 861 01:17:11,793 --> 01:17:14,496 …baina, baita ere, Michelin marka balioesteko… 862 01:17:14,496 --> 01:17:16,131 …eta Michelin markaren aldeko lehentasuna sortzeko. 863 01:17:16,198 --> 01:17:19,101 Beraz, janari ona aurkitzen dugun lekura joango gara… 864 01:17:19,267 --> 01:17:22,971 …eta, taldearen interesarako, Michelin gidak jarraitu egingo du. 865 01:17:24,740 --> 01:17:28,944 ESKANDINAVIAKO GIDA Michelin sailkapena 866 01:18:30,572 --> 01:18:32,507 Wassim naiz. 867 01:18:34,276 --> 01:18:38,146 Eten egin behar dut, gero deituko dizut. 868 01:18:44,486 --> 01:18:47,189 +44 aurrezenbakia zuen. 869 01:19:01,870 --> 01:19:05,373 Egun on, Michael Ellis naiz, Michelin gidakoa. 870 01:19:05,540 --> 01:19:08,510 Wassim Hallal jauna hor al dago? 871 01:19:17,986 --> 01:19:19,955 Estokolmotik deitzen dizut… 872 01:19:19,988 --> 01:19:24,860 …non eskandinaviar hirietako 2015eko gida argitaratzera baikoaz. 873 01:19:25,393 --> 01:19:29,131 Jakinarazi nahi diot Wassim Hallal chefari eta bere taldeari… 874 01:19:29,197 --> 01:19:31,733 …Michelin izar bat eman zaiola. 875 01:19:31,733 --> 01:19:34,903 Beraz, zorionak eman nahi dizkizuet denoi. 876 01:19:36,371 --> 01:19:38,540 Izar bat? 877 01:20:00,462 --> 01:20:03,431 Lanaren zati dibertigarria da hau. 878 01:20:52,914 --> 01:20:54,983 ITZULPENA - AZPITITULUAK: Jon Muñoz